ზურაბ ხარატიშვილი: „ოცნება“ ისეთ ნაბიჯებს დგამს, რომ პროცესები ვადამდელი არჩევნებისკენ მიჰყავს!“

იმ სამი მოთხოვნიდან, რაც ქუჩაში გამოსულ ახალგაზრდობას და ოპოზიციურ სპექტრს აქვს, ხელისუფლებამ ორი დააკმაყოფილა _ ირაკლი კობახიძე პარლამენტის თავმჯდომარეობიდან გადააყენა და პროპორციულ არჩევნებზეც დასთანხმდა, თუმცა ამ დათმობას „ოცნებამ“, როგორც იტყვიან, ბონუსად, ნულოვანი ბარიერიც მოაყოლა, რამაც ოპოზიციაში, ასევე, საზოგადოებაშიც დიდი ვნებათაღელვა გამოიწვია. ცესკო-ს ყოფილი თავმჯდომარე და ამჟამად გაერთიანებული ოპოზიციის წევრი ზურაბ ხარატიშვილი ამბობს, რომ ცნება „ნულოვანი ბარიერი“ არ არსებობს, ანუ სინამდვილეში საუბარია ე. წ. ბუნებრივ ბარიერზე, რომელიც ჰოლანდიაში მოქმედებს. ამასთან, ზურაბ ხარატიშვილის განმარტებითვე, ოპოზიცია არჩევნების საერთო პროპორციული კი არა, რეგიონულ-პროპორციული სისტემით ჩატარებას ითხოვდა, თუმცა მმართველმა გუნდმა ამ მოთხოვნებისგან განსხვავებული დღის წესრიგი შექმნა.
მოკლედ, რით განსხვავდება საერთო ეროვნული პროპორციული სისტემა რეგიონულ-პროპორციულისგან და კარგია თუ ცუდი ე. წ. ნულოვანი, ანუ ბუნებრივი ბარიერი? _ ამ თემებზე „ქრონიკა+“-ს არჩევნების სპეციალისტი ზურაბ ხარატიშვილი ესაუბრა:

_ ბატონო ზურაბ, „გავრილოვის ღამეზე“, ანუ იმაზე, რა, როგორ და რატომ მოხდა, ბევრი რამ ითქვა და კიდევ ბევრი ითქმება, მაგრამ რაც უნდა იყოს, ამ ღამის მონაპოვარი პროპორციული საარჩევნო სისტემაა, რასაც ოპოზიცია ითხოვდა, თუმცა მომავალი არჩევნები, როგორც ირკვევა, პროპორციულთან ერთად, ნულოვანი ბარიერითაც ჩატარდება. თავის დროზე ცესკო-ს თავმჯდომარე იყავით და სხვებზე უკეთ განმარტავთ, ნულოვანი ბარიერი რა არის?
_ „ნულოვანი ბარიერი“, როგორც დეფინიცია, არაზუსტია _ ალბათ ბიძინა ივანიშვილს არაზუსტი ტერმინი მიაწოდეს. სინამდვილეში, საუბარია ბუნებრივ ბარიერზე, რომელიც საკმაოდ მარტივად ითვლება, ანუ 100% საპარლამენტო ადგილების რაოდენობაზე გაყოფილი, საქართველოს შემთხვევაში, 150-ზე და, საბოლოო ჯამში, 0,67% გამოდის.
_ ე. ი., არჩევნებში მონაწილეთა რაოდენობა 150-ზე, ანუ სადეპუტატო მანდატების რაოდენობაზე უნდა გავყოთ?
_ რა თქმა უნდა. ნულოვანი ბარიერი, სიტყვასაც რომ დავუკვირდეთ, იმას ნიშნავს, რომ ბარიერი საერთოდ არ არსებობს, მაგრამ ნებისმიერი არჩევნების დროს, როგორც აღვნიშნე, ბუნებრივი ბარიერი არსებობს, რომელზე ნაკლების მიღების შემთხვევაში, კანდიდატი დეპუტატი ვერ გახდება.
მოკლედ, ნულოვანმა შეთავაზებამ პოლიტიკურ წრეებში საკმაოდ დიდი რეზონანსი გამოიწვია და ამით პოლიტიკური ველი, ვფიქრობ სერიოზულად გადაფორმატდება. ყოველ შემთხვევაში, ახალი კავშირები და აქტიორები გამოჩნდებიან. ამასთან, არსებული პოლიტიკური პარტიების უმრავლესობა, ალბათ, დაიშლება.
_ ასე რატომ ფიქრობთ?
_ თავდაპირველად, როცა ივანიშვილმა გამოაცხადა, ამის შესახებ არაფერი უთქვამს, მაგრამ ბუნებრივ ბარიერში თავისთავად იგულისხმება, რომ წინასაარჩევნოდ ბლოკები აღარ იარსებებს.
_ თავდაპირველად არ უთქვამს, მაგრამ ეს ინიციატივა „ოცნებამ“ უკვე გაახმოვანა და, თუ არ ვცდები, პარლამენტშიც დარეგისტრირდა წინადადება, რომ საარჩევნოდ ბლოკები აღარ შეიქმნას.
_ დიახ, პრაქტიკა აჩვენებს, რომ ბუნებრივი ბარიერის დროს ბლოკები ნაკლებად არის ხოლმე. შესაბამისად, ეს ქართულ პოლიტიკურ ველზე მნიშვნელოვან გავლენას მოახდენს _ ვიღაცები გაიყოფიან, ვიღაცები ერთ პარტიაში გაერთიანდებიან, ასევე ახალი მოთამაშეებიც გამოჩნდებიან და ა. შ. მინიმუმ, მომავალი ერთი წლის განმავლობაში ამ პროცესს უნდა ველოდოთ.
_ წინასაარჩევნო ბლოკების აკრძალვა ქართულ პოლიტიკურ ველზე ცუდ გავლენას მოახდენს?
_ ამის თქმა ძალიან ძნელია. რაღაც მომენტში პოზიტიური იქნება, რაღაც მომენტში _ ნეგატიური.
ზოგადად, მსოფლიო პრაქტიკაში ბუნებრივი ბარიერი ძალიან ნაკლებად გამოიყენება.
_ ნულოვანი ბარიერით არჩევნები მსოფლიოს რომელ დემოკრატიულ ქვეყნებში ტარდება?
_ რაც შეხება მქონია და ვიცი, ჰოლანდიაში. სხვაგან, მაგალითად, ორ და სამპროცენტიანი ბარიერებია, რათა პოლიტიკური ველის ძალიან ფრაგმენტირება არ მოხდეს და შემდგომი კოალიციის შესაკრავად და კონკრეტული ფოკუსების ჩაოსაყალიბებლად მეტი საფუძველი არსებობდეს.
აქ კიდევ ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი ფაქტორია.
_ კერძოდ?
_ ის, რაც ივანიშვილმა გამოაცხადა, საერთო პროპორციული სისტემაა მთელი ქვეყნის მასშტაბით. ამგვარი პრაქტიკა, მაგალითად, იგივე ჰოლანდიაში, სადაც ბუნებრივი ბარიერია, არ არსებობს და იქ არჩევნები რეგიონულ-პროპორციული სისტემით ტარდება.
_ არჩევნების საერთო პროპორციულსა და რეგიონულ-პროპორციულ სისტემებს შორის რა განსხვავებაა?
_ რეგიონულ-პროპორციული სისტემა, პრაქტიკულად, იმას ნიშნავს, რომ ყველა რეგიონს თავისი საარჩევნო სია აქვს, ანუ, მაგალითად, კახეთს 150-დან 15 მანდატი ექნება. მოკლედ, რეგიონულ-პროპორციული სისტემის დროს არჩევნებზე პარტიები ყველა რეგიონში ცალკე სიას წარადგენენ და არჩევნები ცალ-ცალკე რეგიონში ტარდება.
_ ამ სისტემას, ცხადია, თავისი პლუსები და მინუსები ექნება, არა?
_ რა თქმა უნდა. როცა არჩევნები საერთო პროპორციული სისტემით ტარდება, ლიდერები სიის ფორმირებას დედაქალაქში ახდენენ. რეგიონულ-პროპორციული სისტემის დროს კი რეგიონული ლიდერების წამოწევა ხდება. რომელიმე პარტიამ, მაგალითად, იმერთში წარმატებას რომ მიაღწიოს, ძლიერი რეგიონული ლიდერი უნდა ჰყავდეს. საერთო პროპორციულის დროს კი ეროვნული მასშტაბის ერთი ძლიერი ლიდერი წარმატებისთვის საკმარისია.
არსებობს ინტერპარტიული ჯგუფი, რომელიც საქართველოს, პრაქტიკულად, მთელ ოპოზიციურ სპექტრს აერთიანებს. ეს ჯგუფი 2014 წლიდან მუშაობს და ჩვენი შეთავაზებული შეჯერებული ვერსია იყო, რომ პარლამენტის 150 დეპუტატიდან 75 საერთო პროპორციული სიით არჩეულიყო, დარჩენილი 75 კი _ რეგიონულ-პროპორციულით. სხვათა შორის, ერთპალატიანი პარლამენტის პირობებში არჩევნების საერთო პროპორციულს, ანუ იმ სისტემას, რომელსაც „ოცნება“ გვთავაზობს, ანალოგი არ აქვს.
_ როგორც ვხვდები, ოპოზიცია ამ მოდელს არ ითხოვდა, არა?
_ დიახ, ჩვენ ნახევარს საერთო პროპორციულს და ნახევარს რეგიონულ-პროპორციულს ვითხოვდით.
_ გამოდის, რომ „ოცნებამ“ ყველაფერი ისევ თავდაყირა დააყენა, მაგრამ ეს რისთვის აწყობდა?
_ ეს „ოცნებას“ უნდა ჰკითხოთ. იცით, ამ პროცესში ყველაზე ცუდი რა არის?
_ რა?
_ ეს ინიციატივა „ოცნებამ“ ისე შემოაგდო, ისე დაარეგისტრირა და, ჟარგონულად რომ ვთქვა, ისე „უბერავს“, კაციშვილს ზრდილობის გულისთვისაც არ შეხვედრია. არადა, ეს ფუნდამენტური ცვლილებაა, რისთვისაც ფართო ეროვნული კონსენსუსია აუცილებელი!
მოკლედ, არჩევნების საერთო პროპორციული სისტემით და ნულოვანი ბარიერით ჩატარება, როგორც ჩანს, „ოცნების“ ახალი ექსპერიმენტია. აქ ყველაფერს, პრაქტიკულად, ერთი ადამიანი წყვეტს და ყველაზე ცუდი სწორედ ის არის, რომ ამ ადამიანის საკონსტიტუციო ინიციატივა ისე დარეგისტრირდა, რომ თავისი ორი-სამი არცთუ კვალიფიციური მრჩევლის გარდა, აზრი არავისთვის უკითხავს. ეს იქიდანაც ჩანს, რომ ტერმინი „ნულოვანი ბარიერი“ არასწორია.
_ შეიძლება, ინიციატივა ისე გახმოვანდა, რომ აზრი „ანტიოცნებელებს“ არ ჰკითხეს, მაგრამ სამართლიანობისთვის უნდა აღინიშნოს, რომ ამ თემაზე მმართველი გუნდი ფართო კონსულტაციების დაწყებას შემოდგომაზე აპირებს.
_ ჯერ ერთი, როგორც მახსოვს, თავიდან ითქვა, რომ კონსულტაციები მომავალი კვირიდან უნდა დაწყებულიყო. მეორეც, ვიცი, რომ ამ საკონსტიტუციო ცვლილების ინიცირება უკვე მომხდარია. ყოველ შემთხვევაში, მედიამ ასეთი ინფორმაცია გაავრცელა. ამასთან, საარჩევნო ადმინისტრაციის დაკომპლექტების წესსაც ადგენენ, ანუ აპირებენ, ყველაფერი თავად მოაგვარონ და მერე იმაზე უნდა ვეჭიდავოთ, ეს ასე არ უნდა იყოს და ის _ ასეო.
მოკლედ, „ოცნება“ არჩევნების თავის თავზე მორგებული მოდელის გატანას აპირებს. ჩვენ საკონსტიტუციო ცვლილების პროექტი შევიტანეთ, რომელსაც 200 ათასი ხელმოწერა სჭირდება და თუ საარჩევნო სისტემის შეცვლა უნდათ, ამის განხილვა დავიწყოთ, მაგრამ ახლა პარალელური ინიციატივა დაარეგისტრირეს, რაც თავიდანვე არასწორია.
_ არასწორი რატომაა?
_ ჯერ ერთი, ეს წინადადება საუკეთესო არ არის. მეორეც, საუკეთესოც რომ იყოს, მასზე საერთო ეროვნული კონსენსუსი უნდა არსებობდეს, მაგრამ ბიძინა ივანიშვილსა და მის მსახურებს სწორედ ეს არ ესმით, რომ ფუნდამენტურ საკითხებზე საერთო ეროვნული კონსენსუსი აუცილებელია. არ ესმით ამ ადამიანებს და რა ვქნათ?
_ ე. ი., ბატონო ზურაბ, იმ ინიციატივით, რაც ივანიშვილმა გაახმოვანა, საბოლოო ჯამში, მოგებული ისევ „ოცნება“ დარჩება?
_ იცით, როგორ არის? _ ეს ძნელი სათქმელია.
_ რატომ?
_ ზოგადად, საარჩევნო სისტემა რთული თემაა და მასში იმდენი დეტალია, რომ საბოლოოდ, რა „გამოცხვება“, არავინ იცის, ანუ შეიძლება, საკმაოდ კარგი ან წინანდელზე უარესი სისტემა მივიღოთ, მაგრამ ამ ეტაპზე დამოკიდებულებაა მთავარი _ არავის არაფერს ვეკითხები და იმას ვაკეთებ, რაც მინდაო. სწორედ ეს დამოკიდებულება ნიშნავს, რომ „ოცნება“ საარჩევნო სისტემას ისევ თავის თავზე ირგებს. შედეგს თავი რომ დავანებოთ, ეს მიდგომა ფუნდამენტურად არასწორია და სიტუაციას, განმუხტვის მაგივრად, უარესად დაძაბავს. აი, სწორედ ეს არის მთავარი შეცდომა, რომელსაც ბიძინა ივანიშვილი უშვებს!
_ ბატონო ზურაბ, არჩევნების ამ ე. წ. ინოვაციური სისტემით ჩატარება რუსული ნარატივი ხომ არ არის?
_ ასე ვერ ვიტყვი. ეს ივანიშვილისთვის გადარჩენის პროექტია, ანუ ის პოლიტიკურ გადარჩენას ცდილობს და, როგორც ვხვდები, ეს მოდელი 2024 წლისთვის ჰქონდა შენახული, რადგან, ალბათ, ფიქრობდა, რომ 2020-ს გადააგორებდა.
_ რატომ გგონიათ, რომ ეს მოდელი ივანიშვილს 2024 წლისთვის ჰქონდა შენახული?
_ ვენეციის კომისიასთან მოლაპარაკების დროს იკვეთებოდა, რომ ამ ნაბიჯის გადადგმას აპირებდნენ.
მოკლედ, ეს იდეა, რომელიც ახლა გამოისროლა, ახალი არ არის და შავი დღისთვის ჰქონდა გადანახული, მაგრამ ამ სქემაზე გადასვლა ახლა მოუწია.
_ ბატონო ზურაბ, თქვენი დაკვირვებით, ოპოზიციის რომელიმე ფრთა ივანიშვილის ამ შემოთავაზებას უპირობოდ მიიღებს?
_ მოდით, ასე ვთქვათ: პირადად მე კარგად არ მესმის, ეს რა შემოთავაზებაა.
_ რატომ არ გესმით?
_ ივანიშვილმა ნულოვანი ბარიერი ისე თქვა, რომ ფრაზა _ „საერთო პროპორციული“ საერთოდ არ გამოიყენა და, უბრალოდ, თქვა, პროპორციული და ნულოვანი ბარიერიო. ამის იქით კი ძალიან ბევრი დეტალია. აი, უკვე გამოჩნდა, რომ ბლოკების თემა აღარ იქნება. ასეთს კიდევ ბევრ სიურპირზს ვიხილავთ და ძნელი სათქმელია, ვის მოეწონება და ვის _ არა.
ერთი კია: რაც უფრო დაბალია ბარიერი, ეს უფრო წვრილ პარტიებს აწყობს, მსხვილ პარტიებს კი _ ნაკლებად. ეს ჩვეულებრივი ფიზიკის კანონია.
საერთოდ, აქამდე ბიძინა ივანიშვილს ოპოზიციური პოლიტიკური სპექტრისადმი სრული იგნორირების დამოკიდებულება ჰქონდა, ანუ მე ვარ და ჩემი ნაბადიო, მაგრამ ახლა, როცა გაუჭირდა, რა თქმა უნდა, ეცდება, რომ მოკავშირეების ძებნა დაიწყოს, რათა ოპოზიციამ ერთ ძალად ფორმირება თუ არა, ფუნდამენტურ საკითხებზე კონსენსუსის მიღწევა არ მოახერხოს. ეს ჩვეულებრივი პოლიტიკური ანა-ბანაა.
_ სხვათა შორის, გაჩნდა მოსაზრება, შემდეგი არჩევნების ნულოვანი ბარიერით ჩატარების შემთხვევაში, მეათე მოწვევის პარლამენტი, პრაქტიკულად, „იმელის“ პარლამენტის რეინკარნაცია იქნება, რასაც ქვეყანაში შესაძლოა, ანარქია მოყვეს. ამაზე რას იტყვით?
_ ამაში ვერავის დავეთანხმები იმიტომ, რომ 1992 წელს სახელმწიფოებრიობა, პრინციპში, პირველ ნაბიჯებს დგამდა და ამასთან, პარლამენტარიზმის მინიმალური ტრადიციებიც არ არსებობდა და მრავალპარტიული კულტურაც ჩანასახობრივ მდგომარეობაში იყო.
მოკლედ, არ მგონია, ეს პარალელი სწორი იყოს, თუმცა ფრაგმენტაცია, რა თქმა უნდა, მეტი იქნება, ანუ რაც დაბალია ბარიერი, პარლამენტიც უფრო ფრაგმენტირებულია და გარკვეულ საკითხებზე თემატური კოალიციების შექმნასაც, ცხადია, მეტი დრო დასჭირდება.
სიმართლე გითხრათ, არ ვფიქრობ, რომ ეს დიდი პრობლემა იქნება, მით უმეტეს, რომ დემოკრატიას ყოველთვის მეტი დრო და ენერგია სჭირდება, ვიდრე იმას, როცა გადაწყვეტილებებს ერთი კაცი იღებს.
ასე რომ, ცუდი არაა, დემოკრატიისა და საერთო ინტერესებისთვის მეტი დროც დაიხარჯოს და ენერგიაც!
ისე, ისეთ რთულ და მრავალწახნაგოვან საკითხზე, როგორიც საარჩევნო სისტემაა, დეტალებში რომ შევალთ და განხილვები წავა, შეიძლება, საკმაოდ დიდი ქაოსი მივიღოთ! ყოველ შემთხვევაში, ეს პროცესი მარტივი არ იქნება და საკმაოდ რთულად წავა.
_ ზოგს იმისიც ეშინია, ნულოვანი ბარიერის შედეგად პარლამენტში ბევრი პრორუსული განწყობის ადამიანი მოხვდება და „ოცნების“ მიზანიც სწორედ ეს არისო. ამ საფრთხეს თქვენც ხომ არ ხედავთ, ბატონო ზურაბ?
_ იცით, როგორ არის? _ პარლამენტში შეიძლება, პრორუსული ადამიანებიც მოხვდნენ და არაპრორუსულიც. მთავარი ის არის, რომ ძალიან ბევრი ისეთი პარტია გაჩნდება, რომლის მიზანიც ერთი ან ორი მანდატის მიღება იქნება. აქვე უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ძალიან ბევრ პატარა პარტიას ერთი ან ორი ლიდერი ჰყავს. ამით იმის თქმა მინდა, რომ პარლამენტში შეიძლება, ყველანაირი პარტია მოხვდეს. მაგალითად, ჰოლანდიაში, სადაც ბუნებრივი ბარიერი მოქმედებს, ცხოველების უფლებების დაცვის პარტიას პარლამენტში ერთი დეპუტატი ჰყავდა.
მოკლედ, ასეთ შემთხვევაში მოსალოდნელია, რომ საკანონმდებლო ორგანოში კოლორიტული პარტიები გავიდნენ. ასევე ოდიოზური და პრორუსული ფიგურების გასვლის შანსიც, რა თქმა უნდა, მეტია, მაგრამ, მეორე მხრივ, როცა საარჩევნო ველზე ძალიან ბევრი საარჩევნო სუბიექტი იქნება, ისეთი ქაოსი ატყდება, რომ ამომრჩეველი ორ, მაქსიმუმ, სამ ძირითად მოთამაშეს შორის გადაწყვეტილებას უფრო ადვილად მიიღებს!
ერთი სიტყვით, კონკრეტულ პოლიტიკურ ორიენტაციაზე კი არა, უფრო კონკრეტულ გეოგრაფიაზე ორიენტირებული პარტიების გაჩენის საშიშროება არსებობს.
_ ანუ?
_ ძლიერ მაჟორიტარს, აი, თავის რეგიონში მინიოლიგარქი რომ არის, არ მგონია, 16 ათასი ხმის აღება გაუჭირდეს, ანუ ასეთი მინიოლიგარქები თავიანთ პარტიებს შექმნიან და ამ პარტიების არეალი ერთ ან ორ მუნიციპალიტეტზე გავრცელდება.
_ ე. ი., საქართველოს ოლიგარქების პარტიები წალეკავენ?
_ დიახ, მინიოლიგარქების. ყოველ შემთხვევაში, ასეთი რამდენიმე ქეისი, ალბათ, იქნება.
_ სხვათა შორის, ოპოზიცია ნულოვან, ანუ ბუნებრივ ბარიერს არ ითხოვდა, თუმცა ხელისუფლებამ არჩევნების სწორედ ეს მოდელი შემოგვთავაზა. ბუნებრივია, ჩნდება კითხვა: რატომ?
_ როცა ინტერპარტიულ ჯგუფში ამ თემაზე მიდიოდა მუშაობა, არასამთავრობო სექტორიც იყო ჩართული, ანუ ჩვენი მოთხოვნები მხოლოდ ოპოზიციური პარტიების კი არა, სამოქალაქო სექტორის მხრიდანაც ჩამოყალიბდა. მაშინ ჩვენ მიზანშეწონილად სამპროცენტიან ბარიერს მივიჩნევდით. როგორც ზემოთ ვთქვი, ახლა კი ივანიშვილმა ეს თემა ისე შემოაგდო, რომ თავისი ორი-სამი მრჩევლის გარდა, ალბათ, არავისთან უსაუბრია, თუმცა ამაზე მსჯელობა გაგრძელდება, რადგან ბუნებრივ ბარიერს თავისი, ასე ვთქვათ, პროგრამები აქვს. საქართველოსთვის კი ის სამპროცენტიანი ბარიერი, რომელზედაც კონსენსუსსაც ოპოზიციურმა სპექტრმა და სამოქალაქო საზოგადოებამ მივაღწიეთ, ოპტიმალური მოდელია. ივანიშვილის სვლამ კი ეს ყველაფერი სერიოზულად „აჭრა“ და ვნახოთ, სიტუაცია როგორ დალაგდება.
ამის ფონზე პოლიტიკური კრიზისიც გვაქვს.
_ დიახ, თუმცა ხელისუფლება პოლიტიკურ კრიზისს არ აღიარებს. ზოგი ანალიტიკოსი არ გამორიცხავს, რომ პოლიტიკურ დღის წესრიგში ვადამდელი არჩევნები დადგეს. თუ ასე მოხდა, ვადამდელი, ალბათ, არსებული საარჩევნო სისტემით ჩატარდება, რადგან პროპორციული და ნულოვანი სისტემის მიღება არ მოესწრება. ასეთ შემთხვევაში, მოვლენები როგორ განვითარდება?
_ ასეთ დროს ერთი ძალიან კარგი გამოსავალი არსებობს.
_ კერძოდ?
_ 2016 წელს, სანამ არჩევნები ჩატარდებოდა, ეს გამოსავალი მაშინდელ პარლამენტს შევთავაზეთ. ყოველ შემთხვევაში, ეს წინადადება მაშინ, თუ არ ვცდები, „რესპუბლიკელების“ ფრაქციამ დაარეგისტრირა, მაგრამ დღის სინათლე, რა თქმა უნდა, ვერ იხილა.
_ რა წინადადებასა და გამოსავალზე საუბრობთ?
_ ეს ე. წ. გერმანული მოდელია, რომელიც მიქსია და სიტუაციას ყველაზე კარგად ერგება, ანუ შეგვიძლია, პროპორციული არჩევნები, პრაქტიკულად, კონსტიტუციის ცვლილების გარეშე ჩავატაროთ.
_ ეს როგორ?
_ პრინციპში, დღეს არსებული სისტემა გერმანული მოდელია _ პროპორციული სისტემაც არსებობს და მაჟორიტარულიც, ოღონდ მანდატების განაწილება პროპორციული სიით უნდა მოხდეს. აი, მაგალითად, რომელიმე პარტიამ 20% აიღო და შვიდი მაჟორიტარი გაიყვანა, ანუ ეს პარტია 150 მანდატის 20%-ს, ე. ი., 30 ადგილს მიიღებს, მაგრამ ამ ოცდათიდან პირველი შვიდი გასული მაჟორიტარებით დაკომპლექტდება, დანარჩენი 23 ადგილი კი _ სიით.
საერთოდ, მაჟორიტარული სისტემის პლუსად ის მიიჩნევა, რომ ლიდერები ვლინდებიან, ანუ მაჟორიტარული არჩევნები, პრინციპში, პიროვნული არჩევნებია და ძლიერი ლიდერები ყალიბდებიან, თუმცა ამ დროს საერთო მიღებული ხმების დანაკარგი ძალიან დიდია.
გერმანული მოდელი კი ყველაფერ ამას აბსოლუტურად აბალანსებს, ანუ მანდატების განაწილება საერთო პროპორციულით ხდება, მაგრამ ამ მანდატებს ჯერ გასული მაჟორიტარები იღებენ, ხოლო დანარჩენ ადგილებს სიით გასულები იღებენ. ეს საკმაოდ მარტივი ცვლილებაა და ერთადერთი ცვლილება, რაც საჭირო იქნება, საარჩევნო კოდექსში მანდატების განაწილების წესს შეეხება.
ვიმეორებ, ყველაფერი ეს, ჩამოყალიბებული სახით, პარლამენტში დევს.
_ ანუ თუ საქმე ვადამდელამდე მივა, შესაძლოა, ამ მეთოდით ჩატარდეს?
_ შეიძლება, თუმცა ამაზე საერთო ეროვნული კონსენსუსი უნდა იქნას მიღწეული.
_ ბატონო ზურაბ, პირადად თქვენ ვადამდელის მოლოდინი გაქვთ?
_ სიტუაცია ძალიან გაურკვეველია _ „ქართული ოცნება“ ყოველდღე ისეთ ნაბიჯებს დგამს, რომ პროცესები, მგონი, აქეთკენ მიჰყავს. ახლა აქციები შს მინისტრის გადადგომის მოთხოვნით იმართება, მაგრამ გახარიას გადადგომა, პრაქტიკულად, მთავრობის გადადგომის მოთხოვნაში გადადის.
იმ შემთხვევაში, თუ მთავრობა გადადგა, „ქართულ ოცნებას“ არანაირი რესურსი აღარ აქვს, რომ ახალი მთავრობა ჩამოაყალიბოს. აქედან გამომდინარე, ძალიან ძნელი სათქმელია, რა მოხდება, მაგრამ ამ სცენარის გამორიცხვაც, რა თქმა უნდა, არ შეიძლება.
_ დღეს ვადამდელი „ოცნებას“ უფრო აწყობს თუ ოპოზიციას?
_ ეს ძალიან ძნელი სათქმელია. საერთოდ, აპრობირებული მეთოდია, როცა ხელისუფლება პოპულარობას კარგავს, რიგარეშე არჩევნებს ნიშნავს, რადგან რაღაც პოლიტიკური რესურსი მაინც აქვს და შეიძლება, გადარჩეს, მაგრამ ასე დემოკრატიულ ქვეყნებში ხდება.
შექმნილი ვითარების გადაფარვა ივანიშვილმა პროპორციული სისტემით სცადა, მაგრამ ამით კრიზისს გადაურჩება თუ არა, იმაზეა დამოკიდებული, საპროტესტო ტალღა რამდენად ძლიერი იქნება, ანუ „ოცნება“ დარტყმას დარტყმაზე იღებს და ვნახოთ, სადამდე გაუძლებს.
_ ისე, პროპორციული სისტემისა და ნულოვანი ბარიერის დაკანონება გაერთიანებულ ოპოზიციას ხომ არ დაშლის?
_ როგორც წინასაარჩევნო კოალიცია, ბუნებრივია, ვერ იარსებებს. ამიტომ გადასაწყვეტი გვექნება, დავიშლებით თუ ყველანი ან რაღაც ნაწილი ერთ პოლიტიკურ ორგანიზაციად ჩამოვყალიბდებით. ეს უახლოეს მომავალში გასავლელი საკითხებია. ყოველ შემთხვევაში, გვსურს, რომ პოლიტიკურად ერთად ვიყოთ და რა გამოვა, ეს ძალიან ბევრ გარე ფაქტორზეა დამოკიდებული.

გიორგი აბაშიძე