„დავითგარეჯაში სიტუაციის გამწვავება პრეზიდენტის უადგილო განცხადებას უკავშირდება!“

ქვეყანა ახალი პრობლემის წინაშე დგას _ დავითგარეჯის თემა ისევ გააქტიურდა. ზოგადად, ეს პირველი შემთხვევა არ არის, როცა ამ ისტორიული ძეგლის გარშემო ქართული და აზერბაიჯანული მხარე დაობს. სხვათა შორის, თავის დროზე, კერძოდ, მე-20 საუკუნის 80-იან წლებში, სწორედ გარეჯა გახდა იმის მოტივატორი, რომ ეროვნული მოძრაობა აზვირთებულიყო. მოვლენები ახლაც ამ სცენარით განვითარდება თუ არა, ძნელი სათქმელია, მაგრამ ფაქტია, რომ საზოგადოების აბსოლუტური უმრავლესობა მზადაა, დავითგარეჯა დაიცვას! მეტიც, ეკლესიის ზოგიერთი წარმომადგენელი სისხლის დასაღვრელადაც მზად არის.

„ამ წმინდა მოწამეთა სისხლით გაჟღენთილ მთასა და გამოქვაბულებს დღეს გვართმევენ, ისინი არ უყურებენ მათ თანამემამულეებს, თითქმის ნახევარი მილიონია საქართველოში, არ უყურებენ ჩვენს დამოკიდებულებას, ჩვენს ურთიერთობას სახელმწიფოებს შორის. ყველაზე მთავარი მათი ეკონომიკის ერთ-ერთი ძარღვი – გაზი და ნავთობი _ გადის ჩვენს ქვეყანაზე. იმდენად დიდ საშიშროებას ქმნიან, რომ შეიძლება, ეს რელიგიურ კონფლიქტში გადაიზარდოს, რაც ყოვლად დაუშვებელია. ეს არ იქნება დროებითი კონფლიქტი, ეს იქნება მუდმივი კონფლიქტი…
ჩვენ იქით უნდა შევედავოთ, რომ დავიბრუნოთ ერთუბნის მონასტრის კომპლექსი და, ფაქტობრივად, ჩვენ უნდა განვაცხადოთ, რომ ჰერეთი არის საქართველო. თუკი საქმეს დასჭირდა სისხლი, პირველ რიგში, ჩვენ უნდა წავიდეთ, სასულიერო პირები და მაგალითი მივცეთ ადამიანებს, მაგრამ ვფიქრობ, რომ ეს საქმე აქამდე არ მივა, გონიერება ეყოფა როგორც აზერბაიჯანის მხარეს, ისე საქართველოს ხელისუფლებას და მოლაპარაკების მაგიდაზე მშვიდობიანად გადაწყდება ყოველივე ის, რაც ჩვენ წინაშე ასეთი გამოწვევის სახით დადგა“, _ განაცხადა მროველ-ურბნელმა მიტროპოლიტმა იობმა, რომელმაც გასულ ხუთშაბთს, დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსში, აღდგომის ტაძარში, წირვა-ლოცვა აღავლინა.
მიტროპოლიტის ამ განცხადებას სხვადასხვა შეფასება მოყვა. მაგალითად, რომ უმაღლესი სასულიერო პირის ნათქვამი პროვოკაციის ნიშნებს შეიცავს.
მეუფე იობის შემდეგ არანაკლებ მწვავე განცხადება მარნეულისა და ჰუჯაბის ეპისკოპოსმა გიორგიმ გააკეთა, რომელმაც სოციალურ ქსელში დაწერა:
„დავითგარეჯა იყო, არის და იქნება ჩვენი ქვეყნის განუყოფელი ნაწილი. სამწუხაროა, რომ ჩვენი მეზობელი სახელმწიფო ამ და სხვა კონტექსტსაც არ ითვალისწინებს და უხეშად არღვევს ჩვენს საზღვრებს. იმედია, ის დაუყოვნებლივ მიიღებს სწორ გადაწყვეტილებას და ჩვენს კეთილმეზობლურ, ძმურ ურთიერთობებში არ გააჩენს ბზარს!“
იმას, რომ დავითგარეჯა საქართველოა, როგორც იტყვიან, წყალი არ გუავა, მაგრამ რატომ გაცოცხლდა, მაინცდამაინც, ახლა ეს ე. წ. დაკონსერვებული პრობლემა? _ ყველაფერი სალომე ზურაბიშვილის დავითგარეჯაში ვიზიტით დაიწყო, სადაც მან სიტყვა-სიტყვით განაცხადა:
„დავათვალიერეთ აქაური კლდის ნახატები, ფრესკები და ყველაფერში ჩანს, რომ აუცილებელია, ძალიან სწრაფად დაიწყოს ამ ძეგლის აღდგენა. სწორედ ამას ემსახურება „ევროპა ნოსტრას“ მიერ დავითგარეჯის საფრთხის ქვეშ მყოფ ძეგლად გამოცხადება. აუცილებელია, ამ საქმეს სასწრაფოდ შევუდგეთ. ასევე სასწრაფოდ უნდა შევუდგეთ საზღვრის დადგენის საკითხს, რომელიც ვეღარ ითმენს“.
ანალიტიკოსთა ნაწილის აზრით, გარეჯაში ვითარება ზუსტად ზურაბიშვილის ამ განცხადებამ დაძაბა. ყოველ შემთხვევაში, „საყდრისის კომიტეტის“ წევრი, ჟურნალისტი ნინო ბურჭულაძე, „ქრონიკა+“-თან საუბრისას ამბობს, რომ ვითარება ზუსტად ქალბატონი პრეზიდენტის განცხადების შემდეგ გამწვავდა.
ზოგადად, ზურაბიშვილის განცხადებები სკანდალის მიზეზი არაერთხელ გამხდარა და, შესაბამისად, მისი მსგავსი ქმდებები აღარავის უკვირს, მაგრამ საკითხავია, ქვეყნის უმაღლესი მთავარსარდალი შეცდომებს, უბრალოდ, გაუაზრებლად უშვებს თუ ყველაფერი ეს დიდი პოლიტიკური თამაშებია?
აქვე, საინტერესოა, დავითგარეჯის თემის გააქტიურების უკან დგას თუ არა რუსეთის ფედერაციის სპეცსამსახური? _ ეს კითხვა ჩვენს რესპონდენტს, ნინო ბურჭულაძესაც დავუსვით.
სხვათა შორის, აღდგომის წინა დღეს, სწორედ, „საყდრისის კომიტეტის“ ორგანიზებით მოეწყო საპროტესტო აქცია _ საყდრისის მცველები და საზოგადოების წარმომადგენლები დავითგარეჯაში ჩავიდნენ და იქ არსებული ვითარება ადგილზე გააპროტესტეს.

_ ნინო, დავითგარეჯის დასაცავად ერი და ბერია დარაზმული. არადა, ამ ისტორიულ სამონასტრო კომპლექსს, ბოლო დროს, თითქოს საფრთხე აღარ ემუქრებოდა. შენი ინფორმაციით და დაკვირვებით, რა მოხდა, ეს თემა მოწმენდილ ცაზე მეხის გავარდნასავით რატომ გააქტიურდა?
_ მართალი ხართ. კულტურულ მემკვიდრეობის ამ, მართლაც, გამორჩეულ ძეგლს, დავითგარეჯას, საფრთხე თითქოს არ ემუქრებოდა, თუმცა ათეული წლით დაკონსერვებული და გადაწყვეტის მხრივ ჩიხში შესული საზღვრის დელიმიტაციის პრობლემა, რა თქმა უნდა, დროდადრო თავს იჩენდა ხოლმე.
ცნობილია პრობლემის უკიდურესად გამწვავების მაგალითებიც, თუნდაც გასული საუკუნის 70-80-იან წლებში და უკვე ეროვნული მოძრაობის გარიჟრაჟზე. ისიც ყველას კარგად გვახსოვს, რომ მაშინ სწორედ დავითგარეჯის ირგვლივ გაერთიანდნენ არაფორმალური დაჯგუფებები და ეს ძეგლი ეროვნული მოძრაობის ერთ-ერთ სიმბოლოდაც იქცა.
აქვე ისიც უნდა ითქვას, რომ საქართველოს ყველა ხალისუფლება ცდილობდა, როგორმე გადაეჭრა დავითგარეჯასთან საზღვრის დემარკაციის საკითხი, რომელიც, როგორც საბჭოთა მემკვიდრეობა, დამოკლეს მახვილივით კიდია როგორც ქართული, ისე აზერბაიჯანული მხარის თავზე.
თავის დროზე ედუარდ შევარდნაძე კოლეგა ჰეიდარ ალიევს ტერიტორიების ე. წ. გაცვლას სთავაზობდა.
_ გაცვლა რას ნიშნავდა?
_ სამონასტრო კომპლექსი მთლიანად რომ შეენარჩუნებინა, საქართველო მზად იყო, აზერბაიჯანისთვის იმ სადავო მონაკვეთის ნაცვლად, სხვა ადგილებში უფრო მეტი ტერიტორია დაეთმო, თუმცა მაშინ პრეზიდენტ ედუარდ შევარდნაძესა და მის კოლეგა ჰეიდარ ალიევს შორის შეთანხმება ვერ შედგა.
სხვათა შორის, ამ პრობლემის იგივე მეთოდით გადაწყვეტას თავის კოლეგა ილჰამ ალიევს მიხეილ სააკაშვილიც სთავაზობდა, თუმცა შეთანხმება ვერც მაშინ მოხერხდა და მას შემდეგ დემარკაციის საკითხი, გამწვავებების თავიდან აცილების მიზნით, მთვლემარე რეჟიმში გადავიდა.
აპრილის ბოლოს კი, მოულოდნელად, ჩვენ, ყველანი, იმის მომსწრენი გავხდით, რაც ვნახეთ და ეს ძალიან სამწუხაროა.
დავითგარეჯის პრობლემა უცილობლად გააქტიურდებოდა თუ არა, ეს არავინ იცის, თუმცა ამ შემთხვევაში სიტუაციის გამწვავებას თავისი წინაპირობაც ჰქონდა.
_ გამორიცხავ, რომ ეს წინაპირობა რუსეთის ინტერესები იყოს? ანუ ბუნებრივია, რომ ჩვენი ისტორია უნდა დავიცვათ, მაგრამ, იქნებ, ჩვენი მეზობელი ოკუპანტი საზოგადოების ემოციებით თამაშობს და დავითგარეჯის პრობლემით საკუთარი ინტერესების გატარებას ცდილობს?
_ არაბუნებრივი სულაც არ არის, რომ საზოგადოება აღშფოთებული და შეიძლება, ძალიან ემოციურიცაა. ყველამ საკუთარი თვალით ვნახეთ და საკუთარი ყურით მოვისმინეთ, თუ როგორ არ უშვებდნენ მომლოცველებსა და ტურისტებს აზერბაიჯანელი მესაზღვრეები ტერიტორიაზე, სადაც მანამდე ყველა შეუფერხებლად გადაადგილდებოდა, თან კიდევ ერთხელ ხაზს ვუსვამ: პრობლემა იმ დღეს არ დაწყებულა. ეს პრობლემა წლების განმავლობაში არსებობს და საზოგადოებაში ყოველთვის იქმნება განწყობები, რომ „ვიღაც“ ძეგლს გვართმევს.
არც ის უნდა დავივიწყოთ, რომ სამონასტრო კომპლექსის რაღაც ნაწილი უკვე მოექცა აზერბაიჯანულ მხარეს. რადგან დავითგარეჯაში შექმნილი სიტუაცია საკმაოდ საფრთხილოა და პირდაპირ გადის ქვეყნის უსაფრთხოებაზე, არ არის გამორიცხული, ეს მდგომარეობა მტრულად განწყობილმა ძალებმა, იგივე რუსეთის სპეცსასახურებმა, სათავისოდ გამოიყენონ.
იმის თქმა, რომ მოსახლეობის გულწრფელი რისხვა, რომელიც გამოწვეულია, ერთი მხრივ, ძეგლის დაკარგვის შიშით და, მეორე მხრივ, ხელისუფლების უუნარობით, ჰქონდეს ადეკვატური რეაგირება მომხდარზე, არის ხელოვნური და რუსეთის სპეცსამსახურების მიერ მართვადი, არ შეიძლება! თუმცა, როგორც ზემოთ ვთქვი, ვინც ჩვენ მიმართ მეგობრული ნამდვილად არ არის, შესაძლოა, მომხდარი თავისი მიზნებისთვის გამოიყენოს.
_ ერთ-ერთი პირველები, ვინც გარეჯის პრობლემას გამოეხმაურეთ და აქციაც დაგეგმეთ, საყდრისის მცველები იყავით. ამ აქციის მიზანი რა იყო? აზერბაიჯანულმა მხარემ, თუნდაც სააღდგომოდ, თქვენი აქტიურობის გამო დაიხია უკან?
_ „საყდრისის კომიტეტი“, რომელიც უკვე მეხუთე წელია, კულტურულ მემკვიდრეობას ბიზნესისა და ხელისუფლების უნიათო გადაწყვეტილებებისგან იცავს, დავითგარეჯაში, ცხადია, უნდა ჩასულიყო და ჩავედით, თუმცა ამ შემთხვევაში ჩვენ მარტო არ ვიყავით _ ჩვენთან ერთად იყვნენ რიგითი მოქალაქეები და აქტივისტებიც.
გარეჯაში ჩასვლის მიზანი იყო, სიტუაციაში გავრკვეულიყავით, ბერებს, მესაზღვრეებს გავსაუბრებოდით და შექმნილი რეალობიდან გამომდინარე, ჩვენი შემდეგი სამოქმედო გეგმა დაგვესახა.
„საყდრისის კომიტეტი“ ძეგლს ნებისმიერი საფრთხის შემთხვევაში აუცილებლად დაიცავს, თუნდაც ეს საფრთხე დელიმიტაციის პრობლემით არ იყოს გამოწვეული. იქ ჩასულმა არ შეიძლება, არ გააპრტესტო არსებული სიტუაცია.
პრობლემის მოგვარების საქმეში ხელისუფლების როლს არ გამოვრიცხავთ და ამის დრო ნამდვილად აქვს. საზოგადოების გულანთებულობამ, სრულიად ერის სურვილმა, დაეცვა ძეგლი, ხელისუფლებას მოტივაცია მისცა, ჩქარა ემოქმედა და ეს პრობლემა მომდევნო დღეებში აღარ იდგა, თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ მომხდარი ორივე მხარემ დავივიწყეთ.
ხელისუფლება უნდა იყოს ძალიან ოპერატიული და, გაურკვეველი დუმილის ნაცვლად, გვითხრას, რა ნაბიჯებს დგამს ან სამომავლოდ რას აპირებს, რათა იმ დუღილმა, რაც ახლა საზოგადოებაში დავითგარეჯის გამოა, დაიწიოს.
მიკვირს, სად არიან აკადემიური წრეები, რატომ არ მსჯელობენ პრობლემის დაძლევის გზებზე? ვინ, ვინ და, პირველ რიგში, ისტორიკოსებმა და ხელოვნებათმცოდნეებმა უნდა თქვან ხმამაღლა თავიანთი სათქმელი, ამას, გნებავთ, რეცეპტი დავარქვათ.
_ ისე, საყდრისიც არანაკლები მნიშვნელობის ძეგლი იყო, რომელსაც შენ და შენი გუნდი იცავდით, თუმცა ხანგრძლივი აქციების მიუხედავად, საზოგადოების ფართო მასებმა მაშინ მხარი არ აგიბათ. როგორ ფიქრობ, რატომ? ხალხს ის საფრთხე არარეალური ეჩვენა, რომელიც საყდრისს ემუქრებოდა თუ მოსახლეობის სწორი ინფორმირება ვერ მოახერხეთ?
_ საყდრისთან დაკავშირებით საქმე ბევრად რთულად იყო.
_ რატომ?
_ როგორც ცნობილია, ძეგლი შესწავლის პროცესში გახლდათ და ამიტომ ევროპასა და, ზოგადად, მსოფლიოში უფრო იცნობდნენ, ვიდრე _ საქართველოში. მაგალითად, იმხანად, ანუ 2014 წელს, ბულგარეთში გამოშვებული წიგნის თანახმად, საყდრისი უკვე იყო აღიარებული, როგორც უძველესი ოქროს მაღარო და წიგნის რუკაზეც გახლდათ დატანილი. საყდრისს იცნობდნენ მრავალი ქვეყნის სამეცნიერო წრეები, თუმცა ჩვენთან, ფართო საზოგადოებაში, ძეგლის შესახებ ცოტამ იცოდა.
გარდა ამისა, „ქართული ოცნების“ ხელისუფლება ახალი მოსული იყო და შესაძლოა, ბევრს არც კი სჯეროდა, რომ ხელისუფლებას მშვიდობიანობის პერიოდში ძეგლის დანგრევა შეეძლო. იმ დროს ჩვენ გვებრძოდა დიდი ფინანსური რესურსის მქონე კომპანია, რომელიც ასეულობით ათას ლარს ხარჯავდა საყდრისისა და მისი დამცველების ანტიპიარში, იყვნენ კომპანიასა და ხელისუფლებასთან საეჭვო გარიგებებში მყოფი მეცნიერებიც, რომლებიც დღედაღამ გაჰყვირიან, რომ საყდრისი ძეგლი არ იყო.
და ვინ ვიყავით საყდრისის დამცველები? _ მოხალისეები, სხვადასხვა პროფესიის მქონე მოქალაქეები, რომლებიც თავიდან ერთმანეთს არც კი ვიცნობდით. ასე ყველა თავისი ნებით ჩავედით ძეგლის დასაცავად და მას 9 თვის განმავლობაში ვიცავდით, თუმცა, სამწუხაროდ, გადარჩენა ვერ შევძელით.
_ რატომ ვერ შეძელით?
_ ჩვენ, უბრალო მოქალაქეები, უძლურნი აღმოვჩნდით დიდი ფულისა და სახელმწიფო მანქანის წინაშე! არაფერი გვქონდა მამაცი გულების გარდა.
ამიტომ ყველაზე კარგად საყდრისის მცველებმა ვიცით, თუ რას ნიშნავს, როცა ხელისუფლება მემკვიდრეობასა და გარკვეულ ინტერესს შორის არჩევანს სწორედ ინტერესზე აკეთებს!
ჩვენ უკვე დავკარგეთ ერთი ძეგლი, ამიტომ ვცდილობთ, ეს წლები აღარ დავკარგოთ.
_ ანუ?
_ როგორც იცით, 2018 წლის გაზაფხულზე შევძელით, შეგვეჩერებინა ხრამის ხეობაში ღია კარიერული წესით ოქროს ამოღების პროექტი და ამით ფიტარეთის მონასტერსა და ხულუტის ციხეს, ასევე ხრამის ხეობის უნიკალურ ბუნებას განადგურების საფრთხე ავარიდეთ. სხვთა შორის, ამ საქმეში დიდი წვლილი ადგილობრივმა მოსახლეობამაც შეიტანა _ ტანძიელებს ვგულისხმობ; გამოგვეხმაურა პოლიტიკური პარტიებიც. გაგიკვირდებათ და, ისინი პირველად ისევ საყდრისში გაერთიანდნენ.
_ ნინო, დღევანდელ პრობლემას დავუბრუნდეთ და მარტივად ვთქვათ, რეალურად, რა ხდება დავითგარეჯაში?
_ დავითგარეჯა მოლოდინშია. ტელევიზიით გაჟღერდა, აზერბაიჯანელმა მესაზღვრემ აღნიშნა, რომ განახლდებოდა იმ ბილიკის გაყვანა, რომელიც აღდგომაზე შეჩერდაო.
ამიტომ დღეს ყველა ჩვენგანის გული დავითგარეჯაშია. როგორც ვიცი, აქტივისტებმა აქცია დააანონსეს. მანამდეც ყოველდღე ჩადიან მოქალაქეები ადგილზე. ამიტომ ახლა ჯერი ხელისუფლებაზეა, თუ როგორ იმოქმედებს იგი!
_ ერთ-ერთი საჯარო გამოსვლის დროს გარეჯაში შექმნილ ვითარებაში სალომე ზურაბიშვილი დაადანაშაულე. რატომ? და, საერთოდ, როგორ გგონია, ზურაბიშვილი გარეჯაში დაუფიქრებლად ჩავიდა თუ ყველაფერი მიზანმიმართულად გააკეთა?
_ როგორც თავში აღვნიშნე, დავითგარეჯაში სიტუაციის გამწვავებას თავისი წინაპირობა ჰქონდა და, დიახ, ეს უკავშირდება პრეზიდენტის, რბილად რომ ვთქვათ, უადგილო განცხადებას.
_ ასე რატომ ფიქრობ?
_ ა. წ. მარტში, ბაქოში ვიზიტისას, სალომე ზურაბიშვილი თავის აზერბაიჯანელ კოლეგას, ილჰამ ალიევს ესაუბრა საზღვრის დემარკაციის საკითხზე და იქ შეთანხმებას მიაღწიეს, რომ ამ საკითხზე მუშაობას ორივე მხარე, როგორც იტყვიან, ახალი შემართებით დაიწყებდა.
ამის შედეგ, 18-20 აპრილს, თბილისში ჩატარდა „ევროპა ნოსტრას“ კონფერენცია. „ევროპა ნოსტრა“, იუნესკოს შემდეგ, ყველაზე გავლენიანი კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ორგანიზაციაა და, შესაბამისად, თბილისს მაღალი რანგის სტუმრები სტუმრობდნენ.
სწორედ ამ კონფერენციის ფარგლებში „ევროპა ნოსტრას“ დელეგაცია სტუმრობდა დავითგარეჯას. მათთან ერთად წასვლის სურვილი პრეზიდენტმაც გამოთქვა და სწორედ ადგილზე ჩასვლისას, იმ სადავო ტერიტორიაზე, მესაზღვრეებთან ახლოს, პრეზიდენტმა კიდევ ერთხელ გააჟღერა, რომ დემარკაციის პრობლემა უნდა მოგვარებულიყო.
ბაქოში შეთანხმების შემდეგ ამ განცხადების უკვე ადგილზე გაკეთება უადგილო იყო, რამაც აზერბაიჯანული მხარე გააღიზიანა.
არ არის გამორიცხული, რომ მეორე მხარეს პრეზიდენტის ეს განცხადება ისე აღექვა, როგორც ერთგვარი ულტიმატუმი, რასაც მეორე დღეს შესაბამისი რეაქციები მოყვა კიდეც!
_ შს მინისტრის თქმით, გარეჯის თემით სპეკულირებასა და ამით ეთნიკური შუღლის გაღვივებას უნდა მოვერიდოთ. ნინო, ეთანხმები გახარიას?
_ შინაგან საქმეთა მინისტრს იმაში ვეთანხმები, რომ სიტუაცია ფეთქებადსაშიში, ძალიან სენსიტიურია და ყველაფერი ეს, შეიძლება, ორი სახელმწიფოს ურთიერთობაზე აისახოს, მაგრამ სპეკულაციას ჯერ ვერ ვხედავ ან სპეკულაციას რას ვუწოდებთ? ხელისუფლებას რეაგირებას რომ ვთხოვთ, ესაა სპეკულაცია?
რა თქმა უნდა, ჩვენი აღშფოთება მეორე ერის ლანძღვაში არ უნდა გადავიდეს და მომხდარზე ან იმაზე, თუ მომავალში რამე მოხდება, ჩვენს ხელისუფლებას უნდა მოვთხოვოთ პასუხი და არა _ აზერბაიჯანელ მესაზღვრეებს!
_ შენ ერთ-ერთ გადაცემაში ისიც თქვი, რომ საქართველომ და აზერბაიჯანმა გარეჯთან დაკავშირებით კონსენსუსს უნდა მიაღწიონ. ეს კონსენსუსი, როგორ ფიქრობ, რა შეიძლება იყოს და, ზოგადად, რას ითხოვს აზერბაიჯანული მხარე?
_ აღვნიშნე, გარეჯის ინციდენტმა დაგვანახა, რომ ჩვენი და აზერბაიჯანული მხარის მესიჯები თანხვედრაში არ მოდის-მეთქი. ამიტომ, ამ შემთხვევაში, კონსენსუსი უალტერნატივოა, თუმცა ეს რა გზებით უნდა მოხდეს, არ ვიცი.
ამ გზას, თითქმის, 100 წელია, უშედეგოდ ვეძებთ. აზერბაიჯანული მხარე მიიჩნევს, რომ ტერიტორია, რომელიც, ჯერჯერობით, სადავოა, აზერბაიჯანისთვის სტრატეგიულ წერტილს წარმოადგენს და მის დათმობას არ აპირებს.
გარდა ამისა, უკვე ღიად ლაპარაკობენ, რომ დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსში ალბანური ძეგლებიც არის, ანუ ქრისტიანი ალბანელების აშენებული, რომელთა სამართალმემკვიდრედაც აზერბაიჯანი აცხადებს თავს. შორს რომ აღარ წავიდე, პრობლემა, რაც დრო გადის, უფრო მრავალწახნაგოვანი ხდება.
_ ნინო, ამ თემებზე მუშაობის დიდი გამოცდილება გაქვს და ხომ არ ფიქრობ, რომ გარეჯის მოვლენებით კრემლი კავკასიაში ახალი ეთნოკონფლიქტის გაღვივებას ცდილობს?
_ საკითხი მთვლემარე რეჟიმში რაც უფრო დიდი ხანი იქნება, მით დიდია შანსი, რომ სხვადასხვა მიზნისთვის გამოიყენონ. ამიტომ ხელისუფლების მხრიდან დროული და შედეგის მომტანი მოქმედებაა საჭირო!
_ დღევანდელი მოცემულობით, პრობლემის მოსაგვარებლად ხელისუფლება რამეს აკეთებს თუ უმოქმედოდაა?
_ ჯერჯერობით მხოლოდ გახარიას მოსაზრებაა ჩვენთვის ცნობილი და, ვფიქრობ, ეს არასაკმარისია. სხვა ნაბიჯების შესახებ, რომელსაც ხელისუფლება ვითომ გეგმავს, არაფერი ვიცით.
_ სხვათა შორის, გარეჯის მოვლენების შესასწავლად დეპუტატმა ნატო ჩხეიძემ საგანგებო საპარლამენტო კომისიის შექმნა მოითხოვა. ამ იდეას იზიარებ და როგორ ფიქრობ, პრობლემის მოგვარება ამით დაიწყება?
_ თუ არ ვეცადეთ, ვერასდროს გავიგებთ, გამოგვივა თუ არა. დავითგარეჯის პრობლემის მოსაგვარებლად ხელისუფლებისა თუ ოპოზიციის ყველა მცდელობა ჩვენთვის მისაღებია!
_ შექმნილ მდგომარეობაში საზოგადოებამ, ვგულისხმობ არასამთავრობო სექტორსა და მედიას, როგორ უნდა იმოქმედოს?
_ სიმართლე ვთქვათ: ჩვენ არ გვეიმედება ჩვენი ხელისუფლება, ამიტომ სამოქალაქო აქტივიზმი ცდილობს, თემა აქტიური იყოს, რათა ხელისუფლებამ იგი არ მიივიწყოს, თუმცა ჩვენი აქტივობა, მხოლოდ და მხოლოდ, ძეგლის ინტერესების სასიკეთოდ უნდა იყოს მიმართული და არამცდაარამც _ მეზობელი სახელმწიფოს ინტერესების ან მისი მოქალაქეების წინააღმდეგ. სხვა შემთხვევაში, მათ ექნებათ რეაქცია, რომელიც შეიძლება, ჩვენ არც მოგვეწონოს და სიტუაცია კიდევ უფრო ჩიხში შევიდეს!
_ წეღანაც ვახსენეთ, რომ, თავის დროზე, ეროვნული მოძრაობა სწორედ გარეჯის თემით დაიწყო. ნინო, ხომ არ გეჩვენება, რომ ისტორია მეორდება?
_ ამას შემდგომში განვითარებული მოვლენები გვიჩვენებს!
_ ბოლოს, დავითგარეჯას პოლიტიკური სპექტრი პოლიტიკური სპეკულაციებისთვის ხომ არ იყენებს?
_ სხვათა შორის, ოპოზიცია განცხადებებში საკმაოდ მოზომილია, თუ არ ჩავთვლით შალვა ნათელაშვილს, თუმცა მხოლოდ იმაზე პედალირება, რომ ხელისუფლება ვერ აგვარებს, საქმეს არ უშველის.
დავითგარეჯა მხოლოდ ხელისუფლების არ არის, ის ყველასია, მათ შორის, ოპოზიციისაც და მისი დაცვა ყველამ ერთად უნდა შევძლოთ!

გიორგი აბაშიძე