ლარის გაცვლითი კურსის ოფიციალური მაჩვენებელი დოლართან მიმართებით 2, 75 ნიშნულს გაუტოლდა. ეროვნული ბანკი რეზერვებს ფლობს, რომლის ოპტიმალური გამოყენებითაც ქვეყანაში ფულის მასა უნდა დარეგულირდეს. წელიწადში რამდენჯერმე ის ინტერვენციებს ახორციელებს, ეს უკანასკნელი კურსის რეგულირების მიზნით ცენტრალური საემისიო ბანკის მიერ ბანკთაშორის ბირჟაზე რომელიმე ქვეყნის ვალუტის შესყიდვას, ან გაყიდვას და ამ მიზნით წარმოებული ოპერაციას წარმოადგენს.

საქართველოს ეროვნულ ბანკს აქვს ოფიციალური სარეზერვო აქტივები, რომელიც, ყოველთვიურად, წელიწადში 12-ჯერ სხვადასხვა მონაცემით ხასიათდება, რა თქმა უნდა, არსებობს უცხოური ვალუტის რეზერვებიც, სესხების სპეციალური უფლებები და სარეზერვო პოზიცია საერთაშორისო სავალუტო ფონდში. სწორედ ხსენებული უცხოური ვალუტის რეზერვების ინტერვენციები ხორციელდება ბანკთაშორის ბირჟაზე და საერთაშორისო სავალუტო ფონდში დაკავებული სარეზერვო პოზიცია გამოითვლება.

საინტერესო იყო ყველა ჩამოთვლილი პუნქტის მონაცემები რიცხვებში, ის, თუ რა რეზერვებს ფლობდა ეროვნული ბანკი მიმდინარე და გასულ წელს და რამდენჯერ, რა რაოდენობის ინტერვენცია განახორციელა კურსის დასტაბილურების მიზნით.

სწორედ ამიტომ აღნიშნული კითხვებით „ქრონიკა+“-მა ეროვნულ ბანკს მიმართა, რომელმაც ოფიციალური კომენტარის სახით მონაცემები და კითხვებზე პასუხები მოგვაწოდა.

ქვემოთ ჩამოთვლილი მონაცემები ზუსტად ასახავს იმ სარეზერვო აქტივების რეალობას, რომელიც 2015-2016 წლებში იყო, მონაცემები კი დალაგებულია თვეების მიხედვით:

1)      ოფიციალური სარეზერვო აქტივები;

2)      უცხოური ვალუტის რეზერვები;

3)      სესხების სპეციალური უფლებები (SDR);

4)      სარეზერვო პოზიცია საერთაშორისო სავალუტო ფონდში

 

1)                    2)                      3)                    4)

 

31/01/2015 2,610,108.5          2,404,631.5          205,462.9  14.1

28/02/2015 2,469,435.0          2,266,664.5          202,756.4  14.1

31/03/2015 2,452,879.8          2,241,383.0          211,483.1  13.8

30/04/2015 2,430,898.2          2,227,991.3          202,892.8  14.1

31/05/2015 2,393,461.6          2,193,217.5          200,230.2  13.9

30/06/2015 2,483,749.8          2,281,206.5          202,529.3  14.1

31/07/2015 2,447,135.7          2,243,995.3          203,126.4  13.9

31/08/2015 2,463,246.0          2,261,073.4          202,158.6  14.0

30/09/2015 2,464,305.6          2,257,780.0          206,511.6  14.0

31/10/2015 2,448,949.3          2,247,339.6          201,595.7  14.0

30/11/2015 2,479,433.0          2,281,698.8          197,720.5  13.7

31/12/2015 2,520,576.5          2,321,038.6          199,524.0  13.9

 

როგორც ხედავთ, 2015 წლის ნოემბრის მონაცემებით, მთლიანი საერთაშორისო რეზერვები ამ თვის ბოლოს 2,479,433 მილიარდი აშშ დოლარი იყო.

2016 წლის ნოემბრის ბოლოს კი 2,779,157 მილიარდი აშშ დოლარი შეადგინა.

იმავე პუნქტების მიხედვით მიმდინარე წლის მონაცემები თვეებში შემდეგია:

1)      ოფიციალური სარეზერვო აქტივები;

2)      უცხოური ვალუტის რეზერვები;

3)      სესხების სპეციალური უფლებები (SDR );

4)      სარეზერვო პოზიცია საერთაშორისო სავალუტო ფონდში.

 

1)                       2)                    3)                   4)

31/01/2016 2,447,473.9          2,248,516.7          198,943.4  13.8

29/02/2016 2,425,874.1          2,227,113.3          198,747.0  13.8

31/03/2016 2,456,678.7          2,249,439.9          207,224.7  14.1

30/04/2016 2,456,757.5          2,252,226.9          204,516.4  14.2

31/05/2016 2,569,385.8          2,367,256.2          202,115.5  14.0

30/06/2016 2,857,244.0          2,655,691.3          201,538.7  14.0

31/07/2016 2,856,372.2          2,655,595.8          200,762.4  13.9

31/08/2016 2,888,476.1          2,681,502.3          206,959.9  13.9

30/09/2016 2,858,235.7          2,654,941.7          203,280.1  14.0

31/10/2016 2,760,196.1          2,562,003.1          198,179.3  13.7

30/11/2016 2,779,157.1          2,584,161.3          194,982.3  13.5
როგორც სარეზერვო აქტივების მონაცემებით ჩანს, მიმდინარე წლის ნოემბრის რეზერვების მოცულობა (რადგან 2016 წლის დეკემბრის მონაცემები სრულად ჯერ არაა დათვლილი), 299 724 აშშ დოლარით მეტია გასული წლის იმავე პერიოდთან შედარებით.

ხოლო რაც შეეხება ინტერვენციებს, 2016 წელს იგი სულ 24-ჯერ განხორციელდა და აქედან 10-ჯერ საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ ვალუტის გაყიდვა და 14-ჯერ კი მისი ყიდვა განხორციელდა.    მიმდინარე წელს სულ გაყიდული ფულადი მასის რაოდენობამ ჯამში 280 000 000, ნაყიდმა კი 278 350 000 აშშ დოლარი შეადგინა.

 

N           თარიღი                  გაყიდვა                             ყიდვა

1)      1/12/2016           20,000,000                               x

2)      1/22/2016          20,000,000                                 x

3)      1/26/2016          20,000,000                                 x

4)      3/17/2016          x                                          5,000,000

5)      3/21/2016          x                                          10,000,000

6)      4/14/2016          x                                          10,000,000

7)      4/20/2016          x                                          10,000,000

8)      4/21/2016          x                                          20,000,000

9)      5/5/2016            x                                          20,000,000

10)    5/10/2016          x                                          20,000,000

11)    5/17/2016          x                                          20,000,000

12)    5/18/2016          x                                          20,000,000

13)    5/19/2016          x                                          20,000,000

14)    5/20/2016          x                                          40,000,000

15)    6/8/2016          x                                         40,000,000

16)    6/9/2016          x                                        23,350,000

17)    8/22/2016        x                                        20,000,000

18)    8/25/2016       20,000,000                                x

19)    9/22/2016       20,000,000                                x

20)    9/27/2016       40,000,000                                x

21)    10/3/2016       40,000,000                                x

22)    10/6/2016       20,000,000                                x

23)    10/12/2016     40,000,000                                x

24)    12/20/2016     40,000,000                                x

_ რამდენი მილიონი დოლარი გაყიდა ეროვნულმა ბანკმა 2016 წელს ლარის დასტაბილურების მიზნით?

ეროვნული ბანკი:

_ 2016 წელს ეროვნული ბანკის მიერ სავალუტო აუქციონებზე წმინდა გაყიდვამ შეადგინა 1.65 მილიონი აშშ დოლარი.

_ როდის მიიღება გადაწყვეტილება, რომ გაიყიდოს სავალუტო რეზერვები (ლარის კურსის რა მდგომარეობა განაპირობებს ამას? რა მაჩვენებელი?)

_ საქართველოში მოქმედებს მცურავი გაცვლითი კურსის რეჟიმი. საქართველო წარმოადგენს მცირე ზომის ღია ეკონომიკას, რომელიც არის მსოფლიო ეკონომიკის ნაწილი და არ გააჩნია ოპტიმალური სავალუტო სივრცე პარტნიორ ქვეყნებთან. შესაბამისად, მსოფლიო ეკონომიკის რყევები საქართველოს ეკონომიკაზეც აისახება. მცირე ღია ეკონომიკის ქვეყნებისთვის მცურავი გაცვლითი კურსი შოკების მშთანთქავ ფუნქციას ასრულებს, რამდენადაც საგარეო შოკის შემთხვევაში გაცვლითი კურსის ცვლილება ასუსტებს აღნიშნული შოკის გავლენას რეალურ ეკონომიკაზე _ ეკონომიკურ ზრდასა და ინფლაციაზე. საქართველოსთვის მცურავი გაცვლითი კურსის რეჟიმი არის ყველაზე ოპტიმალური რეჟიმი.

_ რა იქნება ე.ბ.-ს შემდეგი ნაბიჯები კურსის დასტაბილურების კუთხით? შედგენილი გაქვთ თუ არა რაიმე კონკრეტული სამოქმედო გეგმა?

_ საშუალოვადიან პერიოდში ფასების სტაბილურობის რისკების შემთხვევაში, ეროვნული ბანკი გაამკაცრებს მონეტარულ პოლიტიკას. ეროვნულ ბანკს აქვს სათანადო შესაძლებლობა და ინსტრუმენტები, რომ არ დაუშვას მაღალი ინფლაცია.

 

თუმცა კონკრეტულად როგორი სახის გამკაცრებაზეა საუბარი, კვლავ კითხვის ნიშნის ქვეშ რჩება.

 

ბუნებრივია, მნიშვნელოვანია ექსპერტების დამოკიდებულება ეროვნული ბანკის მიერ განხორციელებულ ინტერვენციებზე, მის მიერ გატარებულ მონეტარულ პოლიტიკაზე და რეზერვების ხარჯვაზე, რომელსაც იგი ფლობს.

 

ვახტანგ ხომიზურაშვილი _ ექსპერტი, ეკონომისტი, საფონდო ბირჟის ყოფილი დირექტორი:

_ ცენტრალური ბანკები როგორც ახორციელებენ ინტერვენციებს დოლარში, ისე ახორციელებენ ლარშიც _ ეს ნორმალურია, მაგრამ ამ შემთხვევაში ეროვნულ ბანკს არ აქვს იმის შესაძლებლობა, რომ სწორად შეაფასოს სავალუტო ბაზარზე არსებული მდგომარეობა მოთხოვნა-მიწოდების თვალსაზრისით. ვგულისხმობ იმას, რომ სავაჭრო სესია ბლუმბერგში მთელი დღის მანძილზეა გაწელილი, ამ დროს ეროვნული ბანკი ვერ ხედავს მოთხოვნა-მიწოდების კუთხით კორელაციას, როგორც ეს სავალუტო ბირჟაზე ხდებოდა _ ერთი საათის განმავლობაში მიდიოდა  მოთხოვნა-მიწოდების კონცეტრაცია, რაც უზრუნველყოფდა ობიექტური სავალუტო კურსის ჩამოყალიბებას, იმიტომ რომ მაქსიმალური მოცულობები მონაწილეობდა. დღეს ეს სავაჭრო სესია გაწელილია და როდის რა გარიგება, ან მოთხოვნა-მიწოდება იქნება, ეროვნული ბანკი ერთდროულად ამ სიტუაციას ვერ ხედავს. რეალურად, იგი თავის რეზერვებს არაეფექტიანად ხარჯავს, ანუ ინტერვენციებს არაეფექტიანად ახორციელებს.

_ თქვენი აზრით, ამგვარ ვითარებაში რა გამოსავალი შეძლება მოძებნოს ეროვნულმა ბანკმა?

_ პირველი: ეროვნულმა ბანკმა უნდა გაამკაცროს მონეტარული პოლიტიკა. რეალურად გაზარდოს საპროცენტო განაკვეთი და შეამციროს ის არაეფექტიანი ფულადი მასა, რომელიც ბანკების ლიკვიდურობისთვის არის გაცემული.

მეორე: ფინანსთა სამინისტროსთან შეთანხმებით დამატებით უნდა გამოუშვას სახაზინო ვალდებულებები, რომ ფულადი მასა დარეგულირდეს კურსის სტაბილიზაციისთვის.

მესამე: ის აუცილებელი რეზერვები რაც დააწესა ეროვნულმა ბანკმა და გაზარდა დოლარის დეპოზიტებიდან, აუცილებლად უნდა იყოს არა დოლარში მიღებული ეროვნული ბანკის მიერ, არამედ კონვერტაცია უნდა მოხდეს ეკვალენტურ ლარებში. ეს გამოიწვევს ლარზე მოთხოვნას თავისთავად და მეორე, შეამცირებს ფულის მასას საბანკო სისტემაში, რაც კიდევ ერთი დადებითი ფაქტორი იქნება.

 

აკაკი ცომაია, ეკონომისტი, ექსპერტი:

_ რამდენად სწორად და ოპტიმალურად იყენებს რეზერვებს ეროვნული ბანკი, რამდენად ეფექტიანია მათი მოქმედება ამ რეზერვების გამოყენებით?

_ თუ ამ კუთხით შევხედავთ, ეროვნული ბანკი ფრთხილობს და ასე მარტივად რეზერვებს არ ხარჯავს, ხარჯავს ექსტრემალურ სიტუაციებში მაშინ, როდესაც უკვე კარგად ჩანს, რომ გავლენას ახდენს კურსის გაუფასურებაზე. ამ მხრივ, ვფიქრობ, რომ ის რეზერვებთან დაკავშირებით სწორად მიმართავს კონკრეტულ ღონისძიებას.

_ შესაბამისად, ინტერვენციებსაც საჭირო დროს და ადგილზე  ახორციელებს?

_ თუ ჩვენ ბოლო 40 მილიონი დოლარის ინტერვენციას  ვგულისხმობთ, ის სწორად და მიზანმიმართულად გამოიყენეს. თუ წინასაარჩევნო პერიოდს ვგულისხმობთ, დაახლოებით 180 მილიარდი დოლარი დაიხარჯა. გასაგებია, რომ იქ პოლიტიკური საფასური იყო გადახდილი და ეს რეზერვები წყალში გადაყარა ეროვნულმა ბანკმა იმიტომ, რომ იქ რეზერვების განხორციელებას არანაირი აზრი არ ჰქონდა. ლარი იმიტომ არ გაუფასურებულა, რომ, ვთქვათ, უარყოფითი მოლოდინებია ქვეყანაში, იმიტომ უფასურდება, რომ დოლარის მიწოდება მცირდება და დოლარზე მოთხოვნა იზრდება ფუნდამენტური ფაქტორების გამო, ამიტომ რეზერვების დახარჯვას არანაირი აზრი არ ჰქონდა.

_ ანუ, გარკვეულწილად, ეროვნული ბანკის „დამსახურება“ არ არის ის, რომ ლარი ასე უფასურდება?

_ ამის რამდენიმე მიზეზია, მათ შორის, რა თქმა უნდა, ეროვნულ ბანკსაც აქვს გარკვეული მონაწილეობა შეტანილი ლარის გაუფასურებაში, მაგრამ ეს არ არის ძირითადი. ძირითადი არის ჩვენი ეკონომიკა და ის, რომ ეკონომიკური ზრდა ვერ უზრუნველყოფს დოლარის იმ რაოდენობის მიწოდების გაზრდას, ან დოლარზე რაოდენობის მოთხოვნის შემცირებას, რომ მან უზრუნველყოს ჩვენი საგარეო ვალების მომსახურება, რის გამოც დოლარის დეფექტი იქნება და ამიტომ ლარი უფასურდება. ეს არის ის ფუნდამენტური მიზეზი, რატომაც ლარი უფასურდება და, ალბათ, მომავალ წელსაც გაუფასურდება. ანუ ჩვენი პრობლემა არის ეკონომიკა. მაგრამ ამას ემატება კიდევ, რა თქმა უნდა, როგორც ეროვნული ბანკი, ასევე მთავრობაც, ეროვნული ბანკის მიერ გაზაფხულზე დაწყებული დედოლარიზაციის ეგიდით ლარის სტიმულირების პოლიტიკა და სავალდებულო ნორმის გაზრდა დოლარში და პირიქით, ლარში შემცირება. ამან, რა თქმა უნდა, თავისი წვლილი შეიტანა ლარის გაუფასურებაში, ისევე როგორც მთავრობის წვლილია მნიშვნელოვანი. იმის მაგივრად, რომ ხარჯებს ამცირებდეს, პირიქით, ხარჯებს ქმნის და პლუს, ყალბია. გამოჩნდა, რომ 10-პუნქტიანი გეგმის გამოცხადების შემდეგ ნავთობიმპორტიორებმა და თამბაქოსიმპორტიორებმა მარაგების შეძენა დაიწყეს, დოლარზე მოთხოვნა გაზარდეს. ეს გეგმა აქციზის გადასახადის გაზრდას ეხებოდა ნავთოპროდუქტებზე, თამბაქოზე. მას შემდეგ, რაც თქვეს, რომ აქციზის გადასახადი იზრდება, ბუნებრივია, რომ ავტოიმპორტორებმა და თამბაქოს იმპორტორებმა სასწრაფოდ, ახალწლამდე დაიწყეს რაც შეიძლება ბევრი ნავთოპროდუქტის და თამბაქოს შემოტანა, რათა გარკვეული რაოდენობის პროდუქცია ძველი აქციზის ღირებულებით გაყიდონ მანამ, სანამ გაძვირდება და შესაბამისად უფრო მეტი სარგებელი ნახონ. პრობლება ის არის, რომ მთავრობამ ეს გეგმა ე.ბ.-სთან შეუთანხმებლად გააკეთა და ვერ გათვალა, რომ ასეთი რამ შეიძლებოდა მომხდარიყო, ამიტომ დოლარზე მოთხოვნა გაიზარდა.

_ კონკრეტულად რას გულისხმობს მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრება, რასაც ე.ბ. გეგმავს?

_ მონეტარული პოლიტიკის ერთ-ერთი მთავარი მდგენელი ინსტრუმენტი გახლავთ რეფინანსირების განაკვეთი. კომერციული ბანკები ეროვნული ბანკისაგან სესხულობენ ფულს, ანუ ეროვნული ბანკი არის ლარის მასის ემიტენტი და ლარის ემისიის ერთ-ერთი ინსტრუმენტიც ეს საპროცენტო განაკვეთი გახლავთ. რაც უფრო იაფია პროცენტი, ბუნებრივია, მით მეტი სტიმული აქვთ  კომერციულ ბანკებს, რომ სესხები აიღონ და რაც უფრო ძვირია ეს პროცენტი, მით უფრო ნაკლები რაოდენობის ლარს სესხულობენ ეროვნული ბანკისგან კომერციული ბნკები, ამიტომ რაც უფრო მაღალია საპროცენტო განაკვეთი, მით უფრო მცირდება ლარის მასა საზოგადოებაში და რაც უფრო დაბალია საპროცენტო განაკვეთი, მით უფრო იზრდება ლარის მასა საზოგადოებაში. მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრება ნიშნავს ამ რეფინანსირების სესხის განაკვეთის გაზრდას, შესაბამისად, ეს ნიშნავს იმას, რომ ლარის მასა დროთა განმავლობაში შემცირდება, რაც ლარის სტაბილურობაზე იმოქმედებს, ანუ ლარს უფრო მეტად მოთხოვნადს გახდის, შედარებით გააძვირებს, ლარის გამყარებაზე დადებითად იმოქმედებს. მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრების შედეგი, საბოლოო ჯამში, უნდა იყოს ის, რომ ლარი შედარებით გამყარდეს და ასევე მოკლევადიან პერიოდში და გრძელვადიან პერიოდში მოსალოდნელი ინფლაციის დონე უნდა შემცირდეს, შესაბამისად, გამომდინარე იმ სიტუაციიდან, რაც შეიქმნა საქართველოში, შექმნა საქართველოს მთავრობამ და, მათ შორის, კიდევ ერთხელ გავუსვამ ხაზს, რომ ეროვნულ ბანკს არ უნდა დაეწყო გაზაფხულზე ის, რაც მან წამოიწყო. ინფლაციური მოლოდინები და რისკები უკვე საზოგადოებაში არის, ამიტომ მონეტარული პოლიტიკა უნდა გაამკაცროს.

 

ნინო ტაბაღუა