გიორგი საკარული

რეპრესიები თუ პირადი ანგარიშსწორება? _ ეს კითხვები გაჩნდა ბოლო პერიოდში ბათუმის ილია ჭავჭავაძის სახელობის სახელმწიფო დრამატულ თეატრში. მსახიობების ნაწილი რეპრესიებზე საუბრობს, ნაწილი _ რეჟიმზე, ნაწილიც კი _ დიქტატორულ, ერთპიროვნულ მმართველობაზე, სადაც ყველა და ყველაფერი ერთი კაცის გარშემო ტრიალებს და ეს არის თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელი, ნუკრი ქანთარია.

ბოლო პერიოდში ქანთარიას მისამართით არაერთი უკმაყოფილება გამოითქვა. დასის ნაწილი მას ხელფასების არასწორ განაწილებაში ადანაშაულებს, ნაწილისთვის კი მისი, როგორც მმართველის, დამოკიდებულება თეატრისა და მსახიობების მიმართ მიუღებელია. სულ ახლახან ხელშეკრულება შეუწყვიტეს მსახიობ თორნიკე ბარამიძეს _ ადამიანს, რომელიც აღნიშნულ თეატრში 17 წლიდან გაიზარდა.

გახდა თუ არა თორნიკე რეპრესიების მსხვერპლი? რა მიზეზით გაათავისუფლეს იგი თეატრიდან? რა შეიცვალა ნუკრი ქანთარიას დანიშვნის შემდეგ ბათუმის თეატრის ცხოვრებაში? _ ამ და სხვა საინტერესო საკითხების შესახებ „ქრონიკა+“-ს ესაუბრება მსახიობი თორნიკე ბარამიძე:

_ ამას შეიძლება ეწოდოს რეპრსიები, თუმცა თეატრიდან ჩემს განთავისუფლებას არ მივაწერ არც პოლიტიკურსა და არც სხვა რამეს. მე ვიყავი ერთ-ერთი ადამიანი თეატრში გაფიცულ მსახიობებს შორის. აქ უფრო სხვა პრობლემა არის, _ თეატრში, შიგნით ისეთი რაღაც ხდება, რაც მსახიობების გარკვეულ ნაწილს დიდად არ გვხიბლავს და არ გვსიამოვნებს. პირდაპირ გეტყვით: ბათუმის თეატრში 17 წლიდან ვარ და დღეს რაც ხდება, არასდროს მსგავსი არ მომხდარა.

_ რა ხდება?

_ ხელოვნება აღარ არის თეატრში. სულ სხვა თეატრი შემიყვარდა, სხვა გარემო იყო, რასაც დღევანდელობაზე ვერ ვიტყვი. ხელშეკრულების შეწყვეტაზე დიდად არ ვნერვიულობ, რადგან ისეთ თეატრში, სადაც შემოქმედება ნულის ტოლფასია, ვერ ვითარდები და მხოლოდ კანონებში ხარ მოქცეული. მე სამართალი არ მისწავლია, ვისწავლე ის, რაც თეატრში გამომადგებოდა და სამართლის ენაზე ვერ დაველაპარაკები ვერავის.

_ რას გულისხმობთ, როცა ამბობთ, რომ თეატრი ხელოვნებას არ ემსახურება?

_ სპექტაკლების დონეს. თეატრს მაყურებელი ჰყავს, მაგრამ როცა ავალებენ, რომ ბილეთი შეიძინონ, ეს მიუღებელია. ბათუმის თეატრს აბსოლუტურად სხვა მაყურებელი ჰყავდა, ვიდრე ეს არის დღეს. ბათუმის მაყურებელმა ზუსტად იცის, რა არის სპექტაკლი, მისი ხარისხი, რა არის თეატრი და დღეს თითქოს ჯარის სისტემა ჩამოყალიბდა ამ თეატრში, რაც ხელოვნებას ნამდვილად არ ემსახურება.

_ როდიდან არის ასეთი სიტუაცია ბათუმის თეატრში?

_ მას შემდეგ, რაც ახალი ხელმძღვანელი მოვიდა ჩვენთან. მას შემდეგ, რაც ბატონი ანდრო ენუქიძე წავიდა ჩვენი თეატრიდან, რომელიც ასევე იყო ჩემი პედაგოგიც, იქამდე ბატონი გიორგი თავაძე, ყოველთვის იყო განვითარება და იდებოდა დიდი ხარისხი. როცა ახალი სამხატვრო ხელმძღვანელი მოვიდა, ბატონი ნუკრი ქანთარია, ჩემთვის სულ სხვანაირი გახდა თეატრი, თითქოს ჩვეულებრივ სამსახურში მიდიხარ, რაღაცებს აკეთებ, მაგრამ არაფრის მომცემს. ყველასგან ყველაფერს სწავლობ ადამიანი, მისგანაც (ნუკრი ქანთარიასგან) ვისწავლე ერთი რამ, რომ არ უნდა იყო იქ, სადაც განვითარებას ვერ მიაღწევ. თითქოს მსახიობს უნდა შიოდეს, უნდა სწყუროდეს, ასეთი რაღაც მოვისმინე. თეატრისთვის თავგანწირვაზე როცა ლაპარაკობენ, მე ამ თეატრში ვცხოვრობდი რაღაც პერიოდი, ქუთაისელი ვარ და არ მქონდა შესაძლებლობა იმ ხელფასით ბათუმში ბინა მექირავებინა, თუმცა ეგეც მოვახერხე. მსახიობს ან ზოგადად ადამიანს რატომ უნდა შიოდეს ან რას გულისხმობენ, როცა ამბობენ, რომ თავი უნდა შეწირო, რას უნდა შეწირო? ვის? თითქოს მსახიობები არიან მარიონეტები, რომლებიც შეასრულებენ დავალებას.

_ ის, რომ მსახიობს უნდა შიოდეს და სწყუროდეს, ნუკრი ქანთარიამ თქვა?

_ დიახ, ერთ-ერთი კომენტარის დროს განაცხადა და ბათუმის თეატრს ნამდვილად ჰყავს ისეთი მსახიობები, რომლებიც მართლა თავგანწირვით ემსახურებიან თავიანთ საქმეს, მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან ბევრს არ ულხინს და პირიქით, გაჭირვებით ზრდიან შვილებს, რათა ელემენტარული საკვებით თუ ჩასაცმელით უზრუნველყონ ისინი. ეს ადამიანები არ აკლებენ არაფერს თეტრს და მეც ასე ვიყავი. საგრიმიოროში ვცხოვრობდი და მეძინა, თუმცა ბევრი თეატრის მოღვაწე დამეთანხმება, რომ ისეთ ბუმბერაზ არტისტებს უცხოვრიათ საგრიმიოროში, რომ მათი ჩამოთვლა შორს წაგვიყვანს, თუმცა აქედანაც გამომიშვეს. ეს თეატრისთვის ძალიან ჩვეულებრივი მოვლენა იყო და იქნება ყოველთვის, რადგან საქართველოში მსახიობები არ არიან ისეთი დალხენილები, რომ კომფორტულად იგრძნონ თავი და ამის შემდეგ თავგანწირვაზე გველაპარკებიან ჩვენ, მსახიობებს.

_ რომ განვმარტოთ მკითხველისთვის, რატომ შეგიჩერეს ხელშეკრულება?

_ თურმე სხვის რეკლამაში მიხილეს და ვციტირებ მათ სიტყვებს: „როცა მსახიობი არ მოდის რეპეტიციებზე, იმიზეზებს ჯანმრთელობის მდგომრეობას და ამ დროს ვხედავთ, რომ სხვა კომპანიას არეკლამებს, ზომები უნდა მიიღოს თეატრმაო“... და სინამდვილეში კი მოხდა სხვა რამ, რეკლამაში ადრე გადამიღეს, რომელიც გავიდა ახლა.

_ ბათუმის თეატრმა განცხადებაც გაავრცელა, სადაც ეწერა, რომ დისციპლინური გადაცდომები იყოო. თქვენ, როგორც ვიცი, მკურნალობთ კლინიკაში და ამის შესახებ თეატრის ადმინისტრაციამ არ იცოდა?

_ ვმკურნალობ და ამის შესახებ გაფრთხილებულებიც იყვნენ, მათ შორის, სამხატვრო ხელმძღვანელიც, თუმცა მისივე სიტყვებს ვციტირებ: „მსახიობს თავი ასტკივდება თუ მისი სულიერი მდგომარეობა ცუდი ექნება, მსახიობი მაინც უნდა მოვიდეს და გააკეთოს თვისი საქმე“. არ არის ასე, რადგან ჩვენც ადამიანები ვართ და ჩვენც გვემართება რაღცები. ბათუმში დიდთოვლობის გამო გადაიდო სპექტაკლები... თუ ვიღაც ხელმძღვანელებს ფეხები უსველდებათ და ამის გამო შეიძლება რეპეტიციებიც გაჩერდეს, მე რომ ჯანმრთელობის პრობლემა შემექმნა, ამის გამო შეუძლიათ თეატრიდან გამათავისუფლონ? ასეთ ადგილას ყოფნას მირჩევნია, საკუთარ თავს კარგად მივხედო, მოვუარო, ამ ბიულეტენსაც დავხურავ და აქ არაფერი მესაქმება.

_ თორნიკე, სანამ ხელშეკრულებას შეგიწყვეტდნენ და თეატრიდან გაგიშვებდნენ, არც სიტყვიერი შენიშვნა ან წინასწარი გაფრთხილება არ მოგცეს?

_ თეატრის დაფაზე იყო გამოკრული განცხადება ჩემი ხელშეკრულების შეწყვეტის შესახებ. თეატრს წინასწარ არც კი გავუფრთხილებივარ, რომ მიშვებდნენ, ტექსტიც კი არ მოუწერიათ. ელემენტარული ზრდილობაა, რომ შენი მსახიობი და თანამშრომელი, რომელიც 17 წლიდან თეატრში გაიზარდა, წინასწარ გააფრთხილო მაინც, მაგრამ როცა ხელმძღვანელობას არ სჭირდები, მან მიიღო ასეთი გადაწყვეტილება. ამით არ მთავრდება ჩემი ცხოვრება, ჯერ ახალგაზრდა ვარ, მომავალი წინ მაქვს და ვეცდები, რომ განვვითარდე სხვაგან. არც გასაჩივრებას ვაპირებ და არც არაფერს, რადგან ამ ხელმძღვანელობასთნ, უბრალოდ, არანაირი აზრი არ აქვს საუბარს. ვფიქრობ, ეს დროებითია და მალე ყველაფერი შეიცვლება.

_ თორნიკე, ნუკრი ქანთარიას ასეთ დამოკიდებულებას თქვენი ან თქვენი კოლეგების მიმართ რას უკავშირებთ?

_ არ ვიცი, მსგავსს გადაწყვეტილებებსა და ქმედებებს რატომ იღებს, ამას თვითონ უკეთ განმარტავს, მაგრამ, ჩემი ვარაუდით, რაღაც ტიპის რეჟიმის ჩამოყალიბება უნდა და თეატრი არ არის ასეთი. რეჟიმის თეატრში ვერცერთი მსახიობი იმუშავებს, თუ ის ხელოვანია და ხელოვნებას ემსახურება. თუ ადამიანი მხოლოდ ხელფასის გამო მუშაობს, მაშინ კი. არავის შეურაცხვყოფ, მაგრამ ჩვენ, მსახიობებს, გვაქვს ერთი პლატფორმა, სადაც შეგვიძლია, ყველაფერი ვილაპარკოთ და ეს არის სცენა. დანარჩენ საკითხებში არც ხელის ფათური მინდა და არც ჩარევა, რადგან არ არის ჩემი საქმე.

მე, ისევე როგორც სხვა ჩემი კოლეგები, ვსაუბრობ სცენიდან. ეთერში მოვისმინე, რომ თითქოს ამ ყველაფერს ჩვენ დავუდეთ პოლიტიკური სარჩული, რაც რეალობას არ შეესაბამება. როცა ამას თავად ლაპარაკობს, ე. ი. თვითონ ფიქრობს ასე და არა მე ან რომელიმე ჩვენგანი. როგორ შეიძლება, ეს თქვა ჩევნზე ან მსგავსი რამ დაგვაბრალო, როცა არანაირ პოლიტიკურ პროცესში ჩვენ არ ვართ ჩარეულები, გარდა იმისა, რომ მსახიობების რაღაც ნაწილი გავიფიცეთ და ისიც ადამიანების მხოლოდ ის ნაწილი, ვისაც გვსურს ევროპული მომავალი და ამაში ცუდს ვერ ვხედავ. ერთადერთ ცუდს რაშიც ვხედავ არის ის, რომ ქართველი ქართველს უპირისპირდება. როგორც სახელმწიფოში ხდება რაღაც, თეატრიც ხომ პატარა სახელმწიფოა? ანალოგიური რაღაცები ხდება ძალიან ბევრ თეატრში. ჩემი ბევრი კოლეგა დღეს გარეთაა იმის გამო, რომ უსამართლოდ დაკავებულ ადამიანებს იცავენ.

_ ე. ი. ნუკრი ქანთარიას უნდა, რომ ყველა და ყველაფერი ემორჩილებოდეს?

_ დაახლოებით ამას ჰგავს ეს ყველაფერი.

_ იმის გამო, რომ სადღაც ზემოთ ვიღაცამ შეაქოს?

_ არ ვიცი, ზემოთ ვისგან რა მოხდება, ნამდვილად ვერ გეტყვით, თავადვე თქვა, რომ დიდი ხანია, პოლიტიკიდან წამოსულია და შეაქებენ თუ არა ზემოთ, ეგ მე არ მეხება.

_ ფაქტი არის ერთი: თეატრის, ისევე როგორც კულტურის პოლიტიკა, რადიკალურად შეიცვალა და ამაზე, სამწუხაროდ, ძალიან ბევრ მსახიობს უჭირს ხმამაღლა საუბარი და ის, რაც ხდება დღეს სწორედ ამ დუმილის საფასურია.

_ აი, ზუსტად ამას ვლაპარაკობ, რომ მე ასეთი თეატრი არ შემყვარებია, მაშინ როცა სწავლა დავიწყე, როცა შტატგარეშე თანამშრომელი ვიყავი და შემდეგ უკვე როცა შტატში ჩავჯექი. მსახიობს ნუ ელაპარკები კანონებით. ჩვენ არ გვისწავლია სამართალი, კანონი კი უზენაესია და ნეტავ, ყველასთვის ერთი იყოს კანონი და არა ინდივიდუალურად მორგებული. როგორც ჩემთვის არსებობს კანონი, ისე უნდა არსებობდეს შენთვისაც. მე თუ მაქვს, პირობითად, 800 ლარი ხელფასი, შენ არ უნდა გქონდეს ჩემზე ერთი ნულით მეტი. მე, რომელიც 24 საათი თეატრში ვარ ყავასა და სიგარეტზე და საგრიმიოროში ღამეს ვათევ, ნუ მელაპარაკები თავგანწირვაზე, როცა ფეხის დასველების გამო შეგიძლია რეპეტიცია გადადო და მე მშიერი, მწყურვალი, დასველებული, გაციებული უნდა მოვიდე, თავგანწირვაზე არ უნდა მელაპარკებოდე.

_ არ გიფიქრიათ, რომ პირადად შეხვედროდით ნუკრი ქანთარიას და გასაუბრებოდით მას?

_ არა და აღარ ვაპირებ. მე მქონდა შეხვედრები მანამდე, როცა თეატრში მიწევდა ღამეების თენება და მან მითხრა, რომ ბინა იქირავეო. მე ვუთხარი, რომ ბინის ძებნა დაწყებული მაქვს და ჩემი ხელფასით ცოტა რთულია მალე ბინის მოძებნა-მეთქი. იცით, რა მიპასუხა? _ ხელფასი ხომ მოგიმატე 50 ლარითო. ამაზე გამეცინა და ვუთხარი, რომ კარგით, უბრალოდ, ორი კვირა მომეცით დრო, რომ გადავიდე ბინაში და არაო, ოთხ დღეში გადადიო. სახლი ნაპოვნი მქონდა, მაგრამ იმ ბინიდან უნდა გასულიყო ადამიანი, ვინც იქ ცხოვრობდა, შესაბამისად, მჭირდებოდა ეს ორი კვირა, მაგრამ ის კატეგორიულ უარზე იყო, მაშინ სხვაგან დარჩიო და ეს ადამიანი გველაპარაკება თავგანწირვაზე.

_ ფაქტობრივად, მაქსიმალურად დისკომფორტს გიქმნიდათ, რომ თავადვე წამოსულიყავით თეატრიდან.

_ დიახ, ასეა.

_ ასეთი დამოკიდებულება მარტო თქვენ მიმართ ჰქონდა, თუ სხვების მიმართაც გამოირჩევა და მსგავსი ქმედებით?

_ მარტო ჩემ მიმართ არა, სხვების მიმართაც, თუმცა ასე კონკრეტულად ჩემ მიმართ მოხდა. ვინც ასეთი რეჟიმის წინააღმდეგ ვართ, ყველა ჩემი კოლეგა ასეთ დღეშია. ამ ადამიანებმა, ჩემზე დიდმა მსახიობებმა, თავიანთი გამოცდილებით კარგად იციან, რა არის ხელოვნება, თეატრის სტრუქტურა და არსებობა. ხალხი 30 წელია, ბათუმის დრამატულ თეატრში მუშაობს და მსგავსი დამოკიდებულება არტისტსა და ხელმძღვანელს შორის არასდროს ყოფილა. არსდროს ყოფილა ჩვენ შორის მესამე პირი, ყოველთვის პირველ პირთან გვქონდა ხოლმე საუბარი, რადგან თეატრი ცოცხალი ორგანიზმია, როგორ უნდა გავიგო მე, მსახიობმა, შენი ენა, თუკი შენ ჩემთან დამეგობრებასაც არ ცდილობ და მე რომ დაგიმეგობრდე, იმის საშუალებასაც არ მაძლევ.

_ რატომ დუმს სხვა?

_ არ დუმს, ბევრი მსახიობი ხმამაღლა საუბრობს იმ პრობლემებზე, რაც დღეს ბათუმის თეატრში ხდება. ყველა თავის პლატფორმაზე წერს, სოციალურ ქსელში. უბრალოდ არაფერი იცვლება.

_ რა გეგმები გაქვთ?

_ ჯერჯერობით ჩემს კოლეგებთან გავდივარ კონსულტაციებს, თუ რა და როგორ შეიძლება მოხდეს იმისთვის, რათა თეატრი დაემსგავსოს თეატრს. ჯერჯერობით ვერაფერს ვახერხებთ, გარდა იმისა, რომ შემოვიფარგლებით ჩვენი პოსტებით და შემდეგ პასუხს გვწერს თეატრი. წარმოიდგინეთ, ბათუმის თეატრის ოფიციალურ გვერდზე დაბლოკილია კომენტარები, რომ ჩვენ არ გვქონდეს სიმართლის წერის საშუალება ან თუნდაც მსჯელობა წავიდეს კომენტარებში. ყველაფერი გათიშულია.

_ თორნიკე, საუბრის ბოლოს მინდა გკითხოთ თქვენს კოლეგებზე, სტუდენტებსა და იმ უდანაშაულო ადამიანებზე, რომლებიც სრულიად აბსურდული მიზეზებით არიან დაჭერილები. რამდენად სოლიდარული ხართ მათ მიმართ და რასთან გვაქვს საქმე?

_ ძალიან ვწუხვარ ამ ყველაფრის გამო და ეს შეიძლება მეც და ძალიან ბევრს შეეხოს. სრულ სოლიდარობას ვუცხადებ თითოეულ მათგანს. მაგალითად, ანდრო ჭიჭინაძეს ვინც იცნობს, ვერავინ დააბრალებს მას კრიმინალს ან სხვა რამეს. ეს აქციებიდან გამომდინარე შეთხზული ზღაპარია, ის რომელიც ამ რეჟიმის მსხვერპლია. ასევე სტუდენტები როგორ შეიძლება გარიცხო უნივერსიტეტიდან იმის გამო, რომ  თავისუფალ სიტყვას ამბობენ. ეს თუ რეპრესია არ არის, მაშინ რა ჰქვია ამ ყველაფერს?! ერთი შეკითხვა მაქვს საკუთარ თავთან, _ როცა ამბობენ, რომ არ გვინდა ომი და ვკითხულობ, ვის უნდა ომი? არავის არ გვინდა, ყველაზე მეტად ის ომი არ მინდა, რომელიც შიგნით ხდება. როცა ქართველი ქართველს ებრძვის, იმის მაგივრად, რომ სხვა მტერს ერთად ვებრძოლოთ, ჩვენ შიგნით გვაქვს ომი, დაპირისპირება, გახლეჩა. წარსულში ბევრი ცუდი რამ მოხდა, ორჯონიკიძე გვყვავდა და მახარაძე და ეს ხომ არ ნიშნავს, რომ ისევ იმ წარსულში დავრჩეთ? არა, მეგობრებო, წინ უნდა ვიაროთ, განვვითარდეთ და მეტად შევიყვაროთ ერთმანეთი. თუნდაც, ქალბატონი მზია ამაღლობელი, რის გამო არის დაჭერილი, რომ სიმართლე უნდა, თავისუფალი სიტყვა უნდა. ერთი ერისა და ერთი ქვეყნის მოქალაქეები როცა ერთმანეთს უპირისპირდებიან, ამაზე ცუდი სანახავი არაფერია. არცერთ პოლიტიკურ პარტიას არ ვეკუთვნი, არც ვეკუთვნოდი და არც არასდროს მივეკუთვნები, ჩემი პლატფორმა არის მხოლოდ სცენა. ერთმანეთის აუტანლობაა ძალიან ცუდი, ყველაზე დიდი ომი და ეს ქართველებს არ უნდა გვემართებოდეს. მე არ ვამბობ, რომ ის მხარე ცუდია და ეს მხარე კარგი, არა, ორივე მხარე კარგია, არ უნდა ავყვეთ უბრალოდ რაღაც თამაშებს, ორივე მხარეს ერთმანეთი უნდა უყვარდეს და არა მგონია, რომელიმე მხარეს ადამიანის უბედურება უხაროდეს.