მიხეილ ხაჩიძე

ბენ ვალია ირანელია. 2017 წელს მან რელიგია შეიცვალა, ქრისტიანად მოინათლა და ირანში აღარ დაედგომებოდა. რადგან სამშობლოში ცხოვრება მისთვის უსაფრთხო აღარ იყო, საქართველოში ჩამოვიდა და თავშესაფარი ითხოვა. დღეს მას უკვე ლტოლვილის სტატუსი აქვს.

ბენ ვალია თბილისში ცხოვრობს და აიათოლას რეჟიმის წინააღმდეგ აქტიურად იბრძვის. საპროტესტო აქციებით, სამოქალაქო აქტივობითა თუ სოცქსელებით ამხელს რადიკალური რეჟიმის სახეს და მას უპირისპირდება. ამიტომაც ის ირანისთვის მტერია, ხოლო აიათოლას რეჟიმი მის მსგავსს ადამიანებს სიკვდილით სჯის. სწორედ ეს ემუქრება ბენ ვალიასაც ირანში დაბრუნების შემთხვევაში.

ცოტა ხნის წინ ჩაკეტილი ქვეყნიდან ინსაიდერული ვიდეო გავცრელდა, რომელიც ირანის ცხოვრების გარკვეულ რიტმს აღწერს. რელიგიური ლიდერებისა და მათი შვილების კარგი ცხოვრება, ბრჭყვიალა სავაჭრო ცენტრები და რიგითი მოქალაქეების საშინელი სიღარიბე _ ეს ფარულად ჩაწერილი ინტერვიუებიდანაც კარგად ჩანს. 

ირანის რელიგიური, ბნელი და ძალადობრივი რეჟიმის იმიჯის მიუხედავად, დედაქალაქ თეირანში არის ადგილები, სადაც ცხოვრება ისეთივეა, როგორც დასავლეთის ყველაზე ძვირადღირებულ ქალაქებში. „ისინი იქ ცხოვრობენ მილიონობით დოლარის ღირებულების სახლებში, ჩვენ კი მხოლოდ გავლის უფლებას გვაძლევენ“, _ დიდი გაბედულებით თქვა კამერაში ადგილობრივმა მამაკაცმა. 

მიუხედავად იმისა, რომ ცხოვრება ირანში თითქოსდა ჩვეულებრივად გრძელდება, ჩრდილოეთ თეირანი, დედაქალაქის სამხრეთი და მთელი ქვეყანაც კი განიცდის ელექტროენერგიის ხანგძლივად  წყვეტას. დეფიციტის გამო დღეში რამდენჯერმე, ხანაც დღეებით შუქი ქრება და ხალხი სიბნელეშია. „სამწუხაროდ, ელექტროენერგია მხოლოდ ერთი საათის განმავლობაში გვაქვს“, _ თქვა ალიმ. „ღმერთმა იცის, სად მიდის დენი, ყველა მაღაზია, რომელსაც ხედავთ, ღიაა, მაგრამ რადგან ელექტროენერგია არ არის, ვერ მუშაობენ“, _ განმარტავს მამაკაცი.

ირანის რიალი (ვალუტა) მკვეთრად ეცემა და ამ კვირაში ირანის პარლამენტმა ფინანსთა მინისტრის გადაყენებასაც დაუჭირა მხარი. ფაქტობრივად, ირანის ეკონომიკა უპრეცედენტოდ დაბალ ნიშნულზეა. გარდა ამისა, ქვეყანაში ელექტროენერგიის გათიშვა დღეში 224 მილიონი დოლარი ჯდება და ვარაუდობენ, რომ ვითარების გაგრძელების შემთხვევაში ეს დღეში 80 მილიარდ დოლარამდე გაიზრდება. ყოველივე ეს იწვევს ირანში საშუალო კლასის გაქრობას. ალის მსგავსი ადამიანები მომავალს ვერ ხედავენ ისლამურ რესპუბლიკაში. ეს რაც შეეხება ფარულ ვიდეოკადრებს, რომელიც ჩაკეტილი ირანიდან გავრცელდა.

ახლა კი იმის შესახებ, თუ რა ხდება დღეს ირანში, ქვეყანაში, რომელიც ცივილიზაციისთვის მიუწვდომელია. დაშინებები, რეპრესიები, კრიზისი, გაჭირვება და სიკვდილით დასჯა _ ამ და სხვა თემების გარშემო „ქრონიკა+“-მა ინტერვიუ ჩაწერა ირანელ დისიდენტ ბენ ვალიასთან: 

_ ბატონო ბენ, პირველ რიგში, თქვენ შესახებ მოგვიყევით ცოტა მეტი, რას საქმიანობთ?

_ მე ვარ ბენ ვალია, ინდუსტრიული დიზაინერი და ასევე უფლებადამცველი. ვარ ლტოლვილი ირანიდან, ამჟამად ვმუშაობ UNHCR-ის ფასილიტატორად World Vision Georgia-ში, ვმუშაობ უშუალოდ ლტოლვილებთან UNHCR-ის მიერ დაფინანსებულ პროექტში, ასევე მაქვს ჩემი არასამთავრობო ორგანიზაცია, რომელიც მხარს უჭერს ჩვენს თემებს. ადრე ირანში მქონდა საკუთარი კერძო ბიზნესი, დიზაინის კომპანია. 43 წლის ვარ და თითქმის 9 წელია, ვცხოვრობ საქართველოში. ძალიან მომწონს თქვენი ქვეყანა და მიყვარს ქართველი ხალხი.

_ ვიცით, რომ ირანში შესაძლოა სიკვდილით დასჯაც გემუქრებოდეთ. მოგვიყევით, რატომ არის რეჟიმი ასე განწყობილი თქვენ მიმართ?

_ მე აქტიურად ვაპროტესტებდი ირანში ისლამური რეჟიმის ნაკლოვანებებსა და ქმედებებს. ვგმობდი მათ და ვმართავდი საპროტესტო აქციებს მათ წინააღმდეგ. ასევე არ მჯეროდა ისლამის (მიუხედავად იმისა, რომ ადრე ვკითხულობდი ყურანს) და გავხდი ქრისტიანი. მას შემდეგ ბევრ ადამიანს ვუზიარებ ჩემს რწმენას, მრავალმა დატოვა ისლამი და მიიღო ქრისტიანობა ამის გამო. ეს ყველაფერი შეიძლება იყოს სასტიკი სასჯელის საბაბი ჩემ წინააღმდეგ. ამავდროულად, ასევე ბრალს მდებენ ქვეყნის ღალატსა და მტერთან (ისრაელი) მუშაობაში. ეს მათი მეთოდი და სტილია, _ ქრისტიანებს ისრაელის მოკავშირეებად და აგენტებად რაცხავენ ავტომატურად. ესაა რეჟიმის სახე. ასე შერაცხვით გამოაქვთ ადამიანისთვის სიკვდილის განაჩენი.

_ საქართველოში რამდენად უსაფრთხოდ ხართ? აქაც ხომ არ ჰქონდათ თქვენი დისკრედიტაციის მცდელობა?

_ მიუხედავად იმისა, რომ მე მიყვარს საქართველო და ძალიან გულმოდგინე მხარდამჭერი ვარ მისი, ვყოფილვარ სხვადასხვა სახის მუქარისა და თავდასხმის ქვეშ. უსაფრთხოების კუთხით არ ვიცი, რა ვთქვა, მაგრამ იყო ბევრი შემთხვევა, რომელიც ჯერ არ არის გამოძიებული და ეს შემაშფოთებელია, რა თქმა უნდა.

_ მეტი მოგვიყევით ირანში დღეს არსებული ვითარების შესახებ.

_ ირანში ხელისუფლება ცდილობს თავის შენარჩუნებას, მაგრამ, როგორც ჩანს, ის შიდა სტრუქტურებშია გატეხილი, ხალხი იტანჯება და დიდი ხანია ეწინააღმდეგება სისტემას. რეჟიმი ცდილობს, საზოგადოება დაუმორჩილოს მათ ირაციონალურ და ძალდატანებულ მოთხოვნებს, იყენებს მთელ ძალას და მილიტარიზაციას უწევს ყველაფერს, რაც არღვევს მოქალაქეების უფლებებს. ზეწოლა განსაკუთრებით მაჰშას მოძრაობისა და ვერტმფრენის ინციდენტის (ირანის პრეზიდენტის ვერტმფრენი ჩამოვარდა. პრეზიდენტი ადგილზე დაიღუპა საგარეო საქმეთა მინისტრთან ერთად აზერბაიჯანიდან თეირანისკენ მიმავალ გზაზე) შემდეგ გაიზარდა. ხალხი სასოწარკვეთილია და ცდილობს გადარჩენას, მაგრამ ჩაგვრა იმდენად მძიმე და დამღუპველია, რომ ძირითადად ვერ გადააქვთ. ვითარება უკიდურესად მძიმეა პოლიტიკურად, ფინანსურად, ეკონომიკურად, სოციალურად თუ სხვა კუთხით.

_ როგორია პოლიტიკური ფონი ირანში?

_ როგორც ადგილიდან მეუბნებიან წყაროები, რეჟიმის სხვადასხვა ფენაში უთანხმოებებია და უზარმაზარი უფსკრულია გაჩენილი. აშკარაა, რომ რეჟიმი ირყევა და ნადგურდება შიგნიდან. რეჟიმის მიმართ ნდობა ადრეც არ იყო, მაგრამ ახლა სულ უფრო აშკარაა, რომ თვით რეჟიმის შიგნითაც კი არის დიდი უნდობლობა და კონფლიქტი სხვადასხვა ძალას შორის, რაც დესტაბილიზაციას ახდენს და აზიანებს რეჟიმს.

_ როგორ არიან ირანელები რეჟიმის მიმართ განწყობილები?

_ ხალხი ძირითადად შეშფოთებულია და რეჟიმის წინააღმდეგია. მოსახლეობის 30-50% ან ნეიტრალურია, ან რეჟიმის მიმართ სხვა სტანდარტებით არის განწყობილი, დანარჩენი სრულიად რეჟიმს ეწინააღმდეგება. ანუ მოსახლეობის ნახევარი ან მეტი რეჟიმის წინააღმდეგია. მათ არ უნდათ ეს მძიმე ჩაგვრა, დიქტატურა, ტირანია და უბედურება. ხალხს ნორმალური ცხოვრება უნდა ომების, მუქარების, შანტაჟების, სიკვდილით დასჯებისა და ყველაფერი უბედურების გარეშე.

_ რა პერსპექტივა აქვს ირან-შტატების ურთიერთობებს ტრამპის ადმინისტრაციის პირობებში?

_ პირადად მე შეშფოთებული ვარ მოლაპარაკებების მიმართ, რადგან ბევრ ირანელსა და მათ შორის მეც მჯერა, რომ არ უნდა იყოს რაიმე ტიპის მოლაპარაკება რეჟიმთან, რადგან ეს აძლიერებს რეჟიმის ფესვებს. მაგრამ ასევე არსებობს შეშფოთება ქვეყანაში პოსტისლამური რეჟიმის შესახებ, რადგან მოსალოდნელია, რომ ქვეყანა შეიძლება ჩაერთოს სხვადასხვა სახის შიდა კონფლიქტებში და განხეთქილებებში, რაც შეიძლება იყოს უზარმაზარი საფრთხე ირანის ერთიანობისთვის. მოლაპარაკებები არ უნდა იყოს მხოლოდ ბირთვულ იარაღზე, არამედ ღია საზოგადოებასა და ხალხის უფლებებზე. ზოგადად, მე წინააღმდეგი ვარ კრიმინალებთან მოლაპარაკების. ვნახოთ, არის იმედები, ვარაუდები, პროგნოზები, თუმცა დაველოდოთ მაინც. იმედია, სასიკეთო ძვრები იქნება.

_ ირან-ისრაელის ბოლო პერიოდში გამწვავებულ ურთიერთობებზეც რომ გვითხრათ, თქვენი შეფასება და პოზიცია.

_ მჯერა, რომ დედამიწაზე ერთადერთი ქვეყანა, რომელსაც აქვს ისლამური რეჟიმის ცოდნა და გაგება, არის ისრაელი, ხოლო ირანელი ხალხის საუკეთესო მოკავშირე არის ისრაელი. ჩვენ ერთად ვიზიარებთ წარსულის უამრავ ფესვსა და ისტორიას. ირანის ისლამური რეჟიმი ისრაელის მოსისხლე მტერი იყო მისი დაარსების დღიდან. ისინი ცდილობენ გაანადგურონ ისრაელი, რადგან მიჰყვებიან თავიანთ წინასწარმეტყველურ სწავლებებს ბოლო ჟამის შესახებ. და მე მტკიცედ მჯერა, რომ ისრაელი არ უნდა წავიდეს კომპრომისზე და მოითმინოს ეს ბოროტი დესტრუქციული იდეოლოგია. არანაირად! ირანის ისლამური რეჟიმი განაგძრობს მუქარას, მაშინ როცა ისრაელი აკეთებს საქმეს ლაპარაკის ნაცვლად. ისაელმა დაასუსტა „ჰეზბოლა“ ლიბანში და აგრძელებს ეტაპობრივ წერტილოვან დარტყმებს მათ წინააღმდეგ, განაახლა შეტაკებები ღაზაში „ჰამასის“ წინააღმდეგ, რადგან ტერორისტებმა უარი თქვეს ებრაელი მძევლების განთავისუფლებაზე. ამავდროულად, კიდევ ერთ ირანის პროქსი ძალებს, ჰუსიტებს უტევს შტატები. ტრამპის ადმინისტრაციამ გადაწყვეტილად თქვა, რომ მათ გაანადგურებს, რადგან ისინი საფრთხეს უქმნიან სამყაროს. სერიოზული პროცესების წინაშე ვდგავართ ახლო აღმოსავლეთის რეგიონში და ვართ მომსწრენი ირანის მარიონეტული ძალების _ ტერორისტების განადგურებისა.

_ ირანში სიკვდილით დასჯა ბოლო პერიოდში უფრო მასობრივი გახდა. სტატისტიკას რომ გადავხედოთ, წლიდან წლამდე იზრდება რეჟიმის სასამართლოს მიერ მოკლულების რაოდენობა. რას გვიჩვენებს ეს?

_ ეს გვიჩვენებს იმას, რომ ისლამურმა რეჟიმმა დაიწყო მოძრაობა უდანაშაულო ადამიანებისა და ოპონენტების წინააღმდეგ მათი მკვლელობით. რეჟიმი ებრძვის ყველას, ვინც ხმას ამოიღებს და რამეს დაგმობს და გააპროტესტებს. ხმის ამომღები, განათლებული ხალხი აიათოლას რეჟიმისთვის პირველი მტერია. არის კიდევ სხვა ფაქტორიც, ის, რომ რაც დრო გადის, ხალხი კარგავს ნდობას რეჟიმის მიმართ, უფრო აცნობიერებს რეჟიმის თაღლითობას, ბოლოს და ბოლოს, ახლა უფრო მეტი ხალხია ირანში რეჟიმის წინააღმდეგ და ეს უკანასკნელი ყველაფერს ცდილობს თავი შეინარჩუნოს  გაძლიერებული ზეწოლებით, შანტაჟებით, მუქარებით, რეპრესიებით, სიკვდილით დასჯით.

_ თქვენი გადმოსახედიდან საქართველო-ირანის ურთიერთობები როგორია დღეს?

_ საქართველო დამოუკიდებელი ქვეყანაა დიდ გეოპოლიტიკურ რეგიონში. ვფიქრობ, მთავრობებს უნდა ჰქონდეთ ეკონომიკური შესაძლებლობები, რომ ააშენონ და ეფექტიანად იმოქმედონ მათ მეზობელ ქვეყნებთან, მაგრამ ირანის შემთხვევა ცოტა განსხვავებულია, რადგან ირანის მმართველები არიან ისლამისტები (IRGC) და მათთან ურთიერთობა ნიშნავს ტერორიზმთან კავშირს. ირანის ისლამური რეჟიმი იმყოფება საერთაშორისო საზოგადოების ზეწოლის ქვეშ. გარიგებები ირანის ისლამურ რეჟიმთან უდრის დახმარებას მათი მიზნების მიღწევაში, რაც მიუღებელია საერთაშორისო საზოგადოებისთვის.

_ როდესაც საქმე ეხება ისრაელისა და ირანის ურთიერთობას რა მიზნები აქვთ მათ ერთმანეთთან? დავიწყოთ ისრაელით.

_ ისრაელი განსაკუთრებით შეშფოთებულია ირანის დიდი ხნის მცდელობებით _ შეეცადოს განავითაროს ბირთვული იარაღის შესაძლებლობები. ეს არის ის, რაზედაც ისრაელი ათწლეულების მანძილზე ამახვილებდა ყურადღებას და იყო მთავარი ფაქტორი ამერიკულ დიპლომატიაში ბოლო 20 წლის განმავლობაში. ირანი ასევე მხარს უჭერს „ჰამასს“ და პალესტინის ისლამურ ჯიჰადს, რომლებიც სუნიტური და არა შიიტური ჯგუფებია, მაგრამ ისინი ეთანხმებიან ირანის მტრულ დამოკიდებულებას ებრაული სახელმწიფოს მიმართ.

_ რა არის ირანის მიზანი ისრაელთან მიმართებით?

_ ირანი მტრულად იყო განწყობილი ისრაელის მიმართ 1979 წლის რევოლუციის შემდეგ. მათი თანმიმდევრული რიტორიკა გახლავთ ის, რომ ისრაელი არალეგიტიმური სახელმწიფოა და უნდა განდევნონ რეგიონიდან. რის მიღწევასაც ისინი ცდილობენ, ეს არის ისრაელის ლეგიტიმურობის შელახვა მთელ მსოფლიოში. ასე რომ, ეს იყო გრძელვადიანი სტრატეგია, რომელზედაც აიათოლას რეჟიმი მუშაობდა.

_ შეგიძლიათ წარმოიდგინოთ სრულმასშტაბიანი ომი ორ ქვეყანას შორის? და თუ ასე მოხდა, როგორ გამოიყურება ის?

_ ვფიქრობ, ჩვენ უფრო მივუახლოვდით ისრაელსა და ირანს შორის პირდაპირი კონფლიქტის შესაძლებლობას ბოლო კვირების განმავლობაში, ვიდრე ამ ორ ქვეყანას შორის მტრობის ბოლო 45 წლის განმავლობაში. ირანის სარაკეტო თავდასხმა ისრაელზე უპრეცედენტო იყო. ეს გახლდათ ძალიან დახვეწილი და მასიური შეტევა, რომელიც მიზნად ისახავდა ისრაელის საჰაერო თავდაცვის გარღვევას. ეს არის ალბათ წინასწარი პროგნოზი იმისა, თუ როგორი შეიძლება იყოს ეს ომი. ისრაელელებს შეუძლიათ დაეყრდნონ შეერთებული შტატების, რეგიონული პარტნიორების მხარდაჭერას, ზოგიერთ შემთხვევაში, ირანის თავდასხმის მოსაგერიებლად ან ირანზე შეტევისთვისაც კი.