სპეციალური საჭიროების მქონე ბავშვები რეგიონებში

შვიდი წლის გაბრიელი დაუნის სინდრომითა და დიაბეტით დაიბადა. დაბადების პირველი დღიდანვე, მშობლებთან ერთად, იგი საზოგადოებაში დამკვიდრებულ უამრავ სტიგმას ებრძვის.

როდესაც გაბრიელი დაიბადა, ექიმმა მამას ბავშვის სამშობიაროში დატოვება შესთავაზა. უთხრა, რომ პატარა დაუნის სინდრომით დაიბადა და მშობლები ასეთ შვილებს ხშირად ადგილზევე ტოვებენ.
საბედნიეროდ, გაბრიელს მზრუნველი მშობლები ერგუნა, ამიტომ ის თავის დებთან ერთად ქუთაისში, ოჯახურ იდილიაში იზრდება.
დაბადებიდან რამდენიმე დღეში ერთ-ერთმა ცნობილმა გენეტიკოსმა გაბრიელის დედას, მაიას უთხრა, რომ როდესაც ბავშვი გაიზრდებოდა, ვერ იცნობდა მშობლებს, არ ექნებოდა ადეკვატური რეაქციები, ვერ იტირებდა, ვერ გაიცინებდა… თუმცა ბიჭი დაბადებიდან დღემდე ასაკის შესაბამისად ვითარდება.
კიდევ ერთი პრობლემა გაბრიელს პირველი ავადმყოფობისას შეხვდა: რამდენიმე თვის იყო, როდესაც კლინიკაში ტოქსიკოზის ნიშნებით მიიყვანეს. მიმღებმა ექიმმა ბავშვის ვიზუალური დათვალიერების შემდეგ გადაწყვიტა, რომ მას გულის მანკი აწუხებდა. მოგვიანებით, უფრო გამოცდილმა და ახალგაზრდა ექიმმა ბავშვს ადეკვატური დიაგნოზი დაუსვა _ მწვავე ტოქსიკოზი.
როდესაც გაბრიელი ქუთაისის ერთ-ერთ პოპულარულ, ცნობილ ბაღში მიიყვანეს, დირექტორმა მის მიღებაზე უარი განაცხადა იმ მიზეზით, რომ მასწავლებლები მის მოვლას თავს ვერ გაართმევდნენ. ბაღში ბავშვი მხოლოდ მას შემდეგ ჩაირიცხა, რაც მშობლებმა პროცესში „საჭირო პირები“ ჩარიეს. დირექტორისთვის მიუღებელი აღმოჩნდა ისიც, რომ გაბრიელი ინსულინდამოკიდებულია.

მაია, გაბრიელის დედა:
„ბაღის დირექტორმა მთხოვა, რომ სხვა მშობლების თანდასწრებით მისთვის ნემსი არ გამეკეთებინა, _ შესაძლოა, მშობლებმა იფიქრონ, რომ ბავშვს ვირუსი აქვსო, _ეს იყო დირექტორისგან ინსულინის გაკეთების აკრძალვის მიზეზი. სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ, ეს ქალბატონი დღეს ბაღის დირექტორი აღარ არის, მაგრამ ქუთაისის ბაგა-ბაღების გაერთიანებაში საკმაოდ კარგი თანამდებობა უჭირავს“.

გაბრიელი ახლა სკოლაში დადის. დაუნის სინდრომზე მეტ პრობლემას მისთვის და მისი მშობლებისთვის დიაბეტი წარმოადგენს. ნაყინი, შოკოლადი _ ის, რაც ყველა ბავშვს ძალიან უყვარს, _ მისთვის აკრძალულია. დიაბეტით დაავადებული პირებისთვის განკუთვნილი ტკბილეული კი ქუთაისში დიდი ხნის მანძილზე რთულად საშოვნელი ან არახელმისაწვდომი იყო.

***
მდგომარეობა, რომელსაც დაუნის სინდრომი ჰქვია ადვილი ამოსაცნობია, ხოლო განვითარების სხვა აშლილობები _ გაცილებით რთული. ეს ფაქტორი კი, ისევ და ისევ, უამრავი სტიგმისა და მითის საფუძველი ხდება. როდესაც თითქოს ტიპური, აბსოლუტურად ჩვეულებრივი ბავშვი საზოგადოებაში არასოციალურ ქცევას გამოავლენს, ჩნდება უამრავი კითხვა და ადამიანების მიერ დასმული „დიაგნოზები“.
ვარაუდები, ძირითადად, ერთნაირია და საზოგადოება მსგავს შემთხვევაში ბავშვებს აუტისტებად ან უზრდელებად ნათლავს. თუმცა გარდა აუტისტური სპექტრის აშლილობისა (ასა), არსებობს უამრავი მდგომარეობა, რომელთაც ასა-სთან ბევრი საერთო ნიშანი აქვთ.

სამი წლის გიორგი (სახელი შეცვლილია) აბსოლუტურად ჩვეულებრივი ბიჭია. სახელმწიფო ბაღში დადის, ჰყვება ლექსებს, მღერის, ლაპარაკობს, თამაშობს და თანატოლები ძალიან უყვარს. მაგრამ ყველაფერი მაშინ იცვლება, როდესაც ბავშვების მრავალრიცხოვან ჯგუფში ხვდება. მისთვის ორ-სამ ბავშვთან კონტაქტი მარტივია, ათი და ოცი _ უკვე გამოწვევა. იმის გამო, რომ არ იცის, როგორ მოიქცეს, გიორგი სკამზე ჯდება და თავის დასამშვიდებლად წინ და უკან ირწევა. მისი მდგომარეობა ძალიან ჰგავს აუტისტური სპექტრის აშლილობას. მშობლებმა სპეციალისტთან დიაგნოზისთვის ერთი წლის ასაკში სწორედ ამ ნეიროდარღვევაზე ეჭვით მიიყვანეს. მას შემდეგ გიორგიმ დიაგნოსტირება რამდენჯერმე გაიარა _ მშობლების ეჭვი არც ერთ ეტაპზე არ დადასტურდა. მისი ყველა უნარი, გარდა სოციალურისა, ასაკის შესაბამისია. ზოგიერთი უნარი, მათ შორის, კოგნიტური _ ასაკზე ბევრად მეტიც. თუმცა ბაღში ასე არ ფიქრობენ. გიორგი სახლში ხშირად ტირის… ჰყვება, რომ ბაღში გიჟსა და სხვა დამამცირებელ სიტყვებს ეძახიან. ყოველ ჯერზე, როდესაც დედა პედაგოგთან პრეტენზიით მიდის, ესმის უარყოფა, _ ამბობენ, რომ გიორგის სხვა ბავშვებზე უკეთაც კი ექცევიან.
გარდა სოციალური ფუნქციონირების დარღვევისა, რომელიც გიორგის ამჟამინდელი დიაგნოზია, ბავშვს სენსორული ინტეგრაციის დარღვევაც აქვს, რაც იმას ნიშნავს, რომ მოსწონს და სჭირდება სხვადასხვა სტრუქტურის საგნებზე ხელით შეხება. ეს შესაძლოა, ნებისმიერ დროსა და ადგილას მოხდეს. უყვარს ბრჭყვიალა საგნები, მოძრავ ნივთებზე, ეკრანებზე დაკვირვება. ამის გამო ხანდახან თანატოლებისგან განსხვავებულად, უცნაურად იქცევა.

ნინო, გიორგის დედა:
„გიორგის, გარდა ადრეული განვითარების პროგრამისა, რომელშიც ერთი წლიდანაა ჩართული, სენსორული თერაპია სჭირდება. სამწუხაროდ, სენსორული თერაპია ძალიან ძვირია, მას არც სახელმწიფო და არც ადგილობრივი თვითმმართველობები აფინანსებენ, ამიტომ გიორგი ვერ ჩავრთეთ. მისი „სენსორული შიმშილის“ შევსებას შინ, საკუთარი ძალებითა და სპეციალისტების რეკომენდაციებით ვცდილობ. მოვიძიე რამდენიმე უცხოური წიგნი, გამოვიწერე საჭირო სათამაშოები სენსორული თერაპიისთვის, მაგრამ ბავშვს იმაზე მეტი სჭირდება, ვიდრე ჩვენ ვაძლევთ. სპეციალური, ნაჭრის საქანელა თვითსტიმულაციისთვის, ჰამაკი, სასრიალო; სხვადასხვა სენსორული სათამაშო, რომელთა შეძენის არც საშუალება გვაქვს და არც _ სივრცე, სადაც დავდებთ. სენსორული სირთულეები, საბედნიეროდ, მკვეთრად გამოხატული არ აქვს და იგი ადვილად დაძლევადი და კონტროლირებადია. როდესაც ამას გარშემომყოფებს ვუხსნი, ჩემი შვილი უცხოპლანეტელი ჰგონიათ. არადა, სენსორული სირთულეები მეტ-ნაკლებად ყველას გვაქვს _ ზოგიერთს ზედმეტი ხმაური აღიზიანებს და ღლის, ზოგიერთს ხელზე უცხო სტრუქტურის შეხება არ მოსწონს ან პირიქით _ ძალიან სიამოვნებს. ყველაზე დიდი გამოწვევა მაინც სოციალური ფუნქციონირების დარღვევაა.
ჯერჯერობით ეს დიაგნოზი გვაქვს. ესეც მარტივად დაძლევადი, გადალახვადი დიაგნოზია, ბაღიც რომ ხელს გვიწყობდეს. თუმცა, სამწუხაროდ, გასულ წელს პედაგოგს სურვილიც კი არ ჰქონია, გიორგისთვის ხელი შეეწყო. კიდევ უფრო დიდი სირთულეა ჯანმრთელობის ცნობის მიღება, რომელიც ადრეული განვითარების პროგრამაში ჩართვისთვის გვჭირდება. რადგანაც ბავშვს აუტისტური სპექტრის აშლილობის დიაგნოზი არ აქვს, ქუთაისის ერთ-ერთი კლინიკის ნერვოლოგმა, რომელთანაც ბავშვი დაბადებიდან აღრიცხვაზეა, ცნობის დაწერაზე ყველა ჯერზე უარი თქვა. მეტიც: მითხრა, რომ ჩემს შვილის არა რაიმე დარღვევა, არამედ უზრდელობა უშლის ხელს თანატოლებთან კონტაქტში. ისიც დაამატა, რომ, ალბათ, ცუდი დედა ვარ და ადრეული განვითარების პროგრამის სპეციალისტი ბავშვის ძიძად მჭირდება… მაშინ, როდესაც სპეციალისტი ჩვენთან მხოლოდ კვირაში ორჯერ ერთი საათით მოდის, მე კი მთელ ჩემს თავისუფალ დროს ჩემი შვილის აღზრდას, განვითარებასა და მოვლას ვუთმობ. როდესაც ბევრი თხოვნითა და მუდარით ცნობა დაწერა, რომელიც რეალურად აბსოლუტურად უფასოა, 30 ლარი მომთხოვა. თანაც მითხრა, რომ თუკი ვინმე ამ ცნობაზე მის ხელმოწერას ამოიკითხავდა, ციხეში აღმოჩნდებოდა. ჩემთვის აბსოლუტურად გაუგებარი და აბსურდული იყო, რატომ უნდა აღმოჩენილიყო ექიმი ციხეში საჭირო ცნობის გაცემის გამო?! მით უმეტეს, მას წარვუდგინე ნეიროფსიქოლოგის დასკვნა, სადაც ეწერა, რომ ბავშვს ადრეული განვითარების პროგრამაში ჩართვა ესაჭიროებოდა“.

***
ბავშვის ნორმალური განვითარებიდან გადახრის იდენტიფიკაცია და პროგნოზირება დიდ პრობლემას წარმოადგენს ფსიქოლოგიური, ასევე ნეირობიოლოგიური და სამედიცინო მეცნიერებისთვის. ბავშვის განვითარებაზე მრავალი ფაქტორი მოქმედებს: გენეტიკური, ბიოლოგიური, სოციალური და, შესაბამისად, პრობლემებს განვითარებაში მულტიფაქტორული ბუნება აქვს. სირთულეს წარმოადგენს ის, რომ გარეგნულად ერთნაირ, ქცევით, კოგნიტურ თუ ემოციურ დარღვევას სხვადასხვა მიზეზი შესაძლოა ედოს საფუძვლად. ასევე ბავშვს, ერთდროულად, ორი კლინიკური მდგომარეობა შეიძლება ჰქონდეს. ამის გამო განვითარების დარღვევების დიაგნოსტიკა საკმაოდ რთულია და მრავალი სპეციალისტის კონსულტაციას მოითხოვს.
განვითარების დარღვევების დიაგნოსტიკის ცენტრალურ საკითხს ბავშვთა პრობლემებისა და შესაძლებლობების შეფასება წარმოადგენს. შეფასების დროს სპეციალისტები განსაზღვრავენ დარღვევის ტიპს, ბავშვის ინდივიდუალური პრობლემის იდენტიფიცირებას, ჩარევის შერჩევასა და შედეგების განჭვრეტას.

მარიამ ჯავახაძე _ კლინიკური ნეოროფსიქოლოგი:
„ფსიქიკური განვითარების დარღვევები ისეთი ნოზოლოგიებია, რომელთა საბოლოო დიაგნოზსაც კანონმდებლობის მიხედვით ფსიქიატრი წერს. საბჭოთა კავშირის სკოლის გავლენით თუ სხვა მიზეზებით, განსაკუთრებით რეგიონებსა და, მათ შორის, ქუთაისშიც, არ გვყავს გადამზადებული ბავშვთა ფსიქიატრები, რომლებიც სპეციფიკური ინსტრუმენტების გამოყენებით ზუსტ და სწორ დიაგნოზს დასვამენ. რა თქმა უნდა, ყველას არ ვგულისხმობ, მაგრამ ზოგადი სურათი ასეთია. კლინიკებში მშობლებს ხშირად ექმნებათ მსგავსი პრობლემა _ ბავშვთა ნევროლოგები, რომლებმაც ფსიქიატრთა ფუნქციები შეითავსეს, უარს ამბობენ ჯანმრთელობის ცნობის დაწერაზე, რომლის საფუძველზეც ბავშვზე გაიცემა ადრეული განვითარების პროგრამის ვაუჩერი და სხვა სერვისები. ზოგიერთი ნევროლოგი, კლინიკის პოლიტიკიდან გამომდინარე, ვერ წერს კოდიან დიაგნოზს. ზოგიერთს, კლინიკის პოლიტიკიდან გამომდინარე, დიაგნოზის დაწერის უფლება აქვს.
ახლახან გამოვიდა აუტიზმის სახელმწიფო პროტოკოლი, სადაც წერია, რომ ამ დიაგნოზის მინიჭების უფლება ფსიქიარტს ფსიქოლოგთან ერთად აქვს.
ფსიქოლოგი აფასებს უშუალოდ ბავშვს, საჭირო მექანიზმით _ ADOS-ით, ხოლო ფსიქიატრი წერს დიაგნოზს. რეალურად, ამ დროს უნდა ხდებოდეს ბავშვის მდგომარეობის მულტიდისციპლინური შეფასება, სხვადასხვა სპეციალისტისგან შემდგარი გუნდით. მაგრამ, რეალურად, ფსიქიატრი ბავშვს კი არ აფასებს, არამედ ხდება ფსიქოლოგის დიაგნოზის გადამწერი.
რეგიონში, ძირითადად, გადამზადებისა და ინფორმაციის ნაკლებობის პრობლემაა.
მაგალითად, ჩვენს ორგანიზაციას ბავშვი ფსიქიატრთან გაუშვია და მას უთქვამს, რომ ვერ დაწერდა ამ დიაგნოზს, რადგან ბავშვი სამი წლის არ არის. რატომ უნდა ელოდოს ბავშვი სამ წელს, როდესაც აუტისტური სპექტრის აშლილობის სიმპტომატიკა სახეზეა? დიაგნოზის დაწერაზე უარი უთქვამს ნევროლოგსაც და მოუმიზეზებია, რომ ეს საბუთი ფსიქიატრმა უნდა გასცეს.
მიუხედავად ამ პრობლემებისა, ბოლო წლებია, პედიატრი ან ნევროლოგი, ბავშვებს ხშირად გადმოამისამართებენ ჯანდაცვის პირველადი რგოლიდან და ეს ძალიან კარგია. ადრე, ძირითადად, ექიმების მიერ გადმომისამართებული 4-5 წლის ბავშვები მოგვმართავდნენ. ფსიქიარტისგან ბავშვი იშვიათად მოგვსვლია, რადგან მშობლებს შვილები, რიგი პრობლემების გამო, არა მათთან, არამედ ნევროლოგებთან დაჰყავდათ“.

გარდა სპეციალისტების სიმწირისა, მშობლები ზოგიერთი სერვისის არარსებობას უჩივიან. თუმცა, წლებთან ერთად, რეგიონში ყველაფერი იცვლება. მაგალითად, „ეიბიეი თერაპიას“, რომელიც აუტისტური სპექტრის აშლილობის მქონე ბავშვების საზოგადოებაში სრულფასოვანი ფუნქციონირებისთვის ჰაერივით აუცილებელია და საკმაოდ ძვირადღირებულ სიამოვნებას წარმოადგენს, ქუთაისის მერია 2017 წლიდან აფინანსებს.
2017 წელს ადგილობრივმა თვითმმართველობამ აუტისტური სპექტრის აშლილობის მქონე 40 ბავშვის ერთწლიანი თერაპია დააფინანსა. მიმდინარე წელს პროგრამაში 60-მდე ბავშვია ჩართული და მისი ბიუჯეტი 300 ათასი ლარია.

ნინო, გიორგის დედა:
„სამწუხაროდ, ქუთაისში, თბილისისგან განსხვავებით, ცოტა სერვისია ხელმისაწვდომი. ზოგადად, საქართველოშია არასაკმარისი სერვისი სპეციალური საჭიროების ბავშვების ოჯახებისთვის. მაგალითად, ერთი წლის წინ, როდესაც ჩემი შვილი აუტისტური სპექტრის აშლილობის გამოსარიცხად შეფასდა, ქუთაისში შეუძლებელი იყო ADOS-ის ჩატარება. გიორგის ტესტირებიდან ძალიან მალე ADOS-ი ჩვენს ქალაქშიც გახდა ხელმისაწვდომი.
უკმაყოფილი ვარ სოციალური მომსახურების სააგენტოთიც. სოციალური აგენტი, რომელიც, წესით, ხშირად თუ არა, ხანდახან მაინც უნდა გვეკონტაქტებოდეს, გვეკითხებოდეს, რა გვჭირდება, რაიმე პრობლემა ხომ არ გვაქვს, ბოლოს და ბოლოს, ძალადობის მსხვერპლნი ხომ არ ვართ (ეს ხუმრობით), ალბათ, სულ სამჯერ დაგვიკავშირდა _ ისიც ჩემი ინიციატივით.
ჩემი შვილის მდგომარეობა, წლებთან ერთად, აბსოლუტურად დაძლევადია, მაგრამ არა _ განკურნებადი. უბრალოდ, როდესაც გაიზრდება, ისწავლის, როგორ მოიქცეს სივრცეში, სადაც მასთან ერთად ოცდაათი ადამიანი იქნება, ისწავლის, რატომ არ უნდა ისაუბროს ყველასთან ყველაფერზე, როგორ უნდა გამოხატოს ემოციები სწორად. ერთადერთი, რითაც ამ ხნის მანძილზე ძალიან კმაყოფილი ვარ, ადრეული განვითარების პროგრამაა. პროგრამას გიორგი მომავალ წელს ასრულებს _ მისი გაგრძელების აუცილებლობა აღარაა. თუმცა თუკი მთელი წლის მანძილზე ბაღში, სადაც ბავშვი თითქმის მთელ დღეს გაატარებს, მასწავლებელს არ ექნება სურვილი და ცოდნა, მას განსაკუთრებული ყურადღება მიაქციოს, ვფიქრობ, ამდენწლიანი შრომა წყალში ჩაიყრება და ისევ წრეზე წავალთ. როდესაც ადრეული განვითარების პროგრამას დავასრულებთ, ალბათ, კარგი იქნება, თუ გიორგის ქცევით თერაპიაზე მივიყვან, მაგრამ ამაშიც ფინანსების არარსებობა გვიშლის ხელს. ჩვენ ვერ დავფინანსდებით, რადგანაც ბავშვს აუტისტური სპექტრის აშლილობის დიაგნოზი არ აქვს“.

მარიამ ჯავახაძე _ კლინიკური ნეოროფსიქოლოგი:
„საგანმანათლებლი დაწესებულებების მდგომარეობაც ხშირად ართულებს მშობლისა და ბავშვის მდგომარეობას. მშობელს, უმეტესად, დედას, აქაც უწევს ბრძოლა, დამტკიცება, შემსუბუქება ბავშის მდგომარეობის, ხშირად მოტყუებაც იმის გამო, რომ მისი შვილი სრულფასოვან ადამიანად მიიღონ. კანონმდებლობის მიხედვით არც ბაღს, არც სკოლას არ აქვს უფლება, უარი უთხრას ნებისიერი შესაძლებლობის ბავშვს მომსახურების გაწევაზე. მაგრამ ერთია ფორმალობა, მეორე _ რეალობა. ზურგსუკან და პირში საუბარი ბავშვის პრობლემებზე მასწავლებლების მხრიდან მშობლების ყველაზე დიდი პრობლემაა. საგანმანათლებლო დაწესებულებები, რომელიც ამ შემთხვევაში ბავშვის სოციალიზაციის დამხმარე უნდა გახდეს, ხშირად ემოციურად უფრო სტრესავს ბავშვსა და დედას. ამის მიზეზი პედაგოგთა გადამზადებისა და ინფორმაციის ნაკლებობაა“.

ზაალ ხონელიძე _ ქუთაისის #1 ბაგა-ბაღის ხელმძღვანელი:
„ბოლო წლების მანძილზე ჩვენს ბაღში და, როგორც ვიცი, ზოგადად, ქუთაისის ბაღებში, სპეციალური საჭიროების მქონე აღსაზრდელთა რაოდენობა გაიზარდა. გვყავს ბავშვები აუტისტური სპექტრის აშლილობით, ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტიურობის სინდრომით, ბევრი სხვადასხვა დიაგნოზით და ბევრიც _ ჯერ კიდევ დიაგნოზის გარეშე, მომლოდინენი. მასწავლებლები მაქსიმალურად ცდილობენ ის ცოდნა, რაც სპეციალური საჭიროების მქონე ბავშვებთან მუშაობის სფეროში, სხვადასხვა ტრენინგზე მიიღეს, ნაყოფიერად გამოიყენონ, მაგრამ ბაღებში ბევრი ხელის შემშლელი ფაქტორია. ყველაზე მწვავე პრობლემა ჯგუფებში ბავშვების გადაჭარბებული რაოდენობაა. დამეთანხმებით, შეუძლებელია ორმა პედაგოგმა პატარა სივრცეში მყოფ ოცდაათ ბავშვთან ნაყოფიერად იმუშაოს და ყველას ზუსტად ის მიაწოდოს, რაც მათ სჭირდებათ“.

***
კიდევ ერთი, არა რეგიონული, არამედ გლობალური პრობლემაა მშობლების მიერ შვილების დიაგნოზის არაღიარება. მაშინ, როდესაც ფსიქიკური განვითარების უამრავი დარღვევა არსებობს, მათ შორის, ჩვენთვის, ყველასთვის ბავშვობიდანვე ძალიან კარგად ნაცნობი ფრჩხილების კვნეტა და ცხვირში თითით ჩიჩქნაც კი, ამ სიაში შედის, მშობლებისთვის სიტყვები _ „სპეციალური საჭიროების მქონე“ და „ფსიქიკური განვითარების დარღვევა“ ამ დრომდე საკრალურ, საშიშ და მიუღებელ ცნებებად რჩება.

მარიამ ჯავახაძე _ კლინიკური ნეიროფსიქოლოგი:
„ხშირად მშობლები თავს არიდებენ ბავშვის დიაგნოზის აღიარებას ან დიაგნოზისთვის ცენტრში მოყვანას. პირველადი რეაქცია, რაც ყველას აქვს ხოლმე, არის შოკი. ეს ბუნებრივია. როდესაც მთელი ცხოვრება წარმოგიდგენია, რომ შენი შვილი იქნება საუკეთესო, ყველაზე კარგად და მალე ისწავლის ყველაფერს, აითვისებს სხვადასხვა უნარს და ა. შ. და ეს წარმოდგენები ინგრევა, შოკური რეაქცია ბუნებრივია. ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს ამ დროს, რამდენად უჭერს ოჯახი დედ-მამას მხარს. საქართველოში, სამწუხაროდ, ხშირად დედები მარტო არიან. ყველა პასუხისმგებლობის აღება უწევთ სწორედ მათ. სამწუხაროდ, რაიმე სახის სტატისტიკა ან ზუსტი რიცხვი არ არსებობს, მაგრამ ძალიან ხშირად მინახავს, მსმენია, რომ უშუალოდ ამ პრობლების გამო დანგრეულა ოჯახი _ ბავშვს დაუსვეს რაღაც დიაგნოზი და ცოლ-ქმარი დაშორდა. ხშირად მშობელს შვილის დამტოვებელიც არ ჰყავს _ როდესაც ინტერვიუზე ვიბარებთ, ბავშვის გარეშე ვერ მოდის. თუკი დედას არავინ დაეხმარა, გადალახოს ეს მდგომარეობა და გამოვიდეს შოკიდან, ძალიან რთულია ამის დამოუკიდებლად გამკლავება. სწორედ ამიტომ დედებს აქვთ რეალობის მიუღებლობა: „არ შეიძლებოდა, ეს ჩემს შვილს დამართოდა! “ ამ დროს იწყებენ გენეტიკის კვლევას _ მამის ან დედის მხარეს ამავე დიაგნოზით ან ხასიათის იგივე შტრიხებით ვინმე ხომ არ ყოფილა. ამას ემატება ისიც, რომ საქართველოში მშობლის ფსიქოლოგიური მხარდაჭერისთვის არანაირი სერვისი არ არსებობს. ამ ბოლო დროს სახელმწიფო აქტიურად აფინანსებს ბავშვებზე ორიენტირებულ სერვისებს: ადრეული განვითარების პროგრამას, ქცევით თერაპიას. თუმცა ის დიდი სტრესი, რაც დედას ხვდება დიაგნოზის გაგების შემდეგ, ისევ დედასთან რჩება. ამ დროს ერთადერთი გზა, რომ არ დაინგრე ფსიქიკურად, არის პრობლემის არაღიარება, მისგან გაქცევა. თუკი მშობელი არ არის კარგად, დეპრესიაშია, შოკშია, ბავშვმა რაც არ უნდა კარგი მომსახურება მიიღოს სპეციალისტებისგან, უშედეგო იქნება. ბავშვი სპეციალისტთან კვირაში ორ ან რამდენიმე დღეს, მხოლოდ ერთ საათს ატარებს, დანარჩენი შრომა კი მშობელზეა. ჯანსაღი ფსიქიკის მქონე მშობელი, რომელსაც ჰყავს მხარდამჭერი რგოლი ოჯახის სახით, გაცილებით უფრო პროდუქტიულია შვილთან და შედეგიც მალე ჩანს.
ადრეული განვითარების პროგრამა მაქსიმალურად ცდილობს მშობლის ფსიქოგანათლებას, მაგრამ, ხშირ შემთხვევაში, სპეციალისტებს არ აქვთ იმის დრო, რომ ფსიქოთერაპიული მეთოდებით დაუჭირონ მშობელს მხარი. მშობელი, რომელსაც არ გააჩნია შესაბამისი მხარდაჭერა ან არ აღიარებს დიაგნოზს, ან იწყებს თვითგანათლებას _ ეძებს ინტერნეტში მასალებს ბავშვის მდგომარეობის შესახებ, ან მსგავსი გამოცდილების მქონე მშობლებს. თუმცა ინტერნეტსივრცე, ამ შემთხვევაში, სრულიად სანდო არაა. სამწუხაროდ, ხშირად ადამიანები სარგებლობენ მშობლის უმწეობით, გამოუცდელობით და რეკლამის აწვდიან სხვადასხვა მედიკამენტზე ან სერვისზე, რომელიც ბავშვს „განკურნავს“. მაგალითად, სთავაზობენ ჰომეოპათიურ მედიკამენტებს აუტისტური სპექტრის აშლილობის სამკურნალოდ. ხშირად უწევენ რეკომენდაციას ადამიანს, რომელიც განათლებით არც პედაგოგია, არც ფსიქოლოგი, არც _ ფსიქიატრი“.

***
ქცევითი აშლილობები, და-ძმასთან კონკურენციის აშლილობა, ენურეზი (უნებლიე შარდვა), არასაკვები ნივთიერებების მიღების აშლილობა (პიკა) _ დარღვევათა კლასიფიკაციის ჩამოთვლა ძალიან შორს წაგვიყვანს. ხშირად მშობლები ამ მდგომარეობების დაძლევას დამოუკიდებლად, ექიმის დახმარების გარეშე, ხალხური მეთოდებით ცდილობენ.
სპეციალური საჭიროების მქონე ბავშვებისთვის მათი მშობლების მიერ ყველაზე დიდ პრობლემად ქუთაისში არაკომპეტენტური პერსონალის ან საჭირო სპეციალისტის საერთოდ არარსებობა სახელდება. ყველაზე დიდი სირთულე არაკომპეტენტური ბავშვთა ფსიქიატრები და ნევროლოგები არიან, რადგან სწორედ ფსიქიატრისა თუ ნევროლოგის მიერ დაწერილი ცნობის საფუძველზე ხდება სპეციალური საჭიროების მქონე ბავშვების ჩასმა ამა თუ იმ დაფინანსებულ პროგრამაში.

შორენა ლაღაძე