2011 წელს საქართველოში რიჩარდ ლუგარის სახელობის საერთო კვლევითი ცენტრი გაიხსნა. ამ დრომდე აშშ ბიოკვლევებისთვის იმ ინფრასტრუქტურას იყენებდა, რომელიც საქართველოში შექმნილი იყო საბჭოთა პერიოდში. მათ შორის, ბაქტერიოფაგების ინსტიტუტის მიკრობიოლოგიისა და ვირუსოლოგიის განყოფილებებს, გ. ელიავას სახელობის ვირუსოლოგიისა და მცენარეული იმუნოლოგიის ინსტიტუტებს. რიჩარდ ლუგარის სახელობის კვლევითმა ცენტრმა მიიღო ამერიკული კლასიფიკაციით BSL -3 დონე. ცენტრის ფართობი არის 2,5 ჰა, საერთო ფართობი – 8 ჰა.

ოთხ სამხედრო-ბიოლოგიურ პროგრამას საქართველოში აშშ-ის მხრიდან მოჰყვა 150 მილიონი დოლარის დაფინანსება. ტერიტორიულად ლუგარის ლაბორატორია განთავსდა ალექსეევკის დასახლებაში, აეროპორტთან.

2013 წლისთვის საქართველოში ჩამოყალიბდა სისტემა 20 რეგიონულ ცენტრზე. ადგილებზე გაიხსნა ლაბორატორიები. ამ ქსელს ასევე აქვს დაცვის დონე BSL-3, BSL-2   და BSL-1.

2013 წლიდან რუსების სეროზული შეშფოთება გამოიწვია აშშ-ის თავდაცვის სამინისტროს ობიექტის არსებობამ რუსეთის საზღვართან. რუსეთის მთავარი სანიტარის, გენადი ონიშჩენკოს განცხადებით, ამერიკული ლაბორატორია საქართველოში ახორციელებდა რუსეთზე ინფექციურ თავდასხმას – ღორის გრიპის, შავი ჭირისა და სხვა ინფექციური დაავადებების გავრცელება რუსეთის სამხრეთ და ცენტრალურ ოლქებში სწორედ ამ ლაბორატორიიდან ხორციელდებოდაო. გენადი ონიშჩენკოსა და სხვა რუსი ექსპერტების განცხადებებს მოჰყვა ის, რომ 2013 წლის ზაფხულში ЦИО -3, როგორც ცალკეული სუბიექტი, განადგურდა და მთლიანად შევიდა დაავადებათა კონტროლის ეროვნულ ცენტრში. ამასთან, ЦИО -3-ის კორპუსი იყო გახსნილი ექსკურსიებისთვის, თუმცა სრულფასოვანი ინფექციური გამგზავრება სპეციალისტების მონაწილეობით ЦИО -3-ში ამ დრომდე არ ჩატარებულა. ობიექტი ახლაც ღებულობს გრანტებს კვლევების ჩატარებაზე აშშ-დან. 2013 წლის ბოლოს აქ ჩამოიტანეს სპეცაღჭურვა.

ოფიციალური მონაცემებით, პერსონალის რაოდენობა 50 მეცნიერმუშაკს შეადგენს, აქედან 6 ადამიანი აშშ-ის მოქალაქეა. ამჟამად ლაბორატორიული კომპლექსის ხელმძღვანელი არის გიორგი მაღლაკელიძე, რომელიც, თავის დროზე, სწავლობდა ზოოვეტში (საქართველო), მის მეცნიერულ ნამუშევრებზე ცნობები არ მოიპოვება. ცნობილია მხოლოდ ის, რომ ამ თანამდებობაზე დანიშვნამდე იყო სპეცლიტერატურის თარჯიმანი. ადრე ამ თანამდებობას იკავებდა საგარეო დაზვერვის დეპარტამენტის ხელმძღვანელი – ანა ჟვანია.

სამეურნეო სამუშაოებზე „ციო-3“-ში პასუხს აგებდა დირექტორის მოადგილე ვახტანგ ბერიაშვილი, ფინანსური მენეჯმენტის სპეციალისტი, რომელმაც დაამთავრა კავკასიის უნივერსიტეტი. „ციო-3“-მდე მუშაობდა ფონდ „ღია საზოგადოება – საქართველოში“. ამ თანამდებობაზე მუშაობს 2012 წლის მაისიდან.

„ციო-3“-ის სტრუქტურაში მოქმედებდა გენეტიკური კვლევის განყოფილება დოქტორ ადამ კოტორაშვილის ხელმძღვანელობით. 2012 წლამდე ის მუშაობდა ამერიკის შეერთებულ შტატებში, ნიუ-იორკში, გენეტიკისა და ეპიდემიოლოგიის სპეციალისტია.

„ციო-3“-ში ბიოუსაფრთხოებაზე და პასუხისმგებელ პირად ითვლება ეკა ხაბაზი. იგი ატესტირებულია, როგორც ინფექციონისტი. მის მომზადებაზე არაფერია ცნობილი. მისი ერთადერთი საჯარო ნაშრომი არის პოსტერი ბიოუსაფრთხოებაზე, რომელიც წაიკითხა 2013 წლის კონფერენციაზე. პარალელურად ის მუშაობს მემორეალური ინსტიტუტის „ბეტელის“ სახელმწიფო განყოფილებაში (თბილისი). მათი ოფისი შტატ ოჰაიოშია.

„ციო-3“-ის ჩამოთვლილი თანამშრომლები ცენტრის სახელით საქართველოსა და საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციებში არ მონაწილეობენ. გადაუმოწმებელი ინფორმაციით, „ციო-3“-ში კვლევით საქმიანობაში ასევე მონაწილეობენ „ბეტელის“ თანამშრომლები: თეა ბაქრაძე, სიუზან ვიკლი, დენ სტეიფონი, ჯეისონ მოტსი.

ზემოთ ხსენებული ადამიანების გარდა, „ციო-3“-ში მუშაობს სპეციალისტთა ჯგუფი, ძირითადად, სამხედროები. მათ ხელმძღვანელობს აშშ-ის არმიის ვიცე-პოლკოვნიკი, ქ-ნი ჯეინი ბლოუ. აქ გადმოყვანამდე, 2012 წელს, იგი იყო უოლტერ რიდის სახელობის სამხედრო კვლევითი ინსტიტუტის თანამშრომელი (walter Reed Armu institute of Rechard). ჯეიმ ბლოუ სილვერ სპრიმგში (მერილენდის შტატი), აშშ-ის უმსხვილეს სამხედრო ბიოსამედიცინო ცენტრში პასუხისმგებელი იყო საერთაშორისო თანამშრომლობის განხორციელებაზე. ფლობს დოქტორის ხარისხს ენტოლოგიაში (მიჩიგანის სახელობის უნივერსიტეტი, 1998 წელი);

ამერიკულ სამხედრო პუბლიკაციებში თბილისის ლუგარის სახელობის კვლევითი ცენტრი მოიხსენიება, როგორც საზღვარგარეთის კვლევითი ქვეგანყოფილება (oversea research). ანალოგიური ბიოლაბორატორიები აშშ-ის მონაწილეობით ასევე განლაგებულია ეგვიპტეში, კენიასა და ტაილანდში.

უოლტერ რიდის სახელობის უნივერსიტეტი არის ერთ-ერთი საკვანძო სამეცნიერო და ფინანსური პარტნიორი „ციო-3“-ში. პარტნიორები ასევე არიან ინფექციური დაავადებების სამედიცინო კვლევების აშშ-ის არმიის ქვეგანყოფილება (BMC, #3,  MO), ასევე აშშ-ის საფრთხის შემცირების სააგენტო და „ციო-3“-ის ცნობილი სამოქალაქო პარტნიორი არის აშშ-ის ფლორიდის უნივერსიტეტები (ქ. ჰეინსვილი).

მიხეილ სააკაშვილის ყოფილი მრჩევლის, ჯეფრი სილვერმანის მიერ დასავლეთის პრესაში იყო გაჟღერებული ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ კვლევით ცენტრში 2011 წლიდან ტარდება ექსპერიმენტები ამერიკელი სპეციალისტების მონაწილეობით, ბიოიარაღის შექმნის – ციმბირული წყლულის (ჯილეხი, იგივე თურქული), წითელას, შავი ჭირის, ღორის გრიპისა და ა. შ. პათოგენების გამოყენებით, თუმცა დასახელებული მონაცემები ოფიციალურ განცხადებებში არ არსებობს, ოფიციალურ განცხადებებში „ციო-3“-ში ირიბად მოიხსენიებოდა სამუშაოები სტამებზე, აფრიკულ ჭირზე; ასვე იყო ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ ანალოგიური ლაბორატორია შენდებოდა ყაზახეთშიც 2014 წლის დასაწყისში. ამ განცხადებების მერე ჩატარდა სპეციალური ბრიფინგი და გამოქვეყნდა ფოტო და ვიდეომასალები. გამოქვეყნებული მასალა იძლევა იმის დასკვნის საშუალებას, რომ შენობაში განლაგებული იყოს საწარმოო ხაზიც. სავარაუდოდ, როგორც სხვა ყოფილ საბჭოთა ქვეყნებში, კომპლექსის მშენებლობას ალმა-ათაშიც თან ახლავს თანხების ფლანგვა, რამაც შეაფერხა ამერიკული დაფინანსებაც, რაზეც მიუთითებს ობიექტის ჩაბარების მრავალჯერადი გადატანა. მომავალ ლაბორატორიაში დასანიშნ კანდიდატურად ასახელებენ კარჯან ალიბეკოვს. იგი ასევე ცნობილია, როგორც კენ ალიბეკი – ყაზახი, ყოფილი საბჭოთა მიკრობიოლოგი, 1992 წელს გაიქცა აშშ-ში, სადაც გაამჟღავნა სამხედრო-ბიოლოგიური პროგრამის დეტალები, მიიღო მოქალაქეობა. მისი ოჯახი მუდმივად ცხოვრობს სამხედო ბაზაზე ფორტ დეტრიქსში. სხვადასხვა მონაცემით, მისი ჩარევით, უკრაინამ ხელი შეუწყო „პენტაგონის“ ბიოობიექტების ორგანიზებას. 2010 წელს დაბრუნდა ყაზახეთში, სადაც ხელმძღვანელობს ნაზარბაევის სახელობის უნივერსიტეტს ასტანაში და არის „ნაციონალური სამედიცინო კომპანიის“ თავმჯდომარე. 2014 წელს გამოთქვა სიმსივნით დაავადებული ჟანა ფრისკეს მკურნალობის სურვილი.

„ციო-3“-ში მოხვდება და გადამუშავდება ზონალური ბიოსადგურების მონაცემები, რომლებიც ასევე დააფინანსა აშშ-მ. ერთ-ერთი მათგანის გახსნა დაგეგმილია 2014 წელს ალმა-ათაში. აქვე მომზადდება კადრები რეგიონებისთვის.

გავრცელებული ინფორმაციით, „ციო“ ალმა-ათაში იქნება მჭიდროდ დაკავშირებული ბიშკეკის ბიოლოგიურ ლაბორატორიასთან, რომლის აშენებაც 2010 წელს ყირგიზეთის მთავრობას კანადამ შესთავაზა. აშშ გეგმავდა პროექტში 60 მილიონი დოლარის ჩადებას, მაგრამ ობიექტის განლაგების წინააღმდეგ ბოტანიკურ ბაღში ადგილობრივი მოსახლეობა გამოვიდა და ამ თემის ირგვლივ მოლაპარაკებები შეწყდა.

სხვათა შორის, „ციო-3“-ში, თითქმის სამწლიანი სამუშაოების შემდეგ, არც ერთ თანამშრომელს არ გამოუქვეყნებია არც ერთი სამეცნიერო ნაშრომი და სტატია გამოსაკვლევ თემებზე.

გაგრძელება იქნება