ამ დღეებში მთავრობამ სოფლის მეურნეობის მხარდაჭერის პროგრამა წარადგინა.

მასში არაფერი პრინციპულად ახალი არ იყო  – კონცეფცია, ძირითადად, უკვე დიდი ხნის წინათ და არაერთხელ ნაცადი ხერხების კრებულს წარმოადგენს.  პროგრამის მთელი იდეაა – დავურიგოთ გლეხებს ფული – მეტი არაფერი.

წარმოდგენილი სამოქმედო გეგმა საზოგადოებისა და ოპოზიციის ცხარე კრიტიკის საგანი გახდა, თუმცა მრავალფეროვნებით და ღრმა აზრით არც ეს კრიტიკა გამოირჩეოდა – მისი ძირითადი აზრი იყო: „ცოტას აძლევთ, მეტი მიეცით“.

საქართველოში სოფლის მეურნეობის ირგვლივ დებატები, დღიდან დამოუკიდებლობის მიღებისა, არ ცხრება  – როგორ ვუშველოთ სოფელს და როგორ უნდა მოიშოროს საქართველომ სამარცხვინო 70%-იანი დამოკიდებულება სასურსათო იმპორტზე?

ამასთან დაკავშირებით უამრავი მოსაზრება გამოითქვა, ათასი მაღალფარდოვანი პროგრამა დაიწერა, სოფლის მეურნეობის განვითარებაში უამრავი ფული ჩაიყარა. საკმარისია მხოლოდ „ოცნების“ ხელისუფლების მიერ ამ მიმართულებით გადადგმული ნაბიჯების გახსენება – მაგალითად, 2013 წელს ხვნა-თესვის პროგრამაზე ფონდმა „ქართუმ“, ანუ პირადად ბიძინა ივანიშვილმა, 600 მლნ. ლარი დახარჯა.

თუმცა არაფერი შველის, – ქართული სოფელი 1989 წლიდან  არც ერთი სანტიმეტრით არ წაწეულა წინ და სადღეისოდ ღრმა ჩამორჩენილობის ყველაზე მსხვილ კერას წარმოადგენს.

რა ხდება? რატომ ვერა და ვერ უშველა ამ საკითხს ვერც პროგრამებმა, ვერც უცხოურმა გრანტებმა და ვერც საბიუჯეტო ფულმა? რატომ იქნება წყალში ჩაყრილი ის 300 მლნ. ლარიც, რომელსაც მთავრობა სოფლის აღორძინებაზე დახარჯავს – სრულიად უსარგებლოდ?

მთელი ამ ნაირ-ნაირი კონცეფციისა და პროგრამის მთავარი ნაკლი ის არის, რომ მისი ავტორები რეალობაზე  ჯიუტად ხუჭავენ თვალს და ჯერ კიდევ საბჭოთა დროში გამოგონილ მითს ეყრდნობიან: „სოფელი არის საქართველოს ხერხემალი“. და კიდევ უკიდურესად არაკომპეტენტურ წარმოდგენაზე, თითქოს, შესაძლებელია სოფლის მეურნეობის გადარჩენა არსებული ცხოვრების წესის ფარგლებში.

დღეს საქართველოში არც ერთ პოლიტიკოსსა და თითქმის არც ერთ ექსპერტს ან ეკონომისტს არ ჰყოფნის გამბედაობა იმისთვის, საჯაროდ აღიაროს – დღეს პრობლემა არის არა სოფლის მეურნეობა, რომელიც საქართველოში თითქმის არ არსებობს, როგორც ეკონომიკის დარგი, არამედ პრობლემა არის თავად ქართული სოფელი თავისი არქაული სტრუქტურით, აფრიკული დონის ჩამორჩენილობით და სოფლის მოსახლეობის დიდი ნაწილის სრული პიროვნული და პროფესიული დეგრადაციით.

დღევანდელი ფორმით ქართული სოფელი განწირულია. ის კვდება და ამას ვერაფერი უშველის, ვერც 300 მლნ. და ვერც 300 მლრდ. რამდენიც არ უნდა ჩადო – ეს ფული გაქრება, როგორც შავ ხვრელში.

დღეს ქართული სოფელი ცხოვრობს მე-18 საუკუნის წესებით და ამიტომაც არის წარმოუდგენლად არაკონკურენტუნარიანი.

ქართული „სოფლის მეურნეობა“ შედგება უამრავი მცირე მიწის ნაკვეთისგან,  რომელთა წარმადობა ძალიან დაბალია, შესაბამისად, თვითღირებულება მაღალია. შემდეგ ამ პროდუქტს ყიდულობს გადამყიდველი და საბოლოოდ, ყველაზე საოცნებო ვარიანტია – ყუთებით დგომა თბილისის მეტროს სადგურებთან. სულ ესაა მთელი ე. წ. სოფლის მეურნეობა.

ასე იყო 200 წლის წინათ – თუ არ ჩავთვლით მეტროს სადგურებს. ეს არ არის ეკონომიკის ან ბიუჯეტის პრობლემა – ეს არის ზოგადი ჩამორჩენილობის პრობლემა.

დღეს, როდესაც საშუალოდ განვითარებულ ქვეყნებშიც კი, ისეთებში, როგორიც არის ირანი, რუსეთი ან უკრაინა, სოფლად ცხოვრობს მოსახლეობის მცირე პროცენტი და პროდუქცია, ძირითადად, იწარმოება დიდ თანამედროვე ფერმებში, ქართველი გლეხი, რომელიც  საკარმიდამო ნაკვეთში თოხით იქექება – სრულიად არაკონკურენტუნარიანია.

სწორედ ესაა იმის მიზეზი, რომ ვერც ერთმა პროგრამამ ვერ გაიხარა – შესაცვლელია არა სოფლის მეურნეობა, არამედ თავად სოფელი, როგორც სოციალური ინსტიტუტი.

ეს მაშინაც კი, თუ ქართველი გლეხების დიდი ნაწილის სიზარმაცეზე, უდისციპლინობასა და  ქურდობისკენ მიდრეკილებაზე ყურადღებას არ გავამახვილებთ.

ხშირად გვსმენია ქართული სოფლის უკუღმართობის ყველანაირი ხერხით გამართლების მცდელობები, ისეთები, როგორიც არის: „ფული არ აქვთ განვითარებისთვის“ ან „გასაღების ბაზარი არ გააჩნიათ“.

მაგრამ ქართული სოფლის გადაგვარების სიღრმეზე შვეიცარიული კომპანია „ბლაუენშტაინის“ გამოცდილება მეტყველებს – მათ გლეხებს ყველა პრობლემა გადაუწყვიტეს: საბრუნავი ფულიც მისცეს, ფერმები აუშენეს, გასაღების საკითხიც მოუგვარეს. თუმცა ვერც ამან უშველა – ქართველმა გლეხებმა „ბლაუენშტაინი“ პირწმინდად გაძარცვეს.

ბევრს არ ახსოვს, მაგრამ თბილისში 90-იან წლებში გაჩნდა უცნაური მოდა – ახალგამოჩეკილი საშუალო ფენა სოფლის მეურნეობით ინტერესდებოდა. ქალაქელები სოფლებში მიდიოდნენ,  გლეხებს უთანხმდებოდნენ, დებდნენ ფულს საქმეში და შემდეგ მოგებას ელოდნენ.

ალბათ ძნელი მისახვედრი არაა, რით დასრულდა ეს ყველაფერი – გაძარცული ქალაქელი-ინვესტორების დედის გინებით სოფლებიდან გაქცევით.

დღეს ის საშუალი ფენა საკმაოდ შეძლებულია  – ვინც 90-იან წლებში მოახერხა წელიწადში 5000 დოლარის შეკოწიწება – დღეს ბევრად მეტს შეძლებს. ის ქართველი გლეხები კი როგორც იდგნენ სოფლის ბირჟაზე, ისევე დგანან 30 წლის შემდეგ.

არაფერი შეიცვალა, სანამ ქვეყანა არ აღიარებს ღიად და გაცხადებულად – ქართული სოფელი დღევანდელი ფორმით არის არა ხერხემალი, არამედ ბალასტი, რომელიც ქვეყანას ძირავს.

სოფელი მომაკვდავია და ამ პროცესის შეჩერება შეუძლებელია – არავის სურს მე-19 საუკუნის სტანდარტებით მიწაში ქექვა და ვისაც კი შეუძლია – ყველა გარბის. გლეხობა გახდა პიროვნული და ცხოვრებისეული წარუმატებლობის სიმბოლო – ტაქსისტობა და თბილისის მეტროსთან ბანანების გაყიდვაც კი უფრო პრესტიჟულია.

ხსნა არის ევოლუციური პროცესები და უცხოელებისთვის აგრარული მიწების მიყიდვის უფლების აღდგენა.

დღეს საქართველოში, დაახლოებით, 150 000 ჰა მიწა მიგდებულია – ქართველ გლეხს მისი ათვისების არც უნარი, არც ტვინი და არც სურვილი აქვს. „წინაპრების შეურაცხყოფა“  არის არა უცხოელი ქართულ მიწაზე, არამედ ამ მიწის უპატრონოდ მიგდება.

საბოლოოდ, ამ მიწაზე მსხვილი უცხოური კაპიტალი უნდა მოვიდეს და ქვეყანაში  დიდი და კონკურენტუნარიანი ფერმები აშენდეს. აი, მაშინ  გაჩნდება საქართველოში ნამდვილი სოფლის მეურნეობა და არა ის სამარცხვინო კარიკატურა, რაც დღეს გვაქვს.

სანამ ეს არ გაკეთდება – შეგიძლიათ,  300 000 მლნ. ან თუნდაც 3 მლრდ. დახარჯოთ  – ეს ფული მაინც გადაყრილი იქნება.

თენგიზ აბლოთია