დავით უსუფაშვილი: „საეკლესიო სისტემის ფუნდამენტური რღვევის საფრთხეს ვხედავ“

მეუფე იაკობმა რამდენიმე კვირის წინ საქართველოს პრემიერ-მინისტრი, ასევე სხვა მაღალჩინოსნები ქვეყნის კათოლიკოს-პატრიარქის გადაყენების მცდელობაში დაადანაშაულა, უმაღლესი სასულიერო პირები კი _ პატრიარქის მკვლელობის დაგეგმვაში. ამ სენსაციურმა განცხადებამ საფუძველი ჩაუყარა ახალ საეკლესიო სკანდალს. შექმნილი სიტუაციის გამო 31 ოქტომბერს წმინდა სინოდის საგანგებო სხდომა გაიმართა, სადაც ჭყონდიდელი მიტროპოლიტი მეუფე პეტრე მღვდელმთავრობიდან გადააყენეს. მისი განცხადებით, აღნიშნულის მიზეზი ის გარემოება გახდა, რომ მან პატრიარქი ეკლესიაში „პედერასტული ცოდვის“ გამო ამხილა.
რაც შეეხება მეუფე იაკობს, საპატრიარქოს თქმით, მან საქციელი მოინანია და სინოდმა მას ტიტული შეუნარჩუნა. აღნიშნულ სხდომაზე სინოდმა გადაწყვიტა, რომ პრეზიდენტთან იშუამდგომლოს დეკანოზ გიორგი მამალაძის საპატიმროდან განთავისუფლების თაობაზე.

საპატრიარქოში მიმდინარე პროცესებში ურევია თუ არა პოლიტიკის უხილავი ხელი? არსებობს თუ არა სიტუაციის გამწვავების საფრთხე? შეძლებს თუ არა მოქმედი ხელისუფლება ამ ვითარებაში ადეკვატური ნაბიჯების გადადგმას და ამოეწურა თუ არა რესურსი არაფორმალურ მმართველს?
ამ და სხვა მნიშვნელოვან თემებზე „ქრონიკა+“ „შენების მოძრაობის“ ლიდერ დავით უსუფაშვილს ესაუბრა:

_ ბატონო დავით, როგორ შეაფასებთ სინოდის სხდომას და ეკლესიაში განვითარებულ მოვლენებს, _ ეს არის ეკლესიის შიდა ამბები თუ ამის მიღმა დიდი პოლიტიკა დგას?
_ ვერც სინოდის ბოლო სხდომას და ვერც მასზე მიღებულ თუ არმიღებულ გადაწყვეტილებებს ვერ და არ შევაფასებ საეკლესიო, რელიგიური თუ კანონიკური გადმოსახედიდან. რომელი სასულიერო პირი როდის და რისთვის უნდა დაწინაურდეს თუ დაისაჯოს, ეს ეკლესიის შიდა საქმეა.
მაგრამ მართლმადიდებელი ეკლესია სპეციალური კონსტიტუციური რეჟიმით დაცული ინსტიტუტია, ეკლესიაში მოღვაწე პირები საქართველოს კანონმდებლობის სუბიექტები არიან და მათი საჯარო სიტყვა თუ საქმე ქართული საზოგადოების ფუნქციობის შემადგენელი ნაწილია. ამ გადმოსახედებიდან უკიდურესად მაშფოთებს ეკლესიასა და საპატრიარქოში განვითარებული ბრძოლები ძალაუფლებისთვის და ცალკეული სასულიერო პირების საჯარო ქცევები, რომელიც ხშირად ვერ თავსდება კანონისა და საზოგადოებრივი მორალის ჩარჩოებში, მეტიც, ფარისევლობისა და ამპარტავნების მწვერვალებს იპყრობენ. უკიდურესად მაღელვებს ინსტიტუციური სეკულარიზმის პრინციპების ვერგათავისება, სახელისუფლებო-პოლიტიკური წრეების წარმომადგენლებსა და საეკლესიო თანამდებობის პირებს შორის სარგებლიანობაზე დაფუძნებული ურთიერთობები, მრევლის „ელექტორატიზაციის“ მცდელობა და ხშირად ამის სანაცვლოდ სახელმწიფო და მუნიციპალური ქონებისა და სახსრების უსისტემო და გაუმჭვირვალე განკარგვა.
ეს ყველაფერი იმიტომ მაღელვებს, რომ ვხედავ არა საეკლესიო სისტემის, ჩემი აზრით, აუცილებელ, ფუნდამენტური განახლების პროცესს, არამედ, ფუნდამენტური რღვევის საფრთხეს; ვხედავ არა თავის ისტორიულ როლში მყოფ _ თანამედროვე ქართული სახელმწიფოებრიობის ევროპულ ცივილიზაციაში გაძლიერებისთვის მობილიზებულ _ ეკლესიას, არამედ ამგვარი სახელმწიფოებრიობის მიზანშეწონილობასა და შესაძლებლობაში ბოლომდე ვერდარწმუნებულ ბევრ სასულიერო პირს.
ეს მაშინ, როდესაც თანამედროვე ქართულ საზოგადოებას ჰაერივით სჭირდება პოზიტიური, აღმშენებლობითი, იმედის მომცემი პროცესები და ორიენტირები. მოსახლეობის უდიდესი ნაწილი აღარავისა და აღარაფერს ენდობა და კარგს არსაიდან და არავისგან ელის _ არც ხელისუფლებისგან, არც ოპოზიციისგან, არც სასამართლოსგან, არც ეკონომიკისგან, არც ევროპისგან, არც თავისუფლებისგან. ეს მწარე რეალობაა და ამ რეალობაში სანამ სადმე რამე ფუნდამენტურის შენება არ დაწყებულა, მორიგი ნგრევა პრობლემაა და არა პრობლემისგან თავის დაღწევა.
_ ამ ვითარებაში რა იქნება ხელისუფლების ყველაზე ადეკვატური ნაბიჯი, როგორ უნდა იმოქმედოს სახელმწიფომ?
_ გამოსავალი არის, მაგრამ ჯერ გამოსავლის აუცილებლობის გააზრებაა საჭიროა. ვინც ფიქრობს, რომ შიდასაეკლესიო ბრძოლები მომავალი საპარლამენტო საარჩევნო კამპანიისთვის კარგი პოზიციონირების საშუალებას იძლევა, იმასთან გამოსავალზე როგორ უნდა ისაუბრო? ან ვინც ეგრევე მარტივად დაასკვნის „ბიძინა ანგრევს ეკლესიას“ ან „მიშა ანგრევს ეკლესიას“ და მეტი არანაირი აზრი აღარ უჩნდება, რაზე უნდა ელაპარაკო?
„ოცნების“ ხელისუფლება ბევრს ვერაფერს მოაგვარებს ამ მიმართულებით და არა მხოლოდ იმიტომ, რომ ვერც სხვაგან მოაგვარა რამე. მთავარი პრობლემა ისაა, რომ „ოცნებამ“ თუ რამე უცვლელად გადმოიბარა „ნაცებისგან“, ეს ეკლესიასთან და, ზოგადად, რელიგიურ ორგანიზაციებთან ურთიერთობის სისტემაცაა. პირველ წლებში რაღაც სხვა მცდელობები მალევე წარსულს ჩაბარდა და ამ სფეროში კვლავაც სუსი მმართველობს. ჰოდა, მმართველობს კიდეც თავისი შედეგებით…
რა არის საჭირო და შესაძლებელი? _ საეკლესიო და საერო პირები, ვინც ვფიქრობთ, რომ ჩვენი უთავბოლობით და რუსული „რბილი ძალის“ შემოტევებით სახელმწიფო და ეკლესია ერთად გვენგრევა თავზე, უნდა შევიკრიბოთ და პირველ რიგში იმაზე ვიმსჯელოთ, თუ რა გვჭირს და რა შეგვეშალა განვლილი 30 წლის განმავლობაში. ერთ-ერთი ასეთი მსჯელობა აკადემიურ გარემოში გუშინაც მქონდა საპატრიარქოს თხუთმეტამდე წარმომადგენელთან. ამ მსჯელობისას მიმოხილულ ათამდე კონკრეტულ საჭირბოროტო საკითხზე გასაოცარ ურთიერთგაგებამდე მივედით და მსჯელობის გაგრძელების ორმხრივი სურვილი გაგვიჩნდა. გავაგრძელებთ!
_ ბოლო დროს პოლიტიკოსები ხშირად აპელირებენ ღმერთის სახელით. როგორ ფიქრობთ, რამ განაპირობა აღნიშნული პოლიტიკური ტრენდის დამკვიდრება?
_ უმეტეს შემთხვევაში ესაა ახალ ხარისხში აყვანილი ფარისევლობა და მეტი არაფერი. წესების გარეშე ძალაუფლებისათვის ბრძოლაში ბუნებრივი მოვლენაა სწორედ უწესობაში შეჯიბრი. გარდა ამისა, არათუ საქართველოში, მსოფლიო მასშტაბითაა თვალში საცემი პოლიტიკური იდეებისა და კონცეფციების დეფიციტი და მოსახლეობასა და პოლიტიკურ კლასს შორის გაუცხოება. ასეთ დროს საძალაუფლებო წყურვილით შეპყრობილი და იდეურად შეუმდგარი ან გაკოტრებული პოლიტიკოსები სულ უფრო ცდილობენ ირაციონალურზე პედალირებას და ამისთვის სხვადასხვა მისტიკურ-საკრალურ მოსასხამში ეხვევიან ხოლმე. ამის კარიკატურულ-პროვინციული მცდელობები ჩვენშიც უხვად შეინიშნება.
_ ამის პარალელურად, ივანიშვილმა უკვე დააკომპლექტა 2020 წლის „საბრძოლო კაბინეტი“, მთავრობის მეთაურად გიორგი გახარია დანიშნა. როგორ შეაფასებთ ივანიშვილის ამ გადაწყვეტილებას და რა რესურსი აქვს მთავრობას გახარიას მეთაურობით?
_ გახარიას სახით ივანიშვილის ორბიტაზე თითქმის ერთადერთი პირი შემორჩა, რომელსაც პოლიტიკური აზროვნებისა და პოლიტიკური მოქმედების უნარი აქვს, ანუ შეუძლია, ნაწილი მთელის ფონზე აღიქვას, მთელი ნაწილებისგან შემდგარ სისტემად დაინახოს და ნაბიჯები პოლიტიკურ ველზე გადადგას და არა პოლიტიკურ წრფეზე (მე მხოლოდ უნარების ხარისხზე ვსაუბრობ და არა ამ უნარების გამოყენების სისწორეზე). თუმცა, სამწუხაროდ, მისი პოტენციალიც, უმეტეს შემთხვევაში, ივანიშვილის ახირებების შესრულება/მომრგვალება/მოკვარახჭინებას ხმარდებოდა და ხმარდება. გარდა ამისა, ივანიშვილმა გახარია პრემიერად დანიშნა მხოლოდ მას შემდეგ, რაც იგი სერიოზულად დაზარალდა 20 ივნისის მოვლენებით და ამის გამო ივანიშვილისგან დამოუკიდებელი პოლიტიკური მომავლის კარი თითქმის სრულად დაეხშო. სანამ ეს კარი ღია იყო, ივანიშვილი გახარიაში, სასარგებლოსთან ერთად, სახიფათოსაც ხედავდა და ამიტომ, თავის დროზე, ამ მხრივ სრულიად უხიფათო ბახტაძე მოგვივლინა „ქვეყნის განვითარების სტრატეგიული ჩარჩოს შემომქმედად“. რაც შეეხება „გახარიას მთავრობის“ რესურსს, ასეთი რესურსი არ არსებობს, რადგან ასეთი მთავრობა არ არსებობს. გახარიაც, წინამორბედთა მსგავსად, სამთავრობო საქმეების მხოლოდ 20-25%-ს აკონტროლებს. ამიტომ „ქართული ოცნების“ მთელ საარჩევნო რესურსსა და პოტენცალს როგორც ერქვა „ივანიშვილი“, ისევე ჰქვია დღესაც და სხვა ყველაფერი წვრილმანი ან დეკორაციაა.
_ როგორი წინასაარჩევნო კამპანია გველოდება 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებზე? დიდი ალბათობით, „ქართული ოცნება“ გამოიყენებს მისთვის ჩვეულ მესიჯს „არა ნაცებს, არა ბოროტებას“. რამდენად ეფექტიანი იქნება ეს მესიჯი „ოცნებისთვის“?
_ ვფიქრობ, ამ მესიჯმა თავისი თავი ამოწურა საპრეზიდენტო არჩევნების მეორე ტურის პროცესში. თუმცა მისი რეანიმაცია შესაძლებელი გახდება, თუ „ნაცმოძრაობის“ ლიდერი ხელშემწყობ ფაქტორად მოგვევლინა. ამ შემთხვევაშიც კი „ოცნება“ ვერ შეძლებს ამ მესიჯით ფონს გასვლას, ვინაიდან 2020-ის საპარლამენტო არჩევნებისთვის ორპოლუსიანობა დასრულებული იქნება და „არა ნაცების“ ამომრჩეველს, „ოცნების“ გარდა, სხვა რეალური არჩევანიც ექნება. მე ველი „აღარცნაცი-აღარცქოცი“ ამომრჩევლისა და პოლიტიკური სპექტრის გამარჯვებას.
_ 2020 წლის არჩევნების შემდეგ, იმ შემთხვევაში, თუ აუცილებელი იქნება კოალიციური მმართველობის ჩამოყალიბება, ოპოზიციის ერთიანობისთვის მიხეილ სააკაშვილი ნეგატიური ფაქტორი აღმოჩნდება? როგორია „შენების მოძრაობის“ სამოქმედო გეგმა, თუკი არჩევნების შემდეგ „ოცნებას“ კოალიციური მთავრობის დაკომპლექტება დასჭირდა? გამორიცხავთ თუ არა მათთან თანამშრომლობას?
_ დღევანდელი ჩვენი პოლიტიკური ცნობიერება ორპოლუსიანობის ტყვეობაშია და გვიჭირს „ბიძინა ან/თუ მიშას“ მიღმა მომავლის დანახვა. ამგვარი ვითარება მხოლოდ განვლილი არჩევნების შედეგებისა და ამ ორი ბანაკის წარმომადგენელთა მიზანმიმართული პროპაგანდის შედეგი როდია. ესაა კომუნიზმის დამღაც, რომელსაც ინდივიდუალურ და საზოგადოებრივ დონეზე დღემდე ვატარებთ, ესაა შავ-თეთრ ფერებში აზროვნება, ესაა ბოლშევიკ-მენშევიკებს შორის ჭიდილი… ესაა არჩევნებში თავისუფალი ნების გამოვლენის ნაცვლად გამარჯვებულზე ფსონის დადება, ესაა ბატონის გამოცვლის გზით თავისუფლების ძიება…
პირველ რიგში, ამგვარი სტერეოტიპებისგან თავისუფალ პარტნიორებს ვეძებთ მომავალ პარლამენტში სათანამშრომლოდ, რათა მათთან ერთად გავარღვიოთ ეს ჯებირი და დავასრულოთ პოლიტიკურ პროცესად წოდებული სამკვდრო-სასიცოცხლო ბრძოლა „გმირებსა“ და „მტრებს“ შორის, რომლებიც ერთმანეთს როლებს უცვლიან და ასაზრდოებენ. 2020-ის არჩევნებში „ვარსკვლავბიჭუნობანას“ და „ქვეყნის მხსნელობანას“, ანუ „სახელმწიფობანას“ თამაშები უნდა დავასრულოთ. ეს თამაშები კი არასოდეს დასრულდება, თუ ამ „ბიჭუნებს“ და „მხსნელებს“ მხოლოდ ის ესმით ყველა მხრიდან, რომ რომელიმე მათგანის გარეშე ხსნა ვერ წარმოგვიდგენია და ჩვენ თავადაც მათ გარშემო ვატრიალებთ სამყაროს.
ამიტომ რაც არ უნდა დაუჯერებლად და წარმოუდგენლად ეჩვენებოდეს ვინმეს, „შენების მოძრაობა“ არ შეუერთდება მიშას ან ბიძინას კონტროლს დაქვემდებარებულ კოალიციას და არ შეუწყობს ხელს ცივ სამოქალაქო ომში რომელიმეს გაძლიერებას.
_ ბოლო პერიოდში სულ უფრო აქტიურად საუბრობენ იმაზე, რომ რიგგარეშე საპარლამენტო არჩევნები „ქართულ ოცნებას“ ყველაზე მეტად აწყობს და შესაძლოა, გაზაფხულზე დანიშონ კიდეც. რამდენად რეალურია ეს სცენარი?
_ შეუძლებელია, მმართველ პარტიას ეს ვარიანტიც არ ჰქონდეს შემონახული შავი დღისთვის. ანუ არ მგონია, რომ ამას გეგმავენ, მაგრამ დარწმუნებული ვარ, რომ ამაზეც ფიქრობენ, ამიტომ საშური საქმეა არა მხოლოდ პროპორციული სისტემის თაობაზე კონსტიტუციური ცვლილების სწრაფი განხორციელება (რაც დაუსაბუთებელი მიზეზებით უკვე 3 თვით დაგვიანდა), არამედ ამ ცვლილებების დაუყოვნებლივ ამოქმედება. თუ ცვლილება დეკემბერში შევიდა, მაგრამ ჩაიწერა, რომ იგი მომავალი წლის სექტემბერში ამოქმედდება, მაშინ, მაგალითად, მაისში თუ მომწიფდა რიგგარეშე არჩევნები, იგი ისევ დღეს მოქმედი შერეული სისტემით ჩატარდება.
_ თუ 2020 წელს საპარლამენტო არჩევნები პროპორციული სისტემითა და ნულოვანი ბარიერით ჩატარდა, რა დადებითი და უარყოფითი მხარეები ექნება მას? არსებობს საშიშროება, რომ „პატარა“ პარტიებს ივანიშვილი მარტივად მოისყიდის მთავრობის დასაკომპლექტებლად და ამას რა შეიძლება დაუპირისპირდეს?
_ ნულოვანი ბარიერი ოპოზიციის დაქსაქსვისთვისაა შემოღებული. სხვა მოტივების თაობაზე სახელისუფლებო პროპაგანდა საპნის ბუშტივით ქრება, როგორც კი გავიხსენებთ, რომ მომდევნო არჩევნები უკვე 5%-იანი ბარიერითაა დაგეგმილი. ჩემი ღრმა რწმენით, არჩევნებთან დაკავშირებულ პრობლემებს ყველაზე უკეთ ღია სიებიანი რეგიონულ-პროპორციული სისტემა აგვარებს, რაც ჯერ მიუღწეველი რჩება. ამ სისტემის მიხედვით, მაგალითად, კახეთის ყოველი ამომრჩეველი არჩევანს გააკეთებდა 12-12-კანდიდატიან სიებს შორის (არა 150-150-კანდიდატიან სიებს შორის) და პარტიას ხმას მისცემდა შესაბამის სიაში რომელიმე კანდიდატისთვის ხმის მიცემით. ამ გზით კახეთის ყოველ ამომრჩეველს პარლამენტში ეყოლებოდა რეგიონიდან არჩეული და რეგიონთან დაკავშირებული კონკრეტული 12 პარლამენტარი (მათ შორის, ოპოზიციონერები), რომელთაგან ვინმე მაინც გამოადგებოდა მის პრობლემებთან გასამკლავებლად. გარდა ამისა, სიის მიერ მიღებული მანდატი ერგებოდა არა პარტიის ლიდერის მიერ სათავეში ჩაწერილ კანდიდატს, არამედ მეტი ამომრჩევლის ხმების მომგროვებელ კანდიდატს. ამ შემთხვევაში, პარლამენტის წევრი „მიჯაჭვული“ გახდებოდა ამომრჩეველზე და არა პარტიის ლიდერზე. იმედი მაქვს, მომავალ პარლამენტში მაინც მოხერხდება ამგვარ სისტემაზე შეთანხმება.
რაც შეეხება ყიდვა-გაყიდვას, ვინც იყიდება, ის დიდიც გაიყიდება და პატარაც, მაჟორიტარულად შესულიც და პროპორციულად შესულიც. ვინც იყიდება, ისინი ივანიშვილამდეც იყიდებოდნენ და მის შემდეგაც გაიყიდებიან. ვინც იყიდება, ის არც წვრილ-წვრილ პარტიებად უნდა ავირჩიოთ პარლამენტში და არც დიდ პარტიაში ერთად თავმოყრილები. და ნურავინ იტყვის, რომ რთულია გაყიდვადი და გაუყიდვადი ხალხის ერთმანეთისგან გარჩევა _ შესაძლოა, ხმამაღლა სხვას ვამბობდეთ სხვადასხვა მოსაზრებით, მაგრამ საკუთარ თავთან დარჩენილებმა ზუსტად ვიცით, ვინ ვინ არის. არც გაყიდვადს და არც მყიდველს ჩვენი ქვეყნის ბედი არ უნდა ვანდოთ.
_ ივანიშვილმა, როგორც პოლიტიკურმა ლიდერმა, ამოწურა თუ არა თავისი რესურსები?
_ არათუ ამოწურა, იგი დემოკრატიული სახელმწიფოს პოლიტიკური ლიდერის ტვირთსა და ფუნქციას ვერ გაუმკლავდა. ძალაუფლების მოპოვება გაცილებით ადვილია, ვიდრე მასთან ღირსეული გამკლავება. ძალაუფლება შეიძლება სხვისი შეცდომების გამო ჩაგივარდეს ხელში, მასთან გამკლავება და მისი სწორად გამოყენება კი აუცილებალად თავად უნდა შეძლო. ამასთანავე, ცალი ფეხით ფინანსურ ოლიმპზე მდგომმა ივანიშვილმა მეორე ფეხი სახელისუფლებო ოლიმპზე ისე შედგა, რომ უკან ჩამოსასვლელი გზა აღარ დაიტოვა. ამიტომ მისი უკან ჩამოსაყვანი გზისა თუ ხიდის აგებაც ჩვენს საქმედ უნდა დავისახოთ.
_ რა იქნება „შენების მოძრაობის“ მთავარი ნიშა 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებზე და როგორ აპირებთ ელექტორატის გაზრდას?
_ ჩვენი მთავარი ამოცანაა იმ ცივი სამოქალაქო ომის დასრულება, რომელსაც ოკუპირებული აქვს ჩვენი ინდივიდუალური და საზოგადოებრივი ცნობიერება და რომელსაც ეწირება ქვეყანა. ჩვენ თანამშრომლობისთვის და მხარდაჭერისთვის მივმართავთ იმ თანამოქალაქეებს, ვინც იზიარებს ჩვენს ხედვას იმის შესახებ, რომ ქვეყნის ნომერ პირველ საფრთხედ ჩამოყალიბდა არა „მიშა-ნაცი“ ან „ბიძინა-ქოცი“, არამედ მათ შორის სამკვდრო-სასიცოცხლო ბრძოლა. დასასრულებელია არა რომელიმე მათგანი, არამედ მათ შორის წესების გარეშე ბრძოლა.
ამიტომ თუ მმართველი კოალიციის შექმნის გასაღები ჩვენს ხელში აღმოჩნდა, შესაძლო პარტნიორებს შევთავაზებთ დემოკრატიული სახელმწიფოებრიობის დამამკვიდრებელი ტექნიკური მთავრობის ფორმირებას, რომელიც 3-4 წელიწადში გააკეთებს იმას, რასაც 30 წელია, საშველი ვერ დაადგა: სახელმწიფო ინსტიტუტების მმართველი პარტიის ტყვეობიდან გამოხსნა; ხელისუფლების უსაფრთხოების სამსახურად (ხუს-ად) გარდაქმნილი სისტემის სახელმწიფოს უსაფრთხოების სამსახურად (სუს-ად) ჩამოყალიბება; ხელისუფლების ჭეშმარიტი დანაწილება ჰორიზონტალზე და ვერტიკალზე; კანონის უზენაესობის დამკვიდრება, პირველ რიგში, მმართველობის უმაღლეს ეშელონებში; დამოუკიდებელი კონსტიტუციური ინსტიტუტების, პირველი რიგში, სასამართლოს გაჯანსაღება; პოლიტიკური პლურალიზმის შეუქცევადი დამკვიდრება სათანადო საარჩევნო სისტემით, მედია გარემოთი და ფინანსური უზრუნველყოფით და ა. შ.
ამ ყველაფერს ვერც ერთი ცალკე აღებული პარტია თუ პარტიათა ბანაკი ვერასოდეს განახორციელებს, რადგან დანარჩენსა და მოსახლეობის მეორე ნახევარს უნდობლობა ექნება პროცესისადმი და შედეგებისადმი. ამიტომ სწორედ რომ ფართო პოლიტიკური სპექტრის მხარდაჭერის მქონე ტექნიკური მთავრობაა საჭირო სახელმწიფოებრიობის ამგვარი ფუნდამენტის ასაშენებლად.
ამხელა, თავის დროზე გაუკეთებელი, სახელმწიფოებრიობის დამამკვიდრებელი საქმის გაკეთების შანსი მოგვეცეს (თუ ჩვენ გარეშე მთავრობას ვერავინ ქმნის) და ჩვენ კი მაინც მიშა-ბიძინას წივილ-კივილში რომელიმე მხარეს შევუერთდეთ? არავითარ შემთხვევაში! ვეცდებით ბოლომდე, ვეცდებით გეგმით, ვეცდებით მოსახლეობის მხარდაჭერით. და თუ არ გამოვა, ეს მაინც ვერ გახდება არასწორ საქმეში ჩართვის არგუმენტი _ დავრჩებით ოპოზიციაში.
_ იქნება თუ არა გარდამტეხი 2020 წლის არჩევნები დემოკრატიული პროცესების განვითარების კუთხით?
_ სამწუხარო ფაქტია, რომ დემოკრატიული პროცესების შეუქცევადი განვითარებისთვის გარდამტეხ არჩევნებზე კვლავ მომავალ დროში ვსაუბობთ… ასეთი არჩევნების შანსი განვლილ 30 წელიწადში ათჯერ მაინც მოგვეცა და ხელიდან გავუშვით. იმედია, 2020-ის არჩევნები მაინც იქნება ასეთი. სხვანაირი განვითარება აღარც გვეკადრება და აღარც შეიძლება. არათუ დემოკრატიულობის, ზოგადად, სახელმწიფოებრიობისადმი ეროვნული არასრულფასოვნების კომპლექსი გვივითარდება ჩრდილოელი მეზობლის ხელშეწყობით, რისი დაშვებაც არ შეიძლება. ამ გზაზე შემდეგი გაჩერებაა „გეორგიევსკის ტრაქტატი-2“!..

ნენე ინჯგია