თამარ სანაძე

საქართველოში ქალთა მიმართ ძალადობა საგრძნობლად გახშირდა.
რამდენიმე დღის წინ თერჯოლაში, მამაკაცმა ყოფილ ცოლს ბენზინი შეასხა და ცეცხლი წაუკიდა. ბოლო დღეებში აჭარაში მამამ შვილზე ფიზიკურად იძალადა, რადგან მცირეწლოვანმა გოგონამ უთხრა, რომ ის გააუპატიურეს.

საქართველოში ქალთა უფლებების მხრივ არსებულ მდგომარეობაზე „გირჩი _ მეტი თავისუფლების“ წევრმა, ცოტნე კობერიძემ, დედაქალაქის საკრებულოს სხდომაზე ისაუბრა: „იმაზე დიდი სიბოროტე არაფერია, როცა ამბობ, რომ ქალი ხელისგულზე დაგყავს, თითქოს ის რაღაც შენი შინაური ცხოველია და როცა ვინმე ხელისგულზე გატარებს, ის ამ ხელს როდის მოგიჭერს, არავინ იცის“.

ფემიციდსა და ქალთა უფლებების თემებზე სასაუბროდ გაზეთი „ქრონიკა+“ ცოტნე კობერიძეს დაუკავშირდა:

_ ცოტნე, ქალთა მიმართ ძალადობის, ფემიციდის უამრავი შემთხვევაა ჩვენს ქვეყანაში, გუშინ კიდევ ერთი ტრაგედია მოხდა, რა დროსაც ქმარმა მეუღლეს ბენზინი გადაასხა. რატომ საუბრობენ ამ პრობლემაზე მხოლოდ მაშინ, როცა ასეთი ტრაგედიები ხდება? თუნდაც გავიხსენოთ, ცოტა ხნის წინათ ახალგაზრდა გოგონამ მამას გაუზიარა, რომ ის გააუპატიურეს და მამამ მასზე ცალკე იძალადა. როგორია ამ კუთხით თქვენი თვალით დანახული ვითარება?
_ ვფიქრობ, რომ ამ კუთხით ქვეყანაში ურთულესი სიტუაციაა. ხალხს არ ესმის ადამიანთა უფლებები, როცა ადამიანის უფლებებზე წარმოდგენა არ გაქვს, არაფერიც არ გესმის და ვერც გაიგებ. ჩვენთან ადამიანის სიცოცხლე ღირებული არ არის. ვინც დომინანტად გრძნობს თავს, ის ჩაგრავს სხვას. ამ შემთხვევაში კაცი ქალს ჩაგრავს. ქალს ჩვენს კულტურაში თითქოს ხელისგულზე ვატარებთ, ვუფრთხლდებით, თუმცა ესეც კაცის მიერ დამკვიდრებული ფრაზებია, რაც გულისხმობს იმას, რომ კაცი გრძნობს თავს დომინანტად, მას აქვს საშუალება, რომ ვიღაც ზედმეტად გაათამამოს ან მოუაროს, ამაზე ისე საუბრობს, რომ თითქოს მოსავლელი იყოს და ქალი არ იყოს დამკვიდრებული სუბიექტი.
იმაზე დიდი სიბოროტე არაფერია, როცა ამბობ, რომ ქალი ხელის გულზე დაგყავს, თითქოს ის რაღაც შენი შინაური ცხოველია და როცა ვინმე ხელისგულზე გატარებს, ის ამ ხელს როდის მოგიჭერს, არავინ იცის.
კულტურაში გვაქვს გამჯდარი ეს ძალადობრივი ფილოსოფია, რომ თუ კაცმა ქალზე იძალადა, შეიძლება მას ზედმეტი მოუვიდა. ამგვარად ვუყურებთ მსგავსი ტიპის პრობლემებს.
ამ ბოლო ხანებში ბევრად გაზრდილია ამ თემებზე მედიის ინტერესი, საზოგადოების ყურადღება, გვეჩვენება, რომ ეს ფაქტები მომრავლდა, გახშირდა, თუმცა ვფიქრობ, რომ ქალზე ძალადობის ფაქტები ყოველთვის ხშირად იყო. ამ მოცემულობას ვერ უშველის ის მოქმედებები, რომლებიც ქვეყანაში ხორციელდება, იმიტომ რომ ზოგადად კანონის მიღმა უფრო მეტი პრობლემა არსებობს ადამიანების ტვინებში. ადამიანებს იშვიათად ესაუბრებიან მსგავსი ტიპის საკითხებზე ან თუ ესაუბრებიან, რაღაცნაირად ხელოვნურად, კონკრეტული, ფემინისტური ჯგუფები არიან და ეს ხალხი ამ საკითხს ისე უყურებს, როგორც საკუთარ პროფესიას. თან ყველას კი არ ელაპარაკებიან და ყველმხრივ კი არ საუბრობენ, აკრიტიკებენ მარტო მამაკაცებს და არა ზოგადად საზოგადოებას, სადაც ხშირად ისეთი ქალებიც არიან, რომლებიც სხვა ქალებზე ძალადობას მეორეხარისხოვნად მიიჩნევენ და ისინიც მიიჩნევენ, რომ ქალიც მეორეხარისხოვანია. ეს პროცესია გასავლელი და ყველასთან არის სასაუბრო, არ აქვს მნიშვნელობა, ქალი იქნება თუ კაცი, ყველასთან არის ასახსნელი, რომ ადამიანმა ადამიანზე არაფრის დიდებით არ უნდა იძალადოს, გარდა თავდაცვისა და ამ იდეაზე არავინ საუბრობს. პოლიციელიც კი, რომელიც შემაკავებელ ორდერს წერს, ეს ნიშნავს, რომ მოხდა უკვე დანაშაული და შენ მომავალი შესაძლო ფაქტის განმეორებისგან ახდენ შეკავებას. ჩემთვის ეს უცნაურია, _ მოხდა დანაშაული? უნდა დაისაჯოს ამ დანაშაულისთვის და არა ის, რომ მომავლისთვის პრევენცია მოხდეს და შეგაკავოს, რომ კიდევ არ ჩაიდინო დანაშაული. ეს არ მესმის. კიდევ არ ჩაიდინოს დანაშაული კი არა, დანაშაულისთვის უნდა დაისაჯოს. როცა ერთი ადამიანი მეორეზე იძალადებს, შემაკავებელი ოქმი კი არ უნდა გამოიწეროს, დანაშაულისთვის უნდა დაისაჯოს. ცხადია, დიდ პრობლემად აღვიქვამ ამ საკითხს.
_ თქვენ საკრებულოს სხდომაზე ისაუბრეთ ძალადობაზე, ქალის უფლებაზე და ზოგადად ადამიანთა მიმართ დამოკიდებულებებზე, ამ გამოსვლისას ახსენეთ სკოლა. როგორია მიდგომა საგანმანათლებლო დაწესებულებებში? რა უნდა ხდებოდეს, რა არ უნდა ხდებოდეს და რა უნდა შეიცვალოს ამ კუთხით სკოლაში, იმიტომ, რომ როგორც ახსენეთ, ხარვეზი სკოლის ნაწილში არსებობს.
_ სკოლა არის ის ადგილი, სადაც ადამიანები ბავშვობიდანვე იძენენ ღირებულებებს. სკოლა არის ის ადგილი, სადაც ბავშვი ატარებს თავისი დღის ნახევარს მაინც. ადამიანი აქ იძენს მნიშვნელოვან ღირებულებებს და ეს ღირებულებები არ უნდა იყოს ძალადობრივი. როცა ადამიანი დიდ ნაწილს ატარებს სკოლაში, უნივერსიტეტში და ღირებულებებს იძენს არასწორს, მახინჯს, ის აყალიბებს შენს ქცევას.
სკოლაშია ძალადობრივი გარემო. მასწავლებლების დიდი ნაწილი ბავშვთან მისაკარებელი არ არის. მასწავლებელი ბავშვს არ განიხილავს, როგორც მეგობარს. ხშირ შემთხვევაში ბავშვები არ უყვართ მასწავლებლებს, ისინი ვერ მეგობრობენ მათთან. ხშირად ხდება ფიზიკური და სიტყვიერი ძალადობა. მასწავლებლები გამოყენებულნი არიან როგორც სახელმწიფო რესურსი, რაღაც პარტაქტივი. სკოლებში ძალადობრივ გარემოს გაჩვევენ, რომ სადაც უპირატესი ხარ, იქ შეგიძლია ვიღაც ჩაგრო. სხვა ღირებულებებს ვერ გადასცემ.
მერე როცა ოჯახში ხარ და თავს დომინანტად იგრძნობ, ეს ვლინდება სქესთა შორის დაპირისპირებაში, რომ თითქოს დაშვებულია ქალზე ძალადობა, ზოგადად _ ადამიანზე ძალადობა, რომ ადამიანმა ადამიანზე იძალადო, თუ შენ მასზე დომინანტად გრძნობ თავს. ეს ერთი ნაწილი.
მეორე კიდევ სხვა ვითარებაა სექსუალურ თემასთან დაკავშირებით. მაგალითად ჩემს სკოლაში ბიოლოგიაში იმ თემას გადამახტუნეს, ჩააგდეს, გამოტოვეს ის გაკვეთილი, როცა საუბარი იყო ისეთ თემებზე, როგორიცაა, მაგალითად, მენსტრუალური ციკლი. იმის მაგივრად, რომ გოგონებს, მოზარდებს ჰქონოდათ ამ თემაზე მეტი ინფორმაცია, ეს თემა და საგაკვეთილო მასალაც ტაბუდადებული იყო.
ამასთან, განათლების მიცემაც ინფორმაციის გადაცემაც უცნაურად, სხვანაირად ხდება. შენ მაგალითად ჰუმანიტარული ნიჭი გაქვს, ხშირად ამბობდნენ იმას, რომ ქალს რაში სჭირდება ტექნიკური საგნების ცოდნა, რისთვის გამოიყენებს, _ ეს დამოკიდებულებები სკოლიდან შემოდის, სწორედ მასწავლებლის ენით და პირით. როცა ფეხებზე ვიკიდებთ საგანმანათლებლო სისტემას, მერე ვიღებთ ისეთ შედეგს, რომელსაც კანონი ვერ უშველის.
_ რეიტინგების მიხედვით დიდი ნდობა აქვს საპატრიარქოს. მაღალი იერარქების განცხადებებს ვისმენთ ამბიონიდან, მათ შორის, აქტიურად ეხებიან ისინი პოლიტიკურ მოვლენებს და მათი პოლიტიკური განცხადებები განხილვის თემა ხდება. როგორ ფიქრობთ, უნდა ერეოდეს თუ არა საპატრიარქოს წარმომადგენლები ამ საკითხშიც? უნდა კეთდებოდეს თუ არა ძალადობის თემებზე განცხადებები სასულიერო პირების მხრიდან?
_ თუ იმ პრეტენზიით ხარ, რომ გესმის ჰუმანურობა, ხარ ჰუმანური და ქრისტეს ენით მეტყველებ, ამ რაოდენობის ადამიანი გისმენს, ცხადია, უნდა შეეხო ამ ძალიან მნიშვნელოვან თემებს, თუმცა არ მაქვს იმის მოლოდინი, რომ ეს მოვითხოვო იმ ინსტიტუტისგან, რომელიც ჰუმანური კი არა, პირიქით, ერთ-ერთი ყველაზე ძალადობრივი ინსტიტუტია. ფსევდოკონსერვატიზმს აცოცხლებენ, თითქოს ქართველობის ნაწილია, რომ ქალს უნდა მოუფრთხილდე, ხელის გულზე ატარო, მეორე მხრივ კი ამბობენ, რომ კაცმა ყოველთვის უნდა იცოდეს, რომ ის ქალზე უპირატესია, ქალმა კი კომფორტში უნდა იგრძნოს თავი, როცა მორჩილებაშია და იმის იქით პრეტენზია არ გამოთქვას. ყველანაირ ძალადობას პირიქით, ეს ადამიანები ახალისებენ, რომლებიც საპატრიარქოში არიან. თუ სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურის ფაილებს გადავხედავთ, რა ინსტიტუციაზე გვაქვს საუბარი, რა ტიპის ძალადობებს ახორციელებენ ისინი ქალისა და საერთოდ ყველაფრის მიმართ, მერე კითხვის ნიშნები არ გაჩნდება. მე მათი მორალური განცხადებების არ მჯერა. მგონია პირიქით, ისინი ბრაზდებიან, როცა ეს თემა შუქდება.
_ რა გამოასწორებს ამ კუთხით მდგომარეობას? ფაქტია, რომ კანონების არ ეშინიათ მოძალადე პირებს. როგორ ფიქრობთ, არის თუ არა ეს ის თემა, რომელზეც საუბარი უნდა მოისმინოს საზოგადოებამ საკანონმდებლო ორგანოდან?
_ ჩვენი ცხოვრების წესით უნდა გამოვხატოთ ჩვენი იდეა და სათქმელი, ვინც ამ იდეაზე საუბრობს და სხვანაირად ცხოვრობს და მოქმედებს, იმ ადამიანების გამოსხივებული არაფერი გაიშვას. თუ ადამიანები საკუთარი ცხოვრების წესს შეცვლიან, ეს შეიძლება იყოს ყველაზე დიდი აქტივობა. ამის გარდა საჭიროა პროტესტის გამოხატვა, აქციაზე დგომა, სტატიების წერა, პოდკასტების ჩაწერა, მთავარია, არ გაჩერდეს საზოგადოება და ამ თემაზე ყველამ აქტიურად ისაუბროს. მაინც მგონია, რომ წინა წლებში უფრო ცუდი ვითარება იყო ამ მხრივ, ახლა მეტად შუქდება, მეტად პროტესტდება და მეტად გააქტიურებულია საუბარი. მათ შორის ჩვენი დიალოგიც რომ მიმდინარეობს ძალადობის თემაზე, ასეთი დიალოგები შეიძლება ასე ხშირად აქამდე არ ყოფილა.
ადამიანი ფუნდამენტური არსებაა და მასზე ძალადობა დაუშვებელია, მიუხედავად მისი სქესისა და ნებისმიერი მახასიათებლისა. ამაზე უნდა საუბრობდეს პოლიტიკოსი და პარლამენტი და როცა ამ თემებზე საუბრობენ, ლაპარაკის დაწყებიდან ზუსტად ხუთ წუთში თვითონ არ უნდა ურტყამდნენ ერთმანეთს და არ უნდა ძალადობდნენ.