პირველი მაისიდან საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის პრინციპი შეიცვალა, ანუ თუ ადრე ამ პროგრამით საქართველოს ყველა მოქალაქე სარგებლობდა, ახლა ასე აღარ არის. მთავარი ცვლილება ისაა, რომ სოციალურად დაუცველებისთვის სახელმწიფო უფრო მეტ თანხას დახარჯავს, ხოლო მაღალშემოსავლიანები თითქმის საერთოდ ვეღარ ისარგებლებენ საყოველთაო ჯანდაცვით. ახალ პროგრამაში 19 ჯგუფია: 0-დან 6 წლამდე ბავშვები, 6-დან 18 წლამდე მოზარდები, სტუდენტები, შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირები, ვეტერანები, სოციალურად დაუცველები, პენსიონერები, იძულებით გადაადგილებული პირები და სხვა მოწყვლადი ჯგუფები, რომლებსაც სახელმწიფო ყველაზე მეტად აფინანსებს. დანარჩენი მოქალაქეებისთვის კი დიფერენცირებული პაკეტები მოქმედებს. მთავარი კრიტერიუმი, რის მიხედვითაც ადამიანს საყოველთაო ჯანდაცვის ესა თუ ის პაკეტი ენიჭება, მისი პირადი შემოსავალია. რაც ყველა ჯგუფს უფინანსდება (მათ შორის, მაღალშემოსავლიანსაც), არის მშობიარობა/საკეისრო კვეთა (ლიმიტი წელიწადში 500-800 ლარი) და მაღალი რისკის ორსულთა, მშობიარეთა და მელოგინეთას ტაციონარული მომსახურება. ეს ერთადერთი სერვისია, რომელიც მაღალშემოსავლიან მოქალაქეებსაც უფინანსდებათ. საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის მართვის დეპარტამენტის უფროსმა, მაია მაღლაკელიძე-ხომერიკმა, ეს პაკეტები „ქრონიკა+“-თან საუბრისას მოკლედ განიხილა: _ პირველი მაისიდან დიფერენცირებული პაკეტები ამოქმედდა, მაგრამ ეს არ შეეხო პენსიონრებს, 0-5 წლის ასაკის ბავშვებს, უმწეოთა კატეგორიის მოსახლეობას, შშმ პირებს, პედაგოგებსა და ვეტერანებს. ახალმა პაკეტმა მხოლოდ იმ ვეტერანებზე იქონია გავლენა, რომელთა შემოსავალიც, წლიურად, 40000 ლარს სცდება. დანარჩენი მოსახლეობისთვის კი შემოსავლების მიხედვით დიფერენცირებული პაკეტები ამოქმედდა. წლიური 40000 ლარის, ან მეტი შემოსავლის მქონე პირებისთვის საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის პროგრამით სარგებლობა შეიზღუდა და შემოიფარგლება მშობიარობა საკეისრო კვეთის დაფინანსებით. წლიური 1000-40000: ამ ტიპის ბენეფიციარებისთვის თანაგადახდის წილი გაიზარდა მხოლოდ დაბალი ღირებულების ოპერაციებზე. მაგ.: სადაც 1000 ლარამდეა სახელმწიფოს მიერ დასაფინანსებელი თანხა, იქ შეიზღუდა სახელმწიფოს მონაწილეობა. იმ მოქალაქეებისთვის, რომელთა თვიური შემოსავალი 1000 ლარზე ნაკლებია, კერძო დაზღვევის ქონის შემთხვევაშიც კი, პროგრამის ფარგლებში ურგენტულ (გადაუდებელ) სერვისებს უცვლელად მიიღებენ. ასევე, ხელმისაწვდომი რჩება ონკოლოგიური დაავადებების მკუნრალობის (ქიმიო, ჰორმონო და სხივური თერაპია) და მშობიარობა/საკეისრო კვეთის დაფინანსება. ასევე დაბალი ღირებულების ოპერაციებში სახელმწიფოს მონაწილეობა შეიზღუდა. დანარჩენი იგივე დარჩა. როცა პაციენტს ამბულატორიული მომსახურება ესაჭიროება და ეს არ არის გადაუდებელი, მაშინ პაციენტი თანხას სრულად იხდის. 300000-მდე ადამიანია, რომელსაც გადაუდებელი დახმარება შეეზღუდა. აღსანიშნავია, რომ თუ მოქალაქის თვიური შემოსავალი შეადგენს 1000 ლარს, ან ნაკლებს, რაც შეიძლება ითვალისწინებდეს თვიურ შემოსავალ 100 ლარსაც, საშუალო შემოსავლიან მოქალაქედ ითვლება და სახელმწიფო მიზერულად, ან საერთოდ არ უფინანსებს მკურნალობის ხარჯებს. ასევე ხდება მასწავლებლების განცალკევება: ბაღისა და სამუსიკო სკოლის მასწავლებლები მხოლოდ მათი შემოსავლის გათვალისწინებით იზღვევიან. პედაგოგთა ჯგუფში ისინი არ შედიან. „ქართული ოცნება“ ამომრჩეველს ჰპირდებოდა, რომ არჩევნებში გამარჯვების შემთხვევაში საყოველთაო ჯანდაცვა ყველა მოქალაქის სამედიცინო პრობლემას მოხსნიდა. ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ, 2013 წლის 28 თებერვლიდან, მმართველმა პარტიამ საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამა აამოქმედა. პროგრამა შეეხო მოქალაქეთა იმ ნაწილსაც, რომელიც მანამდე მოქმედ ჯანმრთელობის დაზღვევის სახელმწიფო პროგრამებში ჩართული არ იყო („ქართული ოცნების“ ხელისუფლებაში მოსვლამდე სახელმწიფო ჯანმრთელობის დაზღვევის სახელმწიფო პროგრამებით უკვე აფინანსებდა სოციალურად დაუცველებს, პედაგოგებს, მკვეთრად გამოხატული შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებს, 6 წლამდე ასაკის ბავშვებს, პენსიონერებსა და სტუდენტებს). საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის მომხმარებელთა ოდენობა და შესაბამისად, პროგრამის ბიუჯეტიც გაიზარდა, რამაც ფინანსური პრობლემები შექმნა. სწორედ ფინანსური პრობლემები გახდა პროგრამის შეცვლის მიზეზი. 2017 წელს საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამისთვის 660 მილიონი ლარია გამოყოფილი. ახალი პროგრამის მუშაობასთან დაკავშირებით „ქრონიკა+“-ს პასუხობს თბილისის ცენტრალური საავადმყოფოს დირექტორი _ ნანა ფრუიძე: _ რა მიიჩნევა გადაუდებელ დახმარებად? _ გადაუდებელი, იგივე ურგენტი არის ტერმინი, რომელიც სამედიცინო პრაქტიკაში გამოიყენება სასწრაფო გადაუდებელი დახმარების საჭიროების მქონე მდგომარეობებისა და ავადმყფოფისთვის საციცოხლოდ მნიშვნელოვანი ღონისძიებების აუცილებლობისას. შესაბამისად, გადაუდებელი/ურგენტული დახმარება არის იმ ღონისძიებებისა და ქმედებების ერთობლიობა, რომელიც ხორციელდება პაციენტის იმ მდგომარეობიდან გამოსაყვანად, რაც იწვევს ავადმყოფის ინვალიდობას, ან სიკვდილს. _ რა შემთხვევაში (რომელიმე პაკეტის მფლობელზე), ან ფინანსდება თუ არა ამბულატორიული მომსახურება? _ ამბულატორიული მომსახურება იყოფა ორ ტიპად: გადაუდებელი და გეგმური. ჯანდაცვის საყოველთაო პროგრამით დაფინანსებადი გადაუდებელი ამბულატორიული მომსახურების საკმაოდ ფართო არეალი გასტანდარტებულია და ჩამონათვალი არსებობს სსიპ სოციალური სააგენტოს პორტალზე, ინფორმაცია ყველასთვის ხელმისაწვდომია. რაც შეეხება დაფინანსებად გეგმურ ამბულატორიულ მომსახურებას, ბენეფიციარს შეუძლია, ოჯახის ექიმს მიმართოს თავისივე არჩეულ პირველადი ჯანდაცვის სამედიცინო დაწესებულებაში. მრავალპროფილური კლინიკები, ისეთი, როგორიც „თბილისის ცენტრალური საავადმყოფოა“, რადგანაც გადაუდებელი ამბულატორიული მიღება აქვს (ემერჯენსი), გეგმურ ამბულატორიულ მომსახურებას საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის ფარგლებში არ ახორცილებენ. _ უწევთ თუ არა სოციალურად დაუცველებს რომელიმე მომსახურებაში თანხის გადახდა? _ რიგ შემთხვევებში სოციალურად დაუცველ პირებს უწევთ თანაგადახდა, რაც დამოკიდებულია იმ სამედიცინო დაწესებულების სატარიფო არეალზე, სადაც მომსახურებას იტარებს. ხშირად სახელმწიფოს განსაზღვრული სატარიფო არეალი ნაკლებია, ვიდრე კლინიკის ტარიფები. _ როგორ მოქმედებს საყოველთაო დაზღვევის პაკეტები? _ სამედიცინო დაწესებულებაში მოხვედრისას ხდება პაციენტის იდენტიფიცირება ჯანდაცვის სამედიცინო პორტალზე. გადაუდებელი დახმარებისას მხოლოდ შესაბამისი შეტყობინება გადაიცემა. გეგმურ ქირურგიულ ჩარევაზე გაიცემა საგარნატიო წერილი, კლინიკიდან წარდგენილი შესაბამისი დოკუმენტაციის საფუძველზე. მომსახურების ჩატარების შემდეგ სსიპ სოციალურ სააგენტოს შესრულებული სამუშაოს აღმწერი დოკუმენტაცია წარედგინება, როგორც ქაღალდმატარებლის ფორმატით, ესევე ელექტრონულად. _ თუ პაციენტი სასწრაფომ მოიყვანა და თან არ ახლავს ახლობელი პირი, რომელიც თანხას გადაიხდის, უწევთ თუ არა საჭირო დახმარებას ასეთი პირის პოვნამდე? _ გადაუდებელი სამედიცინო მომსახურების საჭიროებისას სამედიცინო დაწესებულება მოქმედებს პაციენტის ინტერესებიდან გამომდინარე. ახლობელ პირთან კომუნიკაცია არ წარმოადგენს აუცილებლობას. ყველა მოქალაქეს უტარდება გადაუდებელი სამედიცინო დახმარება განურჩევლად იმისა, თუ რა ფორმით გვარდება ფინანსური საკითხი. _ პროცედურები, რომლებიც უნდა ჩაუტარდეს სასწრაფოს მოყვანილ პაციენტს, არის თუ არა შეთანხმებული მისი ოჯახის წევრთან (ასეთის არსებობის შემთხვევაში)? _ სამედიცინო მომსახურების გამწევი ვალდებულია, დახმარების აღმოჩენისას იმოქმედოს მხოლოდ პაციენტის ინტერესების შესაბამისად. გადაუდებელი მომსახურების ჩატარებისას შეთანხმება პაციენტის ოჯახის წევრთან არ წარმოადგენს აუცილებლობას, თუმცა ინფორმირებულობა ხდება აუცილებლად, თუ პაციენტს ოჯახის წევრი ახლავს. ისეთი სამედიცინო მომსახურების გაწევისას, რომლის დაგეგმვაც შესაძლებელია, ხორციელდება თანხმობის ფორმაზე თვითონ პაციენტის, ან მასზე პასუხისმგებელი პირის ხელმოწერით (თანხმობის დადასტურება). მაინც ჩნდება რამდენიმე კითხვა. მაგალითად: თუ ოჯახის ერთ წევრს 40000 ლარზე მეტი აქვს შემოსავალი, მეორე კი უმუშევარია, რომელი პაკეტით დაიზღვევა მეორე? ან თუ მაღალშემოსავლიანი მოქალაქე ვარ და მყავს 2 და 8 წლის შვილები, მათ რა პაკეტები ეკუთვნით? პირველ შემთხვევაში ოჯახის მეორე წევრს სახელმწიფო დააფინანსებს, როგორც დაბალშემოსავლიან მოქალაქეს? თუ ის პენსიონერია, მაშინ პენსიონერთათვის განკუთნილი პაკეტით ისარგებლებს, რადგანაც დაფინანსება ინდივიდუალურია. მეორე შემთხვევაში კი 2 წლის ბავშვი შევა 0-5 წლამდე ასაკის ბავშვებში და ამ ასაკის ბავშვებისთვის განკუთვნილი პაკეტით ისარგებლებს, 8 წლის ბავშვი კი 6-დან 17 წლის ჩათვლით ასაკის მოზარდებში და ამ ასაკის მოზარდებისთვის განკუთვნილი საყოველთაო ჯანდაცვის საბაზისო პაკეტით დაფინანსდება. იმისთვის, რომ მოქალაქემ საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამით ისარგებლოს, უნდა დარეგისტრირდეს პროგრამაში ჩართულ სამედიცინო დაწესებულებაში. თუ რომელი დაწესებულებებია ასეთი, ცხელ ხაზზე დარეკვით უნდა გაარკვიოთ. გადაუდებელი დახმარების საჭიროების შემთხვევაში სამედიცინო დაწესებულების არჩევაში არანაირი შეზღუდვა არ არსებობს. გეგმური ქირურგიული და ონკოლოგიური მომსახურების მიღებისთვის კი მატერიალიზებული ვაუჩერი/საგარანტიო წერილია საჭირო, რისთვისაც „სოციალური მომსახურების სააგენტოს“ უნდა მიმართოთ.

ნანუკა გოგოლიძე