„ქრონიკა+“-ში გამოქვეყნებულ მასალებს, რომელიც 2017 წლიდან ქართული კლინიკების ე. წ. დონეებად დაყოფას გულისხმობს, დიდი აჟიოტაჟი მოჰყვა, როგორც ჯანდაცვისა და გარემოს დაცვის სამინისტროების, ისე სადაზღვევო კომპანიების მხრიდან. საქმე ის არის, რომ კლინიკების დონეებად დაყოფა პირდაპირ კავშირშია სადაზღვევო სისტემასთან და, პირველ რიგში, ჯანდაცვის საყოველთაო დაზღვევასთან. როგორც „ქრონიკა+“-ისთვის გახდა ცნობილი, ჯანდაცვის საყოველთაო დაზღვევა დღეს იმ სქემით არ ხორციელდება, როგორც თავიდან იყო ჩაფიქრებული და როგორი დანაპირებიც მისცა ხალხს წინასაარჩევნოდ 2012 წელს „ქართულმა ოცნებამ“. მოსალოდნელია თუ არა დიდი რევოლუცია კერძო სადაზღვევო ბიზნესში? „ქრონიკა+“-ს ესაუბრება ჯანდაცვის რეფორმის პროგრამის ერთ-ერთი ავტორი, „ჯანდაცვის სისტემის რეფორმისა და მონიტორინგის ცენტრის“ დამფუძნებელი _ თეა ჩანადარი:    _ 2012 წელს, რეფორმის პროგრამაზე მუშაობის დაწყებისას, მთავარი კითხვა იყო შემდეგი, _ სისტემა უნდა შეცვლილიყო თუ არა? ამისთვის კი უნდა მომხდარიყო უკვე არსებული მდგომარეობის, შეძლებისდაგვარად, ვალიდური, ანუ საექსპერტო შეფასება. ზოგადად, ჯანდაცვის სისტემა ხასიათდება ძალიან ბევრი მაჩვენებლით. საქართველოში ჯანდაცვის სისტემა შესაბამისი ინდიკატორებით მხოლოდ ფრაგმენტულად ფასდებოდა, მაშინ როდესაც ყველა ევროპული ქვეყანა ამას საკუთარი რეფორმების შედეგების გასაცნობიერებლად აკეთებდა. ანუ როდესაც იწყება რეფორმა, იგი ყოველ წელს თუ არა, ყოველ 3-4 წელიწადში ერთხელ მაინც უნდა გადაიხედოს და გადაისინჯოს შედეგებიდან გამომდინარე. თუ ამა თუ იმ რეფორმამ შედეგი არ მოიტანა, იგი ტრანსფორმირდება, ან შეწყდება და უფრო ეფექტიანი ნაბიჯები ინიცირდება. _ ვინ აფასებს რეფორმებს და ვინ ითვლის შედეგებს? _ სახელმწიფო. სწორედ მისი ფუნქციაა რეფორმის პროცესისა და მისგან მიღებული შედეგების კონტროლი. მაგრამ საქართველოში არასოდეს დადებულა საკონტროლო შედეგები. _ რატომ? _ იმ მარტივი მიზეზით, რომ არასოდეს დათვლილა, თითოეულ ეტაპზე ჯანდაცვის რეფორმამ რა შედეგი მოიტანა. გვაქვს მხოლოდ ემპირიული მონაცემები, რომ რაღაცა არ შედგა, რომ აი, სოციალური უკმაყოფილებაა, მაგრამ ისიც კი არ დათვლილა, რა ფენას როგორი ტიპის სოციალური ხელმისაწვდომობა აქვს? რა დონის, რა ხარისხის, საიდან მოდის ხალხის უკმაყოფილება? არასოდეს ყოფილა იმის მცდელობა, რომ ღრმად შეესწავლათ და, შესაბამისად, სისტემის არაეფექტიანობის დონე შეემცირებინათ. _ თქვენი ჯგუფი რას სთავაზობდა ხალხს? _ ჩვენმა ჯგუფმა იმუშავა, რომ „ქართული ოცნების“ ხედვა ჯანდაცვის სისტემასთან დაკავშირებით პროგრამად ექცია და მასში მაქსიმალურად გათვალისწინებულიყო არა მხოლოდ საქართველოს რეალობა, არამედ სხვა ქვეყნების გამოცდილება და მოდელები. უმთავრესი პრობლემა იყო და, ჯერჯერობით, ისევ არის ჯანდაცვის ხელმისაწვდომობა და ხარისხი. ახალს არაფერს ვამბობდით _ ევროპის ქვეყნებმა ეს უკვე გაიარეს. მაგალითად, გერმანიამ ეს ეტაპი ორი საუკუნის წინათ გაიარა. ამიტომაც პირველი, რაც „ქართულმა ოცნებამ“ ჯანდაცვის რეფორმაში გააჟღერა, გახლდათ ის, რომ ყველა უნდა იყოს დაზღვეული. დაზღვევას კი უნდა ახორციელებდეს სახელმწიფო, საბიუჯეტო ფინანსური წყარო და საბაზისო პაკეტი უნდა იყოს უფასო. _ როგორც ვიცი, „უმცირესობა“, ანუ „ნაციონალები“ ამის სასტიკი წინააღმდეგი წავიდნენ.  _ დიახ, პირველი წინააღმდეგობა „ნაციონალური მოძრაობიდან“ წამოვიდა, ბენდუქიძის გუნდიდან, რომ ეს აბსურდია, რად უნდათ მდიდრებს დაზღვევა?! შემდეგ იგივე არგუმენტები გაიმეორა არასამთავრობოთა ნაწილმა, რომელიც ძველი ჯანდაცვის სისტემასთან ასოცირდება. _ არ გეჩვენებათ, რომ მართლები არიან, _ რად უნდათ მდიდრებს საყოველთაო დაზღვევა? _ ჩვენ საკითხს ვსვამთ შემდეგნაირად: რამდენი მდიდარია საქართველოში? _ ბევრი არა, მაგრამ ხომ არიან? _ როგორ უნდა მოახერხო მათი გამოყოფა, ანუ სელექცია? ვიღაცას უნდა მისცე დაზღვევა, ვიღაცას არ მისცე. ამ კრიტერიუმების ძებნაში და ამ კრიტერიუმებით საზოგადოების დაყოფაში იმდენი რესურსი იხარჯება და ზოგადად საქართველოში ეს იმდენად უპერსპექტივო მცდელობაა, გაღატაკებულ საზოგადოებაში გამოარჩიო მდიდარი 2-3%, რომ ეს უფრო დროის გაყვანისა და რეალურ ცვლილებებზე ირიბად უარის თქმის პოლიტიკას ჰგავს. ფაქტობრივად, შენ ადამიანებს კლასებად ჰყოფ _ ამ კლასს გაძლევ დაზღვევას, ამ კლასს _ არა. კიდევ ერთი კითხვა, რომელიც, რატომღაც, არც ერთ ოპონენტს არ დაუსვამს: 0-დან 6 წლამდე ბავშვები და პენსიონერები რომ დიფერენცირების გარეშე დააზღვიეს, იქ რა, არ იყვნენ მდიდარი ოჯახის ბავშვები, ანდა მდიდარი პენსიონერები? რატომ არ გამოიყენეს მაშინ ამ სელექციის შესაძლებლობა და რატომ მისცეს უფასო დაზღვევა, მაგალითად, სააკაშვილის ბებიას? ანდა მის შვილს _ პატარა ნიკოლოზს? ამიტომაც და სხვა კიდევ ბევრი მიზეზისა და არგუმენტის გამო, დიფერენცირება არის აბსურდული თემა და მისი მიზანი დროის გაყვანის მცდელობაა. _ ქალბატონო თეა, საყოველთაო დაზღვევა იმ კუთხით არ განხორციელებულა, როგორსაც თავიდან გეგმავდა „ქართული ოცნება“. მაგალითად, ვის უნდა დაეზღვიოს თქვენი პროგრამის მიხედვით  მოსახლეობა _ სახელმწიფოს თუ კერძო სადაზღვევო კომპანიებს? _ არც ერთს და არც მეორეს. რეფორმის პროექტის თანახმად, მოსახლეობა უნდა დაეზღვია არამომგებიან ინსტიტუტს. არ შეიძლება, რომ სახელმწიფოს მიერ მოტანილი ფული რომელიმე კერძო სადაზღვევო კომპანიის მოგებაში წავიდეს. ბიუჯეტიდან დაზღვევისთვის გამოყოფილი თანხა ცალსახად არამომგებიანად უნდა დაიხარჯოს, იმიტომ რომ ეს არის ხალხის ფული და არ შეიძლება, ხალხის ფულზე წარმოიქმნას მოგება. წინა ხელისუფლების რეფორმებმა პირიქით, დაზღვევის პროცესი ძალზე მჭიდროდ მიაბა კერძო სადაზღვევო კომპანიებს. სწორედ სახელმწიფო სადაზღვევო სქემაში მონაწილეობამ სადაზღვევოებს 50%-ზე მეტი მოგება მოუტანა. ის, რაც ევალებოდა სახელმწიფოს, რომ კლინიკები გაერემონტებინა, აღეჭურვა, ახალი ინფრასტრუქტურა გაემართა, რასაც ავალებდა ევროპული კონვენციები და მსოფლიოს ჯანდაცვის ორგანიზაცია, გადააბარა სადაზღვევო კომპანიებს _ ჩვენ თვალს ვხუჭავთ თქვენს 50%-იან მოგებაზე, სამაგიეროდ, ჩვენ (სახელმწიფო) ნაცვლად ააშენებთ 150 საავადმყოფოს და ა. შ. ამის შემდეგ თითქმის ყველა სადაზღვეო კომპანიამ, რომელთა 50%-იანი მოგება საკმარისი არ იყო კლინიკებისა და სტაციონარების ასაგებად, დამატებით ფინანსური ვალდებულებები აიღო, თუნდაც ბანკებიდან კრედიტების სახით და მთლიანად ორიენტირებული გახდა მოგებასა და ამ დანახარჯების ამოღებაზე. ასე და ამრიგად, კერძო სადაზღვევოებს საკმაოდ დიდი რისკები დაემუქრათ და ფინანსურად სტაბილური სუბიექტებიდან ისინი გადაიქცნენ მყიფე წარმონაქმნებად. ამ საფრთხის წინაშეც ახლაც ვდგავართ და იქამდე მივედით, რომ ხალხი უნდა დააზღვიოს არამომგებიანმა ინსტიტუტმა, იმიტომ რომ ბიუჯეტში წასული ფული უნდა უბრუნდებოდეს ხალხს და ამ სქემაში მომგებიანი ინსტიტუციის ჩარევა არ შეიძლება. _ ე. ი. მოსახლეობას სახელმწიფო აზღვევს? _ თავიდან ყველაფერი სხვანაირად იყო გათვლილი: „ქართული ოცნების“ რეფორმის პროგრამის თანახმად, ამისთვის უნდა შექმნილიყო ფონდი, მაგრამ ეს არ იქნებოდა სახელმწიფო ფონდი. პირიქით, ეს იქნებოდა არასახელმწიფო ინსტიტუცია, რომლის მმართველობის მხოლოდ ერთი მესამედი იქნება ფინანსთა სამინისტროს, ჯანდაცვის სამინისტროსა და სხვა სახელმწიფო სტრუქტურების წარმომადგენლების სახით. რაც მთავარია, მმართველობითი საბჭო უნდა ყოფილიყო არჩევითი, რაც პლურალიზმის მაღალ ხარისხს შექმნიდა. იგივე მოდელია ევროპის კონტინენტზე, სადაც ამ მმართველობით საბჭოს ირჩევს მოსახლეობა _ დასახელდება კანდიდატი, დაიბეჭდება ბიულეტენი და ამდაგვარი არჩევნების შედეგად წარმოიქმნება მმართველობითი საბჭო. _ ანუ სადაზღვევო ფონდი სახელმწიფოს არ უნდა გაეკონტროლებინა, როგორც დღეს არის? _ რაღაც დონეზე და პროცენტით კი, მაგრამ მთლიანობაში ეს უნდა ყოფილიყო არჩევითი და არა დანიშნული თანამდებობებით დაკომპლექტებული საბჭო. _ სერგეენკოს პოზიცია თავიდანვე გაურკვეველია, არა? _ დიახ. თუმცა სერგეენკომ თავის პირველ ინტერვიუში განაცხადა, რომ განუხრელად განახორციელებს „ქართული ოცნების“ ჯანდაცვის რეფორმის პროგრამას _ ეს რეფორმა კი ჯანდაცვის საყოველთაობის პრინციპისა და არამომგებიანი არასახელმწიფო სადაზღვევო ინსტიტუციის _ ფონდის შექმნის საკვანძო მნიშვნელობაზე დგას.  

                                                                                                     თამარ როსტიაშვილი