მიხეილ ხაჩიძე

 

„ქართული ოცნება“ ემიგრაციაში მყოფ საქართველოს მოქალაქეებს, ფაქტობრივად, საარჩევნო ხმის უფლებას ართმევს. 17 ნოემბერს „ოცნების“ პარლამენტის თავმჯდომარემ განაცხადა, რომ საარჩევნო კოდექსში შევა ცვლილება, რომლის შემდეგაც ემიგრანტებს მხოლოდ საქართველოში ექნებათ ხმის მიცემის უფლება – უცხოეთში საარჩევნო უბნებს აღარ გახსნიან.

 

ოპოზიციური პარტიები და არასამთავრობო სექტორი ამას „კონსტიტუციური უფლების მძიმე შეზღუდვას“ და „წინასაარჩევნო მანიპულაციას“ უწოდებენ, ხოლო ემიგრანტთა ჯგუფები აცხადებენ, რომ ეს ნაბიჯი მათ „სამუდამოდ აძევებს პოლიტიკური პროცესიდან“.

საქართველოს დიასპორა, განსაკუთრებით ევროპასა და ამერიკაში, ბოლო წლების განმავლობაში უფრო პროევროპული და პროოპოზიციური ელექტორატის ნაწილად ითვლება. ბოლო არჩევნების შედეგებმა აჩვენა, რომ საზღვარგარეთის უბნებზე „ქართული ოცნება“ ხშირად მნიშვნელოვან უმცირესობაში იმყოფებოდა.

ოპოზიცია მიიჩნევს, რომ სწორედ ამიტომ მიიღო ხელისუფლებამ ეს გადაწყვეტილება:

• „ემიგრანტები ხელისუფლებას აღარ აძლევენ ხმას და ისინი უბრალოდ ჩამოაშორეს არჩევნებს“, _ აცხადებენ ოპოზიციური ლიდერები.

• სამოქალაქო აქტივისტები ცვლილებას უწოდებენ „დემოკრატიული უკან დახევისა და პოლიტიკური იზოლაციის პოლიტიკას“.

 

2024 წლის საპარლამენტო არჩევნებზე საზღვარგარეთ უბნების გახსნას ითხოვდა ათიათასობით საქართველოს მოქალაქე. მაშინ ცესკოს ოფიციალური სტატისტიკით, საზღვარგარეთ ხმის მიცემის უფლება ჰქონდა 95 834 ამომრჩეველს.

საბოლოოდ, 2024 წელს ცესკომ საარჩევნო უბნები გახსნა იმ ქალაქებში, სადაც ან საკონსულო იყო, ან საელჩო _ 42 ქვეყანაში სულ 67 საარჩევნო უბანი გაიხსნა.

თუმცა ძალიან ბევრ ქალაქში დამატებით უბნის გახსნის თხოვნაზე მათ უარი უთხრეს. უამრავ ადგილას, მათ შორის, აშშ-ში, ადამიანებს ხუთ, ექვს, რვასაათიან რიგში მოუწიათ დგომა, რომ სასურველი არჩევანი გაეკეთებინათ.

2024 წლის საპარლამენტო არჩევნებზე, ცესკოს მონაცემებით, საზღვარგარეთის უბნების უმრავლესობაში ოპოზიციამ გაიმარჯვა. მათ შორის, აშშ-ში მმართველმა პარტიამ მიიღო ხმების მხოლოდ 7%; დიდ ბრიტანეთში _ 11.5%; გერმანიაში 5.3%; საბერძნეთში _ 22.2%; საფრანგეთში _ 10.7% და ა. შ.

„ქართულ ოცნებას“ მაღალი მაჩვენებლები ჰქონდა მხოლოდ მეზობელ ქვეყნებში: თურქეთში, აზერბაიჯანსა და სომხეთში.

 

რატომ დასჭირდა „ოცნებას“ ამ ცვლილების შემოტანა ახლა, რისთვის ემზადება ის და როგორია ემიგრანტების რეაქცია? – ამ თემების შესახებ „ქრონიკა+“ ესაუბრა ცნობილ მსახიობსა და რეჟისორ მამუკა ლომაშვილს, რომელიც უკვე 5 წელია, შეერთებულ შტატებში ემიგრაციაში იმყოფება:

 

_ მამუკა, პირველი რეაქცია – როგორ მიიღეთ ხელისუფლების გადაწყვეტილება, რომ ემიგრანტებს, პრაქტიკულად, უჩერებენ ხმის მიცემის უფლებას?

_ იმედია, რომ ეს კანონპროექტი არ გავა. მგონი, ჯერ ინიციატივაა და შესულია განსახილველად. იცით. რა, როგორ მივიღე და, რა თქმა უნდა. არ არის სასიამოვნო, მაგრამ რომ გითხრათ, გამიკვირდა-მეთქი, მოგატყუებთ, რადგან ამ ბოლო პერიოდში ხელისუფლების მხრიდან დამოკიდებულება საკუთარ მოქალაქეებზე იმდენად აშკარაა, რომ არაფერი გამიკვირდა და აღარც გამიკვირდება.

ყოველგვარი ემოციურობა რომ გამოვრიცხოთ, ეს არის ძალიან არასწორი კი არა, საცოდაობაა უყურო, როგორ „აპრავებენ“ ამ გადაწყვეტილებას და ამ ინიციატივას. ბოდიში ამ რუსული სლენგისთვის, სხვანაირად არ გამოდის.

მათ მშვენივრად იციან, რომ ძალიან ცუდ რაღაცას აკეთებენ, ფაქტობრივად, ზღვარი გაავლეს ქართველებს შორის _ იქით ქართველები და აქეთ ქართველები _ ასე დაყვეს. თითქმის ყველა ოჯახიდან არის ემიგრაციაში ადამიანები, რამაც 90-იანებიდან დღემდე გადაარჩინა საქართველო და დღესაც პროცესში ვართ.

ტრაგედია იცით, რა არის? _ ყველას მოეხსენება, რას გადის ქართველი ემიგრაციაში, ყველამ კარგად ვიცით, რამდენმა ვერ გაუძლო და თავი მოიკლა, რამდენი ქართველი დაიღუპა, მექსიკით რომ გადმოდიოდა შტატებში, ყველამ ვიცით, რა დღეში ვართ აქ, რისთვის და როგორ ვმუშაობთ _ ოჯახებისთვის, მეგობრებისთვის, ადამიანებისთვის, ვისაც უჭირს.

და როგორი სამუშაო რეჟიმი გვაქვს? ჰგონია ვინმეს, რომ დალხენილად ვცხოვრობთ? არა _ დილის ხუთი საათიდან საღამოს 9-10 საათამდე ვმუშაობთ. რისთვის? იმისთვის, რომ იმედი გვაქვს, ისევ სამშობლოში დავბრუნდეთ. ისევ რასაც ვაკეთებთ, იქით ვაგზავნით. და სანაცვლოდ რა გვესმის? წამოძახებები, ფული და მსგავსი ნარატივები, რაღაც საცოდაობები.

გასაგებია, რომ ვიღაცას ეს სჭირდება სტატუსის გასამტკიცებლად, ემიგრანტებს ხმა ამიტომ წაართვეს _ იმიტომ რომ უმრავლესობა ამ ხელისუფლებას არ აძლევს ხმას და ეს 2024-ში გამოჩნდა.

მაგრამ აი, ის ხალხი, ჩვეულებრივი ადამიანები, რომლებსაც არც სარგებელი აქვთ და არაფერი, ამას რომ „აპრავებენ“, ეს არის მონური აზროვნება და მონური დამოკიდებულება. რატომ უნდა გვქონდეს ასეთი დამოკიდებულება? ეს კატასტროფულია და წარმოუდგენელია.

_ ემიგრაციაში მრავალი წელია ხართ. რას ნიშნავს თქვენთვის პირადად, როგორც მოქალაქისა და როგორც მსახიობისთვის, ეს ნაბიჯი?

_ მე არ გამკვირვებია, როგორც გითხარით. სადღაც იქიდან არ ჩამოვსულვარ _ ძალიან კარგად ვიცნობთ მაგათ, როგორ გველაპარაკებიან. ყველაფერი ვიცით, ვინ რა არის და ვის რა ბეგრაუნდები აქვს. ცოტა ფრთხილად იყვნენ, როცა ემიგრანტებზე საუბრობენ. ვინები ბლატაობენ, ვინები საუბრობენ ამ ყველაფერზე?! მთვარიდან კი არ ვარ, ყველაფერი ვიცი, რაღაც სისულელეებს რომ ამბობენ და აჯერებენ ვიღაცებს.

ჩემი პატივისცემა და დიდი მოწიწება ყველა ემიგრანტს _ ეს არის წარმოუდგენელი რაღაც, კატასტროფა, ცხოვრების გზა. ამით ბედნიერი არავინ არის. ყველას უნდა სამშობლოში დაბრუნება.

მაგრამ კითხვას რომ დავუბრუნდე _ მე ამათგან არაფერი გამიკვირდება. რა უნდა გაგიკვირდეს? საკუთარი მოქალაქეები გამოვიდნენ და სცემეს, იმიტომ რომ რაღაცებს აპროტესტებდნენ.

დავუშვათ, არ არის მოქალაქე მართალი ან სხვა გზაზე დგას _ გამოდი, აუხსენი ნორმალურად, გააგებინე. იქნებ, გადმოვა და იზიარებს შენს პოზიციას.

მაგრამ ნდობა არ არის. არც ერთი პირი არ არის ამ ხელისუფლებაში, ვის მიმართაც რამე სახის ნდობა იქნება _ არავინ.

ხელისუფლებას თავი გაანებე — მისი „გამპრავებლებიც“, ელიტა, მსახიობები, სპორტსმენები... ისინი, რომლებიც დაახლოებულები არიან ხელისუფლებასთან და პასუხისმგებლობა უნდა აიღონ საზოგადოებისა და ქვეყნის წინაშე, გამოვიდნენ და თქვან აზრი, პოზიცია დააფიქსირონ.

ეგ კი არა, აგერ არაბიზაცია, არაბული ქალაქები და სოფლები რომ შენდება და გაურკვეველია ყველაფერი, არაბების ჩამოყვანა, ამ ქალაქების საჭიროება, კითხვის ნიშანსაც კი არ სვამს ეს ხალხი. მიხვდით, რა დიდი პრობლემაა?

პრობლემა არის საზოგადოების დამოკიდებულება. შეიძლება მომხრე ხარ ამ მთავრობის (ყველას აქვს თავისი პოზიცია და გასაგებია ასე თუ ისე), მაგრამ კითხვის ნიშანი უნდა დასვა, გულწრფელი უნდა იყო. რამე უნდა იკითხო.

ესაა პრობლემა _ გულწრფელობაში გვაქვს პრობლემა. ეს ქრისტიანობასაც სცდება და ღმერთსაც სცდება. უფალი დიდია და ასე არ დატოვებს არაფერს. ვიცი, რომ ყველაფერი ძალიან კარგად დამთავრდება ბოლოს.

_ ემიგრანტებს ხშირად ეუბნებიან: „იქით ცხოვრობთ და აქაურ არჩევანში ნუ ერევით“. რას უპასუხებთ ამ დამოკიდებულებას?

_ სადამდე მივიდნენ, რას კადრულობენ?! არ შეიძლება ასე! ყველაფრის კადრება არ შეიძლება, ასეთი ზიზღი და სიძულვილი! ძალიან ცუდი სიტუაციაა მსოფლიოში _ ხომ შეიძლება, ერთმანეთს ყური დავუგდოთ, ერთმანეთი გავითვალისწინოთ? ქართველ კაცს სიყვარულისა და გაგების უნარი სხვანაირად აქვს. როცა ვკამათობთ, მე რომ დავიხიო უკან და შენც ორჯერ დაიხიო უკან _ აქედან მოდის ძმობა, სიყვარული. სად გაქრა ეს ყველაფერი?

_ როგორი უნდა იყოს რეაგირება საქართველოსა თუ მის ფარგლებს გარეთ? რას უნდა ვაკეთებდეთ? როგორ უნდა გამოვხატოთ პროტესტი?

_ ჩემი აზრით, პირველ რიგში უნდა დავუსვათ კითხვა იმ ორგანიზაციებს, რომლებიც წლებია, საზღვარგარეთიდან კონკრეტულ სახელმწიფო სტრუქტურებთან ძალიან კარგად თანამშრომლობენ, მონაწილეობენ ათას ღონისძიებაში, ახლა სად არიან? რატომ არაფერს ამბობენ?  რატომ არიან ჩუმად მაშინ, როცა ემიგრანტებისთვის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი უფლება _ ხმის მიცემა _ საფრთხის ქვეშ დგას?

ჩვენ თითოეული ჩვენს წილ ხმას ვაფიქსირებთ, რადგან გვტკივა. ჩვენ გვინდა კარგი საქართველო _ ისეთი, საიდანაც აღარავის მოუნდება წასვლა და პირიქით, ჩვენც დავიწყებთ დაბრუნებაზე ფიქრს. ხელისუფლება, რომელიც მარნეულითა და ნინოწმინდით იგებს არჩევნებს, დღეს გვეუბნება, რომ უცხოეთში მცხოვრები ქართველები „გავლენების ქვეშ ვართ“. ეს სასაცილოა თუ სატირალი, ვერ გადამიწყვეტია. ასეთი აბსურდის შემდეგ როგორ უნდა ელაპარაკო სერიოზულად?

ჩემი პროტესტი არის ის, რომ ხმამაღლა ვამბობ: თუ სამშობლო გიყვარს, თუ ქვეყანა გიყვარს, თუ ხალხი გიყვარს _ ემიგრანტებს ნუ გაწირავ. ნუ აყენებ შეურაცხყოფას და ნუ აპირისპირებ ქართველებს ერთმანეთს. ესაა ჩემი პოზიცია, და ვფიქრობ, ასეც უნდა იყოს, ვისაც ქვეყანა გულში აქვს.

_ რა მნიშვნელობა აქვს დიასპორის ხმას საქართველოს პოლიტიკურ პროცესში? რატომ ეშინია ხელისუფლებას ემიგრანტების?

_ ეს ძალიან მარტივი მათემატიკაა: ემიგრაცია გიგანტურად არის გაზრდილი. უამრავი ოჯახი სახელმწიფოს უუნარობის გამო ტოვებს ქვეყანას _ და დღეს უკვე იმდენია წამოსული, რომ ქუჩაში რომ გავდივარ, მხოლოდ ნაცნობებს ვხვდები. ემიგრაციაში „კარგი ცხოვრებიანი“ არავინ მოდის _ ყველა პრობლემით არის:

ფინანსურით, სოციალური უსაფრთხოების პრობლემებით, პერსპექტივის უქონლობით. იმაზე ხმამაღლა აღარაფერს ამბობს ეს მდგომარეობა, ვიდრე ის ფაქტი, რომ თვითონ რიჟვაძეც ემიგრაციაშია პრობლემებით წასული.

მოკლედ რომ ვთქვათ, ემიგრანტები საქართველოში დარჩენილ ბევრ ამომრჩეველზე უკეთესად ხედავენ რეალობას. ისინი კრიტიკულები არიან, რადგან ქვეყანა უამრავ წლებში შორიდან ნათლად და დაუფარავად ჩანს. და აი, სწორედ ეს აშინებს ხელისუფლებას _ ადამიანების დიდი მასა, რომლებიც არ არიან ადმინისტრაციული რესურსის, მედიის მონოპოლიის ან შიშის გავლენის ქვეშ. დღეს, როცა საქართველოში ახალგაზრდის აზრს არ ითვალისწინებენ, იმ ქვეყანას განვითარება არ აქვს. და ამ ფონზე, როცა ქართველებისგან დაცლილ ქვეყანაში ათასობით უცხოელი შემოდის, შედეგი ცალსახაა _ თუ საკუთარი ხალხი უნდა, პირველ რიგში თავად ქართველებზე უნდა იზრუნო, მათ შორის, ემიგრანტებზე, რომლებსაც საქართველოზე ფიქრი არ შეუწყვეტიათ.