კორონავირუსისეპიდემიამ საქართველოში ბევრი აქტუალური საკითხი დროებით მეორე პლანზე გადაწია, თუმცა, კარანტინის შესუსტებასთანდა ცხოვრების ჩვეულ რიტმში ეტაპობრივ დაბრუნებასთან ერთად, ეს თემები ისევ სენსიტიური ხდება.

პირველ რიგში ეს, რა თქმა უნდა, საპარლამენტო არჩევნებია, თუმცა არა მხოლოდ ეს - მივიწყებული ანაკლიის პორტის საკითხი ბოლო დღეებში ზედაპირზე ისევ ამოტივტივდა.

გასულ საკარანტინო 2 თვეში სიტუაცია არა მკვეთრად, მაგრამ მაინც შეიცვალა - უმთავრესად, საგარეო ფაქტორები.

ჩინეთი მსოფლიოს უმსხვილესი მწარმოებელი ქვეყნის სტატუსს, ჯერჯერობით, ინარჩუნებს და, სავარაუდოდ, გავრცელებული აზრი, თითქოს დასავლური, იაპონური და სამხრეთ კორეული ინდუსტრია  ჩინეთიდან წამოვა - რეალობისგან შორსაა.

შესაძლოა, მთავრობებს ასეთი სურვილები მართლაც ჰქონდეთ - აშშ-ის პრეზიდენტ დონალდ ტრამპის წინასაარჩევნო პროგრამის ერთ-ერთი უმთავრესი პუნქტი იყო სწორედ ამერიკული ინდუსტრიის დაბრუნება ჩინეთიდან შტატებში.

თუმცა, რეალურად, ეს ძალიან რთული საკითხია, რადგანაც გადაწყვეტილება არა მთავრობამ, არამედ კერძო ბიზნესმა უნდა მიიღოს. კერძო ბიზნესს კი არ სურს ჩინეთში არსებული სასათბურე პირობებისა და მრავალტრილიონიანი ინვესტიციების დაკარგვა და შტატებში დაბრუნება - იქ, სადაც მაღალი ხელფასებია, მაღალი გადასახადები, მკაცრი შრომითი კანონმდებლობა, აქტიური პროფკავშირები, მუშებისადმი უამრავი სოციალური ვალდებულება და ა. შ.

არაფერი ეს არ არის ჩინეთში, ამიტომაც ძნელი წარმოსადგენია, რომ ბიზნესი ჩინეთიდან თავქუდმოგლეჯილი გაიქცევა - თანაც მხოლოდ იმის გამო, რომ მათი ქვეყნების ხელისუფლებები კორონავირუსის გამო ჩინეთს უბრაზდებიან.

თუმცა ის კი ცალსახაა, რომ ინდუსტრიის ჩინეთში გადატანის პროცესი მნიშვნელოვნად შეფერხდება - განვითარებული ქვეყნების მსხვილი ბიზნესი წავა სხვაგან - უფრო სუსტ და მორჩილ ქვეყნებში: ინდონეზიაში, მალაიზიაში, ტაილანდში, ვიეტნამსა და ა. შ.

შესაბამისად, ეს გამოიწვევს ჩინეთიდან ევროპაში საქონლის ტრანზიტის შემცირებას და ამ დროს დგას საკითხი - არის კი საჭირო ამ სიდიდის, სრულიად ახალი პორტის აშენება?

საგარეო საკითხს შიდაც ემატება. კონსორციუმმა რაც არ უნდა ილაპარაკოს, ფაქტი ჯიუტია - მან ინვესტორები ვერ მოიძია. მსხვილი ამერიკული ბანკები  ფულის ჩადებას მხოლოდ სახელმწიფო გარანტიის პირობებში თანხმდებიან, რაც შეუძლებელია.

ეს ცხადყოფს ერთ გარემოებას - დასავლეთის მსხვილი ფინანსური კორპორაციები ანაკლიის სიცოცხლისუნარიანობაში დარწმუნებულები არ არიან. მათი გამოცდილება მარტივ ფორმულას კარნახობს - ნულიდან, ცარიელ ადგილზე, 400 მლნ. დოლარად, მხოლოდ ჩინურ ტრანზიტზე გათვლილი პორტის მშენებლობა - უაღრესად სარისკო იდეაა.

სწორედ ესაა კონსორციუმის გაჭედვის მიზეზი და არა ის, რომ „ხელისუფლება რუსეთის შეკვეთას ასრულებს“.

ბოლო პერიოდში ჩინეთის ირგვლივ დატრიალებული მოვლენები კი ამ რისკს ერთიორად ზრდის, ინვესტორების მოძიების შანსს კი ამცირებს.

ანაკლიის მშენებლობის მეორე, გაცილებით უფრო რეალისტური, ჩინური ვარიანტიც იყო - ჩინელები ანაკლიის პორტის თავისი ძალებით მშენებლობისთვის მზად იყვენენ, თუმცა „ქართულმა ოცნებამ“ ამ ვარიანტზე დასავლელი პარტნიორების ხათრით უარი თქვა.

საბოლოოდ, დასავლეთმა პორტი  არც თვითონ ააშენა და არც ჩინელები მიუშვა. ამ ჭიდილში ყველაზე მეტად ისევ საქართველო დაზარალდა.

ანაკლიის პორტის ირგვლივ გაურკვევლობა კორონაკრიზისმა არათუ არ შეანელა, არამედ გაზარდა. ღირს კი 400 მლნ. დოლარად სრულიად ახალი პორტის აშენება? იქნება კი ჩინეთიდან სამხრეთ კავკასიის გავლით ისეთი მასშტაბური ტრანზიტი, რომ ახალი, გიგანტური პორტის მშენებლობა საჭირო იყოს? პასუხები ჯერ არავინ იცის.

ამ ეჭვებს  კონკრეტული გარემოება უმაგრებს ზურგს - სწორედ ჩინურ ტრანზიტზე გათვლილი, ძალიან პრაქტიკული და მოხერხებული სარკინიგზო მარშრუტი ბაქო-თბილისი-ყარსი, თითქმის უმოქმედოა. ინვესტორი ამას უყურებს და ცხადია, ფიქრობს - სადაც უკვე არსებული მარშრუტები აუთვისებელია, რამდენად მიზანშეწონილია ახალ პროექტში 400 მლნ. დოლარის ჩადება?

ნათელი პასუხი არც ამ კითხვაზე არსებობს.

ამ პირობებში სრულიად გაუგებარია - რატომ არ უნდა ჰქონდეს გაფართოებისა და გაღრმავების უფლება ფოთის პორტს?  ამ შემთხვევაში ინვესტორებიც არსებობენ, ფულიც გამოყოფილია და სამუშაოც ნებართვის მიღებისთანავე დაიწყება. რატომ უნდა თქვას ქვეყანამ უარი შედარებით მოკრძალებულ, თუმცა რეალურ პროექტზე, სრულიად გაურკვევლისა და, სავარაუდოდ, ნაკლებად რეალისტურის სასარგებლოდ?

რატომ ასე ცალსახად: ანაკლია - კი, ფოთი - არა? ამ დროს ფოთს ბევრი უპირატესობა აქვს - საუბარია არა ნულიდან ახალი პროექტის მშენებლობაზე, არამედ უკვე არსებულისა და მოქმედის გაფართოებაზე  - რაც თითქმის 4-ჯერ უფრო იაფია.

მთავარი არგუმენტი ფოთის მოწინააღმდეგეებს შორის არის ანაკლიის სავარაუდოდ გაცილებით უფრო დიდი მასშტაბი და ფოთის მომავალი ღრმაწყლოვანი პორტის შედარებით ნაკლები გამტარუნარიანობა.

თუმცა აქაც იგივე რეალობას ვეჯახებით, რომელმაც  ინვესტორები შეაჩერა - გვაქვს კი იმის გარანტია, რომ ჩინეთიდან იმდენი ტვირთი წამოვა, რომ ფოთი აღარ იქნება საკმარისი?

პასუხი ამ კითხვაზე კორონაკრიზისამდეც არ იყო, დღეს კი ის კიდევ უფრო ბუნდოვანია.

ბაქო-ყარსი არ მუშაობს, საიდან ეს წარმოდგენა, რომ ანაკლია იმუშავებს? იქნებ, მეორე მიდგომაა სწორი - ჯერ გაფართოვდეს ფოთი და მერე, თეორიულად, თუ ის აღმოჩნდა არასაკმარისი - შეიძლება გაცილებით უფრო ძვირადღირებულ და რთულ ანაკლიაზე ფიქრი.

ანაკლიის ირგვლივ ატეხილი აჟიოტაჟი არაადეკვატურია და ქვეყანას არ აქვს უფლება, უარი თქვას ფოთის გაფართოების რეალისტურ და გაცილებით უფრო იაფ გეგმაზე, თეორიული ანაკლიის მოლოდინში.

თენგიზ აბლოთია