ქვეყანაში მიმდინარე პროცესებთან დაკავშირებით „ქრონიკა+“ ისტორიკოსსა და ჟურნალისტ დათო გამცემლიძეს ესაუბრა:

_ დათო, ინტერვიუ ხელისუფლებისა და ოპოზიციის შეთანხმებით დავიწყოთ. როგორ ფიქრობ, რა იყო ის იძულების მექანიზმი, რომელმაც საბოლოოდ განაპირობა შეთანხმება? ამ შემთხვევაში ორივე მხარის იძულებაზე ვსაუბრობ, რადგან ორივე მხარისგან გვესმოდა უკომპრომისო განცხადებები…
_ გმადლობ. ეს შეთანხმება, რომელსაც თამამად შეიძლება ვუწოდოთ „ისტორიული“, თითქმის მთლიანად, საქართველოში ამერიკის ახალი ელჩის, ქალბატონ კელი დეგნანის შემოქმედების შედეგია. ამ სიტყვა-ცნებას არც ბრჭყალებში ჩავსვამდი, არც სხვა რაიმე ევფემიზმით შევცვლიდი, რადგან მაღალი დონის დიპლომატია, დიახაც, შემოქმედებაა. ეს ერთ-ერთი უიშვიათესი ნიჭია, ზოგადად. რა თქმა უნდა, მისი „აღმძრავი“ არის კონკრეტული ინტერესები.

_ და რა არის აშშ-ის კონკრეტული ინტერესი?
_ ამ შემთხვევაში, ამერიკის ინტერესი ის გახლავთ, რომ ჩვენს დიდ მეგობარსა და პარტნიორს კატეგორიულად არ აწყობს დესტაბილიზაცია საქართველოში. მით უმეტეს, რეგიონული კონტექსტის გათვალისწინებით. ამდენად, ქალბატონმა დეგნანმა, რომელიც ძალიან გამოცდილი დიპლომატია, იმოქმედა ცნობილი დიპლომატიური ტექნოლოგიით: „რკინის ხელით რბილ თათმანში“ და აიძულა მხარეები, მიეღწიათ სტარტეგიული კომპრომისისთვის.

_ განმარტე, თუ შეიძლება…
_ პირველ რიგში, ეს ეხება ხელისუფლების „დარწმუნებას“ (ამჯერად ბრჭყალებში), სერიოზულ დათმობებზე წასულიყო. კონკრეტულად რა „ინსტრუმენტები“ გამოიყენა ამ შემთხვევაში შუამავალმა, არსებითი არ არის. თუმცა ის განცხადებები, რომელიც ბოლო დროს კაპიტოლიუმის ბორცვზე, ამერიკის კონგრესში, კეთდებოდა, მათ შორის ვგულისხმობ ადამ კინზინგერისა და სხვა მის კოლეგათა დემარშებს, შემთხვევითი ან სპონტანური ნამდვილად არ ყოფილა. წინა ინტერვიუშიც ვთქვი და ვიმეორებ: ძალიან იშვიათად ხდება, რომ ამერიკელმა კონგრესმენებმა ან სენატორებმა, მათი პარტიულობის მიუხედავად, საგარეო პოლიტიკურ საკითხებზე რომელიმე ქვეყნის მიმართ გააკეთონ ისეთი განცხადებები, რაც აღმასრულებელ ხელისუფლებასთან, სახელმწიფო დეპარტამენტთან, საელჩოსთან არ იქნება ამა თუ იმ დოზით შეთანხმებული. ხოლო ამ „დოზას“, ანუ კოორდინაციის პარამეტრს, ის განსაზღვრავს, თუ რამდენად შორს არის ეს ქვეყანა ამერიკის შიდა პოლიტიკური დღის წესრიგიდან. რაც უფრო შორს არის, მით მეტია კოორდინაცია.
საქართველო, უკრაინისგან განსხვავებით, ძალიან „შორს არის“, ასე რომ… „რკინის ხელი რბილ თათმანში“ ისე მოქმედებდა, იოლი შესამჩნევიც არ ყოფილიყო და საბოლოოდ მივიღეთ შეთანხმება, რომელიც სტრატეგიულ კომპრომისსა და „თამაშის წესთა“ შეჯერებას გულისხმობს. თანაც ორმხრივს, რადგან რამდენადაც მმართველ პარტიას არ სურდა, რეალურად, 2024 წლამდე „უმეტესწილად პროპორციული არჩევნების“ რისკზე წასვლა და რეგიონულ ელიტათა განაწყენება, იმდენადვე არ სურდა ოპოზიციას იმგვარი ხელშეკრულება, რაც მკაფიოდ და კონკრეტულად არ იგულისხმებდა ოპოზიციურ ლიდერთა დაუყოვნებლივ განთავისუფლებას.
თუმცა აღმოჩნდა, უფრო ზუსტად, დადასტურდა, რომ ხსენებული „ინსტრუმენტები“ ჩვენს მოდერატორებს არა მხოლოდ ბიძინა ივანიშვილისა და „ოცნების“ სხვა ლიდერების, არამედ წამყვანი ოპოზიციური ფიგურების მიმართაც აქვთ.

_ პირადად მე უხერხულობას მიქმნის ის გარემოება, რომ ქართველ პოლიტიკოსებს ზედამხედველების, მომრიგებლების, პარტნიორების გარეშე არ შეუძლიათ კომპრომისის მიღწევა. ცხადია, ანალოგიური დისკომფორტი არ აქვთ მათ. ამის მინიმალური განცდა რომ ჰქონდეთ, მიხვდებოდნენ, როგორ აზიანებენ სახელმწიფოს სუვერენიტეტს, როდესაც ერთმანეთში ვერ რიგდებიან და ნებისმიერ კეთილი ზრახვის მქონე პარტნიორს ამ პროცესში პატრონად წარმოაჩენენ. როგორ შეაფასებ ამ პროცესს? თუ ეს მიზანმიმართული პოლიტიკური ფანდია, რომლის აღქმას პოლიტიკოსები არად დაგიდევენ?
_ ისევ და ისევ სტრატეგიული კომპრომისის უნარისა და შესაბამისი კულტურის არქონა _ ქართულ ელიტათა უმთავრესი მანკი შუა საუკუნეებიდან _ დღემდე.
თუ თვალს მივადევნებთ საქართველოს ისტორიას, ამაში იოლად დავრწმუნდებით. ეს განსაკუთრებით მკაფიოდ და თვალსაჩინოდ უახლეს ისტორიაში ჩანს, რაც ყველა ჩვენგანმა განვიცადეთ ბოლო 30 წლის განმავლობაში.
რაც შეეხება „კეთილი ზრახვის მქონე პარტნიორს“, ისღა დაგვრჩენია, თავი იმით დავიმშვიდოთ, რომ მისი „განზრახვა“ ნამდვილად კეთილია: პოლიტიკური სტაბილურობის შენარჩუნება, დემოკრატიულ ინსტიტუტთა გაძლიერება, მრავალპარტიული დემოკრატიის ნორმალური ფუნქციონირებისთვის აუცილებელი მატრიცის შექმნა, პოლიტიკური ელიტის კონსოლიდაცია უზენაესი სახელმწიფოებრივი ინტერესის გარშემო და საარჩევნო პროცესის პოლიტიკური (და არა მხოლოდ იურიდიული) ლეგიტიმურობის უზრუნველყოფა.
აქვე ვიტყვი, რომ ყველა ჩამოთვლილი თეზისი აბსოლუტურად საპირისპირო მიზნებს ისახავს ჩვენი მეზობელი რუსეთის ხელისუფლების მხრიდან ყველგან და ყოველთვის, მათ შორის, საქართველოსთან მიმართებითაც. და თუნდაც ამ ელემენტარული ტესტითაც კი უადგილო ხდება, ალბათ, „მტერ-მოყვარეზე“ საუბარი.
თუმცა მთლიანად გეთანხმები, რომ ნამდვილად სამარცხვინოა, როდესაც ქართული ელიტები, დამოუკიდებლობის ოცდამეათე წელს, ვერ ახერხებენ კონსტრუქციულ ურთიერთქმედებას ისე, თუნდაც ყველაზე კეთილგანწყობილ პარტნიორს არ დასჭირდეს „რბილ თათმანში რკინის ხელის“ გამოყენება.
ეს გარემოება ადასტურებს სამწუხარო რეალობას: მართლა არ ვართ, ამ აზრით, სუვერენული სახელმწიფო! ოღონდ ეს არა პარტნიორების, არამედ ჩვენივე ბრალია.
ყველაზე ცუდი ნიშანი კი ისაა, ზუსტად შენიშნე, რომ ქართველ პოლიტიკოსებს ამგვარი რეალობა და პრაქტიკა არანაირ დისკომფორტს არ უქმნის _ ზოგჯერ ვერც კი ამჩნევენ, რაკი „ჰაერივით ბუნებრივად“ მიაჩნიათ. თუ არ ვცდები, ერთადერთი, ვინც თქვა, „ეს არ არის ნორმალური, მაგრამ სხვა გზა არ გვაქვსო“, დათო უსუფაშვილი იყო, სანამ ელჩის რეზიდენციაში შევიდოდა.

_ გახსოვს, ალბათ, 200-მდე პოლიტპატიმარი რომ „აღმოაჩინა“ „ოცნებამ“ საქართველოში, მისი გამარჯვებიდან რამდენიმე თვეში. მაშინაც მიმაჩნდა, რომ ეს პროცესი იყო დამაზიანებელი სახელმწიფოსთვის და არა _ „ნაცმოძრაობისთვის“. ახლა ოპოზიცია გვეუბნება, რომ შეთანხმება შედგა პოლიტპატიმრებზე და მეორე ტექსტი ამას ეხებოდაო. არადა, უშუალოდ ამაზე იმ ტექსტში არაფერია ნათქვამი. მესმის, რომ ქართველმა პოლიტიკოსებმა ვერ ისწავლეს დაწერილის ფასი, მეტიც _ ამ სახელმწიფოში ხშირად კანონს არ აქვს ძალა, არათუ იმას, რაც არსად წერია. ისიც მესმის, რომ ხელისუფლებას არც კი სურს ისაუბროს პოლიტპატიმრებზე. ამით არა მხოლოდ ის, არამედ სახელმწიფოც ზიანდება. ამ ყველაფრის მიუხედავად, რამდენად იყო პოლიტიკურად გამართლებული პროცესისთვის იმის გაცხადება, რომ „პოლიტპატიმრებს“ გამოუშვებენ? ხომ ცხადი იყო, ეს ხელისუფლების დასამარცხებლად გაჟღერებული ფრაზები გახლდათ, რაც მათ გარკვეულ წინააღმდეგობას შეუქმნიდა?
_ 30 წელია გვესმის საუბრები „პოლიტპატიმრებზე“ და მართლა მოვიდა დრო განვმარტოთ, რა ხდება სინამდვილეში: საერთაშორისო სამართალი და საერთაშორისო პოლიტიკური პრაქტიკა იცნობს ორ ურთიერთდაკავშირებულ ცნებას: „პოლიტიკურ პატიმარს“ და „სინდისის პატიმარს“.
მეორის დეფინიციით დავიწყოთ: „სინდისის პატიმარი“ არის ადამიანი, რომელიც მის მიერ გამოთქმული აზრისთვის, შეხედულებისთვის, რწმენისთვის დააპატიმრეს. მაგალითად, საბჭოთა დროინდელი დისიდენტები 100%-ით „სინდისის პატიმრები“ იყვნენ, რაკი მათ „ძირგამომთხრელ საქმიანობასა“ და „ანტისახელმწიფოებრივ პროპაგანდას“ აბრალებდნენ მხოლოდ იმიტომ, რომ „იატაკქვეშა გაზეთებს“ ბეჭდავდნენ.
საბჭოთა რეჟიმს არც სჭირდებოდა მათთვის რამე სისხლის სამართლის დანაშაული შეეთითხნა მაშინ, როდესაც სიტყვის თავისუფლებაც კი ციხით ისჯებოდა!
ხოლო „პოლიტიკური პატიმარი“, უმრავლეს შემთხვევაში, არის ადამიანი, რომელმაც შესაძლოა, კიდეც ჩაიდინა ინკრიმინებული დანაშაული _ ვთქვათ, სამსახურებრივ უფლებამოსილებათა გადაჭარბება ან იარაღის უკანონო ტარება ან პარლამენტში ძალით შეჭრის მცდელობა, მაგრამ მისი გასამართლება, ციხეში ჩასმა, ობიექტურად აზიანებს პოლიტიკურ პროცესს, ცვლის პოლიტიკურ ლანდშაფტს, შეიცავს პოლიტიკურ ჟღერადობას, ასუსტებს ოპოზიციურ ძალას, აძლიერებს ხელისუფლებას თუნდაც საზოგადოების ერთი ნაწილის აღქმის თვალსაზრისით და ა. შ.
ვაზუსტებ, რომ არც პირველი, არც მეორე ცნება იმდენად სამართალწარმოების მართებულობასა და იურიდიულ გამართულობას ან თუნდაც ფალსიფიკაციას არ ეხება, რამდენადაც სწორედ ამ განსხვავებულ შინაარსებს.
რაც შეეხება ხელისუფლების ერთ-ერთ მოტივს, ქართულ ხელისუფლებებს თუ რამის ეშინიათ, ყველაზე მეტად ეშინიათ წარმოჩინდნენ, ანუ „გამოჩნდნენ“ „სუსტები“, „უკანდახეულები“, „შეშინებულები“ თავიანთი ელექტორატის ან „მაყურებელი“ ამომრჩევლის თვალში.
ზუსტად ამიტომ არ აწყობს ამჟამინდელ ხელისუფლებას გიგი უგულავას ან ირაკლი ოქრუაშვილის განთავისუფლება და ამავე მიზეზით არ სურდა წინა ხელისუფლებას ირაკლი ბათიაშვილის ან ფოტოგრაფების ციხიდან გამოშვება, სანამ არ აიძულეს.
ახლა იმ მემორანდუმის შესახებ ორიოდე სიტყვა, სადაც თითქოსდა „გამოშვებებზეა“ საუბარი. კვლავ იგრძნობა მაღალი დიპლომატიური ხელოვნება: დოკუმენტი ისეთნაირადაა შედგენილი, ორივე მხარეს აძლევს ინტერპრეტაციის შესაძლებლობასა და შანსს. ხელისუფლება იტყვის, რომ „არავის გამოშვებაზე არ არის მემორანდუმში ლაპარაკი“, ხოლო ოპოზიცია იტყვის: „ეს იგულისხმება, რაკი პირდაპირ არ და ვერ ჩაიწერებოდაო“.
საბოლოოდ კი ყველაფერი ძალთა რეალურ განლაგებასა და კონკრეტულ სიტუაციაზე იქნება დამოკიდებული: კონსტიტუციური პროცესი რამდენიმე თვეს საჭიროებს… შეიძლება ისეც მოხდეს, ამ პროცესს „გამოშვებები“ დასჭირდეს. თუმცა არ არის გამორიცხული, ხელისუფლებას ამგვარი აუცილებლობა არ შეექმნას და ყველანი ციხეში დარჩნენ.

_ 30 მაჟორიტარი _ არის თუ არა ეს წმინდა წყლის პოლიტიკური ბუტაფორია?
_ ჩემი აზრით, არა. 150-წევრიან პარლამენტში 30 მანდატი საკმაოდ ანგარიშგასაწევი პოლიტიკური ფაქტორია. მით უმეტეს თუ გავითვალისწინებთ, რომ მომავალი საკანონმდებლო ორგანო უდავოდ შეუდარებლად უფრო „ჭრელი“, ანუ მრავალპარტიული იქნება.
30 მაჟორიტარული მანდატი, როგორც ჩანს, ის მინიმალური ზღვარი და „წითელი ხაზია“, რომელზედაც „ოცნებამ“ მოახერხა რეგიონულ ელიტებთან მორიგება და ინტერესთა წონასწორობის საყრდენი წერტილის შექმნა. თუმცა ეს საკმაოდ არამყარი „ეკვილიბრიუმია“ და ბევრი რამ არჩევნების შედეგზე იქნება დამოკიდებული.
ქართული პარლამენტარიზმის 30-წლიანი ისტორია თუ რამეს გვასწავლის, ერთმნიშვნელოვნად გვასწავლის იმას, რომ ვინც წარმატებას აღწევს „პროპორციულ ნაწილში“, მაჟორიტარული ფრაქციაც, თითქმის, მთლიანად „მისი“ ხდება. როგორც ლამაზი ქალი _ ალაფად ომში გამარჯვებულს.

_ მე ორპალატიან პარლამენტს ვემხრობი, შენ _ პროპორციული წესით არჩეულს, ვიღაცას არსებული მოდელი მოსწონს. ამის მიუხედავად, ქართული საზოგადოებისა და ამომრჩევლისთვის რეალურად არავის უკითხავს, სურს მას თუ არა პროპორციული არჩევნები და სახელმწიფოს მმართველობის ფორმა როგორი უნდა იყოს. ცხადია, კონსტიტუციის საერთო-სახალხო განხილვები მოვალეობის მოხდის მიზნით იმართება და ბუტაფორიაა. გასაგებია, ოპოზიციის მხრიდან პროპორციული არჩევნების მოთხოვნა, პირველ რიგში, იმას უკავშირდება, რომ მათ გამარჯვების გზა არსებულ სისტემაში ვერ ნახეს. და მაინც, როგორ პარლამენტს ელოდები? აქ, პირველ რიგში, ქმედუნარიანობაზე ვსაუბრობ.
_ მეც ორპალატიანი პარლამენტის მომხრე ვარ, რომლის ქვედა პალატა (100 დეპუტატი) აირჩევა პროპორციული წესით, ანუ პარტიული სიებით, ხოლო ზედა პალატა _ მაჟორიტარული წესით.
ჩემი აზრით, სწორედ ეს იქნება საუკეთესო გამოსავალი იმ დილემიდან, რომელშიც აღმოვჩნდით მას შემდეგ, რაც ამ ორი სისტემის „შეჯვარების“ 30-წლიანმა მცდელობამ, საბოლოოდ, როგორც მოსალოდნელი იყო, მახინჯი ნაყოფი მოგვცა.
აქვე „ფრთხილად“ შევნიშნავ, რომ საქართველოს სასიკეთო მრავალფეროვნების გათვალისწინებით, ქვეყნის რეგიონებს ნამდვილად სჭირდებათ წარმომადგენლობა უმაღლეს საკანონმდებლო ორგანოში, ხოლო ის გარემოება, რომ ყველა ხელისუფლება ამ სისტემურ ინტერესს სათავისოდ, ანუ საკუთარი პარტიულ-სახელისუფლებო ინტერესებიდან გამომდინარე ბოროტად იყენებდა, არაფერს ცვლის თვით ამგვარი წარმომადგენლობის აუცილებლობის თვალსაზრისით.
ამდენად, პირადად ჩემთვის უკვე ძალიან დიდი ხანია აბსოლუტურად გაუგებარია, რატომ ვერ ხერხდება ლამის 25 წელია ამ საკონსტიტუციო ცვლილების განხორციელება და ორპალატიანი პარლამენტის შექმნა, რასაკვირველია აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონებისთვის ადგილების დარეზერვებით „სენატში“.
იმ დემაგოგიურ არგუმენტს, რომ კონსტიტუცია მოითხოვს, ეს საკითხი გადაწყდეს მხოლოდ ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენის შემდეგ, ჩიხში შევყავართ და, გარკვეულწილად, უკვე ვართ კიდეც ჩიხში. თავად განსაჯეთ: ამდენჯერ შეიცვალა კონსტიტუცია 1995 წლის შემდეგ და ეს პუნქტი ვერ შეიცვლებოდა?

_ პოლიტიკური ნების პრობლემაა, სხვა არაფერი…
_ დიახ, აქ უფრო პოლიტიკური ელიტის _ პარტიების ინტერესი ჩანს, ვიდრე _ ქვეყნისა. სხვა საქმეა, რა უფლებამოსილება ექნება, პირობითად, „სენატს“, თუმცა ეს თანმდევი საკითხია და არა _ სისტემური.
„საერთო სახალხო განხილვები“ მართლაც ბუტაფორიაა, ოღონდ მავნე ბუტაფორია და აი, რატომ: წინა კონსტიტუციურ ცვლილებათა განხილვის დროს „უბრალო ხალხი“ საპრეზიდენტო რესპუბლიკის შენარჩუნების მომხრე იყო მაშინ, როდესაც პოლიტიკური და სახელმწიფოებრივი პროცესის უმოწყალო ლოგიკა საპარლამენტო რესპუბლიკაზე გადასვლას მოითხოვდა. თუმცა ადამიანები ვერ ხვდებოდნენ, რა ოსტატურად მანიპულირებდნენ მათი ბუნებრივი, ზოგჯერ გულუბრყვილო განწყობით ის პოლიტიკოსები, ვინც განგებ არ უხსნიდა მათ, რა განსხვავებაა პრეზიდენტის უფლებამოსილებებს შორის ამ ორ სახელმწიფოებრივ მოდელში და რომ საპარლამენტო რესპუბლიკაში პრეზიდენტს არ შეიძლება ჰქონდეს იგივე უფლებამოსილებები, რაც _ საპრეზიდენტოში.
ეს ერთი. მეორეც: ის პოლიტიკოსები, რომლებიც დემაგოგიურად აპელირებდნენ „ხალხის სურვილზე, პირდაპირ აირჩიონ პრეზიდენტი“, თვალთმაქცურად დუმდნენ იმაზე, რომ იგივე „ხალხი“, მაშინ, მაჟორიტარული სისტემის _ დეპუტატის პირდაპირ არჩევის შენარჩუნებას უფრო უჭერდა მხარს, ვიდრე _ პარტიული სიებით არჩევნებს. განსაკუთრებით რეგიონებში.
ეს ორი მაგალითიც ადასტურებს, რომ „საერთო სახალხო განხილვები“ არა უბრალოდ ბუტაფორიაა, არამედ ცივილიზებული, დემოკრატიული პროცესის მადისკრედიტებელი მასკარადიც. რადგან თუ „ხალხის“ აზრს გაითვალისწინებდნენ ელიტები, მაშინ დღეს არც საპარლამენტო რესპუბლიკა უნდა გვქონოდა და არც _ პროპორციული არჩევნები.

_ მომავალ პარლამენტზე გკითხე…
_ მომავალი პარლამენტი კი, უპირველესად, 1%-იანი ბარიერის წყალობით, ბევრად მრავალპარტიული და პლურალისტური იქნება. ამაში ვერანაირ საფრთხეს ვერ ვხედავ იმ ვითარებაში, როდესაც არსებობს, ნამდვილად არსებობს, ელიტათა კონსენსუსი საგარეო-პოლიტიკურ ორიენტაციაზე, რასაც მარგინალური ძალები ვერანაირად დაშლიან.
ანუ სავსებით შესაძლებელია, 2020 წლის პარლამენტმა ისეთივე „დამფუძნებელი კრების“ ფუნქცია შეასრულოს, როგორც 1992 წლის 11 ოქტომბრის დაუვიწყარმა პარლამენტმა. ის პარლამენტი იყო უნიკალური მოვლენა საქართველოს ისტორიაში. ბევრი დღემდე დასცინის, არადა, სწორედ მისი კეთილშობილი მრავალპარტიულობისა და პლურალიზმის წყალობით მან შეძლო, ლეგიტიმურობა შეეძინა 1995 წლის კონსტიტუციისთვის და ამით სათავე დაუდო სახელმწიფოებრივი პროცესის განვითარებას საქართველოში, რაც საშინელი ტანჯვით, შეცდომებით, ზოგჯერ სისხლით, დამარცხებებით, მაგრამ მაინც განხორციელდა.

_ რა ვუყოთ არცთუ მცირე რაოდენობის ადამიანების სკეპცისიზმს კოალიციურ მთავრობასთან დაკავშირებით?
_ ზოგადად, არ მესმის, რატომ იწვევს ასეთ ფობიას თუნდაც „კოალიციური მთავრობა“ ან მოსალოდნელი სამთავრობო კრიზისები, რაც გარდაუვალია კოალიციურობის დროს? „სასარგებლოა“-მეთქი ინვესტიციებისთვის ან ეკონომიკისთვის, ხომ არ ვამბობ, მაგრამ ქვეყნისთვის კატასტროფა არ იქნება, თუ რამდენიმე კვირა უწყებას არა მინისტრი, არამედ მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელი უხელმძღვანელებს.
კატასტროფამდე უფრო ის მიგვიყვანს, თუ ნორმალური, ცივილიზებული, სახელმწიფოებრივი, დემოკრატიული პროცესის „აღძვრას“ ვერ შევძლებთ, ბოლოს და ბოლოს. შესაბამისად, მუდმივად დავრჩებით „ერთმმართველი სახელმწიფო პარტიების“ ჭაობში, რაშიც ვიმყოფებით 1990 წლიდან _ დღემდე.

_ ოპოზიცია აპრიორი აცხადებს, რომ ის გაიმარჯვებს არჩევნებში და გამორიცხავს სხვა მოცემულობას. გასაგებია, რომ ეს ერთგვარი პოლიტიკურ-ფსიქოლოგიური პასაჟია. თუმცა იქვე ჟღერდება, რომ ხელისუფლებას გამარჯვების შანსი არ გააჩნია, მხოლოდ გაყალბების შემთხვევაში. ესეც პოლიტიკურ-ფსიქოლოგიური პასაჟია. და ამის მიუხედავად, რა ხდება, რა მოვლენებს უნდა ველოდოთ, თუ ხელისუფლება იმარჯვებს არჩევნებში? ან თუნდაც პირიქით, ოპოზიციის გამარჯვების შემთხვევაში?
_ კვლავ ჩვენი ქვეყნის უახლესი ისტორიის გაკვეთილებს დავუბრუნდეთ. საქართველოში განმსაზღვრელია არა არჩევნების იურიდიული შედეგი, არამედ ამ შედეგის პოლიტიკური ლეგიტიმურობა.
შეგახსენებთ: 2003 წლის 2 ნოემბრის არჩევნების შედეგად 7%-იანი(!!!) ბარიერი ექვსმა პოლიტიკურმა გაერთიანებამ და ათმა თუ თორმეტმა პარტიამ გადალახა. ეს იყო უპრეცედენტო შემთხვევა ჩვენს უახლეს ისტორიაში. მაგრამ ხელისუფლება იმდენად იყო დისკრედიტებული ბოლო წლების ჭაობით, უიმედობით, იმდენად იოლად იჩაგრებოდა ყველა მხრიდან და იმდენად აბუჩად ასაგდები გახდა ყველას მიერ, რომ არჩევნების იურიდიული შედეგი, როგორიც არ უნდა ყოფილიყო იგი იმ მზარდ, პასიონარულ, შემტევ, ახალგაზრდობაში, პოპულარულ ძალას ვეღარ შეაკავებდა, ვისაც „ძალა შესწევდა ქადილისა“, რათა რევოლუცია განეხორციელებინა ქვეყანაში და გასაცოდავებული ხელისუფლება იოლად დაემხო.
ანუ ყველაფერი, საბოლოოდ, იმაზე იქნება დამოკიდებული, რა რესურსები ექნება ხელისუფლებასა და მის მოწინააღმდეგეს _ „ნაციონალურ მოძრაობასა“ და „გაერთიანებულ ოპოზიციას“ _ ოქტომბრის არჩევნებისთვის. რამდენად დასუსტდება, დაიჩაგრება ხელისუფლება და რამდენად გაძლიერდება, გათამამდება ოპოზიცია.
ეს იმ შემთხვევაში, თუ რევოლუციურ სცენარს განვიხილავთ, რასაც თვით ოპოზიცია არ გამორიცხავს. რა თქმა უნდა, „არჩევნების გაყალბების“ არგუმენტით.
რასაკვირველია, როდესაც ხელისუფლება სუსტი და დაჩაგრულია, ხოლო ოპოზიცია _ აღმავალი, ძლიერი და პასიონარული მხარდაჭერის მქონე, მაშინ არჩევნების ნებისმიერი შედეგი, რასაც „დადებს“ მუდამ რადიკალური ცვლილებების მოშიში „ობივატელური უმრავლესობა“, შეიძლება გამოცხადდეს „გაყალბებულად“, იმის მიუხედავადაც კი, მართლა ამდენად და ესოდენ მასშტაბურად გაყალბებული იყო თუ არა იგი.
ჯერჯერობით არც ოპოზიცია გამოიყურება ისე კონსოლიდირებულად, ძლიერად, თამამად, როგორც 2003 წელს და არც ხელისუფლებაა იმდენად დაჩაგრული, გასაცოდავებული, სუსტი, როგორც იყო 2003 წლის საპარლამენტო არჩევნების წინ.
შესაბამისად, ყველაფერს მართლა გადაწყვეტს საერთო-სახალხო კენჭისყრა, რის ტოტალურ გაყალბებასაც ხელისუფლება არათუ ვერ გაბედავს, არამედ ვერც შეძლებს, რაკი ბიუროკრატია, რომლის გარეშეც არჩევნების ტოტალური გაყალბება შეუძლებელია, დღევანდელ ვითარებაში ასე არ გარისკავს. როგორც არ გარისკა 2012 წლის პირველი ოქტომბრის არჩევნებზე, თუმცა ხელისუფლებას შესაძლოა, მაშინაც ჰქონოდა სურვილი და ახლაც შეიძლება ჰქონდეს.
შესაბამისად, დღევანდელ ოპოზიციას თუ უნდა ხელისუფლების დამარცხება, მან ეს არჩევნები მართლა უნდა მოიგოს და ამ გამარჯვებას, თუკი ნამდვილად გაიმარჯვებს კენჭისყრაში, ვერავინ წაართმევს!
ისევე, როგორც დამარცხებაც მხოლოდ მისი პასუხისმგებლობა იქნება და „გაყალბებაზე“ ლაპარაკი ვერ უშველის იმ ვითარებაში, როდესაც არც რევოლუციის რესურსი ექნება.

_ წინა კითხვა იმიტომაც გავაჟღერე, პოლიტიკური პარტიები ამჟამად მათი მომხრეების მაქსიმალურ რადიკალიზაციას ახდენენ. ეს დაპირისპირება ოქტომბრისთვის, ცხადია, კიდევ უფრო გამწვავდება. როგორ ფიქრობ, რამდენად შეძლებენ ისინი პროცესების მართვას თუნდაც თავიანთი მომხრეების ქცევების კონტროლის თვალსაზრისით?
_ თუ ვერ შეძლებენ „მართვას“, მაშინ პასიონარულ ჯგუფებს „მართავს“ და „გააკონტროლებს“ ხელისუფლება მის ხელთ არსებული ძალისმიერი ბერკეტების მეშვეობით. ვიმეორებ: ეს ხელისუფლება, ჯერჯერობთ, არ არის ისეთი დავრდომილი გასაცოდავებული, სუსტი, როგორიც იყო შევარდნაძის ხელისუფლება 2003 წელს.
ამ რეალობიდან გამომდინარე, ოპოზიცია მოეშვას დემაგოგიას და ნამდვილად მოიგოს 2020 წლის კენჭისყრა! ანუ არჩევნებზე დაამარცხოს „მართლა“ ხელისუფლება, როგორც 2012 წელს დაამარცხა „მართლა“ ოპოზიციამ _ ხელისუფლება.
აი, ასეთ შემთხვევაში, ხელისუფლებას ვერანაირი „სპეცდანიშნულების რაზმები“ ვეღარ უშველის.

_ ძალიან მაინტერესებს „მაგიდის“ კონფიგურაციის შენეული შეფასება. ღირებულებების თანხვედრაზე საუბარი ზედმეტია იქ, სადაც გვერდიგვერდ სხედან ბოკერია, ბურჯანაძე, უსუფაშვილი, ვაშაძე, ბესელია და ა. შ. ცხადია, რომ საარჩევნო პერიოდში მათ ერთმანეთის მისამართით რიტორიკის შერბილება მოუწევთ; ისიც ცხადია, რომ მათი ერთობლივი სამიზნე ხელისუფლება იქნება. თუმცა როგორ წარმოგიდგენია მათი სამომავლო თანამშრომლობა? რამდენად არის შესაძლებელი, რომ ვინმე ამ მაგიდიდან „ოცნების“ კოალიციაში აღმოჩნდეს?
_ ახლო წარსულში უამრავი ასეთი „მაგიდა“ გვინახავს. ყველა მათგანი „რევოლუციური ფორმატი“ უფრო იყო, ვიდრე საარჩევნო. საქართველო ისტორიული გამონაკლისი როდია. არსებობს „ერთიანი ფრონტის“ ტრადიცია ბევრ წარმატებულ დემოკრატიულ ქვეყანაში. ოღონდ იმ ქვეყნებში ეს ტრადიცია უკვე წარსულად იქცა.
„ერთიანი ფრონტისა“ და „საერთო მაგიდის“ ერთ-ერთი სისტემური თვისება ისაა, რომ იგი მოქმედებს არა „მომხრედ“, არამედ _ „წინააღმდეგ“. ანუ არა ოპოზიციისა თუ რომელიმე პარტიული პროგრამის „მომხრედ“, არამედ მხოლოდ(!) ხელისუფლების წინააღმდეგ. შესაბამისად, ამავე განწყობას ქმნის ამომრჩეველში, ანუ: „ოღონდ ესენი წავიდნენ და…“ ამგვარი ტაქტიკა ვიღაცისთვის მიუღებელია, ვიღაცისთვის მისაღებია, მაგრამ ეს ტაქტიკა აპრობირებულია და გამოცდილი.
ამიტომ არ არის გამორიცხული, ოპოზიციამ უმძიმესი სისტემური შეცდომა დაუშვა, როდესაც, მაგალითად, „გირჩის“ კატეგორიული მოთხოვნით გამოაქვეყნა სასამართლო რეფორმის შესანიშნავი, ხაზს ვუსვამ, შესანიშნავი(!) პროექტი.

_ რატომ შეცდომა?
_ იმიტომ, რომ ამ პროექტის გამოქვეყნებამ კარდინალურად შეცვალა ზემოხსენებული მოდალობა: დაუყოვნებლივ გამოჩნდნენ ოპოზიციური ჯგუფები _ ბევრმა ხელი არ მოაწერა. ხელისუფლებასთან დაპირისპირებულმა ავტორიტეტულმა ექსპერტებმა ეს პროექტი მწვავედ გააკრიტიკეს. შედეგად, ოპოზიციური, პროტესტული ელექტორატი დაიბნა, რაკი მისგან უკვე მოითხოვენ, იყოს კონსოლიდირებული არა „მოწინააღმდეგედ“ ხელისუფლებისა, არამედ „მომხრედ“ რაღაცისა, რის თაობაზეც ოპოზიციაში არ არის ერთიანობა და არც შეიძლება იყოს.
აქედან გამომდინარე, პროტესტულ ელექტორატს გაუჩნდა განცდა: „ესენი თუ მოვიდნენ ხელისუფლებაში, ხომ დაჭამენ ერთმანეთს?!“ ამგვარ მიდგომას კი ბევრი ოპოზიციური ერთიანობა დაუშლია-დაუმარცხებია ახლო წარსულში.
ზოგადად, პროტესტული ელექტორატის თვისება/ინტენცია/მისწრაფება ხელისუფლების დასჯაა და არა რაიმე პოზიტიური პროგრამის შექმნა. პოზიტიური პროგრამის გამოქვეყნება მას აბნევს და გულს უცრუებს. სულ არ აინტერესებს, როგორი სასამართლო სისტემა იქნება მომავალში. მისთვის მთავარია, საძულველი ხელისუფლება „აქ და ახლა“ დასაჯოს.
ასე პარადოქსულად კარგავს ოპოზიცია ამომრჩეველს იმით, რომ პოზიტიურ, კონსტრუქციულ პროგრამას აქვეყნებს.
აი, ზუსტად ამიტომ იყვნენ წინააღმდეგნი და ამიტომ „ითრევდნენ ფეხს“ ამ პროექტის გამოქვეყნებისგან „გირჩზე“ ბევრად გამოცდილი პოლიტიკური ჯგუფები, მაგალითად, „ნაციონალური მოძრაობა“, რაკი მათ იციან და ითვალისწინებენ იმას, რისი გათვალისწინებაც ჯიუტად არ სურს ზურაბ ჯაფარიძეს: წელს ოპოზიციის ერთადერთი შანსი ისაა, ამომრჩეველს შეუნარჩუნოს განწყობა „წინააღმდეგ“ და არა „მომხრედ რაღაცის“, ვინაიდან მეორე მოდალობა ვერ იქნება ისე მაკონსოლიდირებელი, როგორც პირველი, _ ბევრი არ დაეთანხმება იმას, რასაც სხვები ეთანხმებიან და ა. შ.

_ სავსებით გეთანხმები და თან ამას შედეგიც ექნება…
_ დიახ, ამ სისტემური შეცდომის შედეგს ოპოზიცია არჩევნებზე აუცილებლად იწვნევს იმით, რომ „პროტესტული ელექტორატის“ დიდი ნაწილი, უბრალოდ, არ მივა საარჩევნო უბნებზე, როგორც ბევრჯერ მომხდარა.
შესაბამისად, ხელისუფლებასაც გაუადვილდება სეპარატული მოლაპარაკებების გამართვა ამა თუ იმ ჯგუფთან. მაგალითად, „ოცნების“ მხრიდან ახლა ძალიან ძლიერი სვლა იქნება, თუ დღესვე ჩაატარებენ პრესკონფერენციას და იტყვიან, რომ იზიარებენ ოპოზიციის მოთხოვნას სასამართლო რეფორმის თაობაზე, თავად დააინიცირებენ კანონპროექტს და მოიწვევენ „გირჩსა“ თუ სხვა ოპოზიციურ ჯგუფებს ამ კანონპროექტის, შესაბამისად, საკონსტიტუციო ცვლილებების გასატანად. ამგვარი სახელისუფლებო ტაქტიკა საერთოდ დაანგრევს ისედაც მყიფე ოპოზიციურ ერთობას.
სხვა ფრაზეოლოგიით თუ ვიტყვით, ოპოზიცია უმძიმესი დილემის წინაშე აღმოჩნდა: ან სცადოს „პროტესტული ელექტორატის“ შენარჩუნება იმით, რომ მხოლოდ მის განწყობაზე იმუშაოს, ან სცადოს, სასამართლო რეფორმის მსგავსი პოზიტიური პროგრამებით, „მერყევი“ ამომრჩევლის იმ ნაწილის მიმხრობა, ვინც არჩევნებზე მიდის არა მხოლოდ ხელისუფლების დასასჯელად, არამედ რაიმე პოზიტიური პროგრამის მხარდასაჭერად. თუმცა, ამ შემთხვევაში, ოპოზიცია რისკავს დაკარგოს „პროტესტული ელექტორატის“ დიდი ნაწილი, რადგან ამ პოზიტიური პროგრამის გარშემო ოპოზიციის ერთსულოვნების შენარჩუნება ვერ მოხერხდება.

_ ნებისმიერ დილემას აქვს გადაჭრის მექანიზმი…
_ არ არის იოლად გადასაჭრელი დილემა. ყველაფერი იმაზე იქნება დამოკიდებული, რამდენად დიდი ან მცირეა „მერყევი“, „გადაუწყვეტელი“ ამომრჩევლის ის ნაწილი, ვინც მზადაა, ოპოზიციას მხარი დაუჭიროს, თუ იგი კონსტრუქციულ, ალტერნატიულ პროგრამებს „დადებს“.
ერთი სიტყვით, ქართული ელექტორატი ძალიან რთული „სტრუქტურისაა“, ღრმად სტრატიფიცირებულია და მისი განწყობის წინასწარ გათვლა უმძიმესია.
თუ მეორე სტრატეგიაზეა გაკეთებული ფსონი, მაშინ პროდასავლურმა, მემარჯვენე ოპოზიციამ სჯობს განაცხადოს, რომ რაკი ხელისუფლებასთან საარჩევნო სისტემაზე შეთანხმება უკვე მიღწეულია, „ერთიანი მაგიდის“ აუცილებლობაც აღარ არსებობს, ისინი ემიჯნებიან პრორუსულ, ასევე მემარცხენე ძალებს და ქმნიან ერთი მსოფლმხედველობის ძალთა ალიანსს, რაც აუცილებლად არ გულისხმობს ერთიან პარტიულ სიას.

_ რას იზამენ, ამას დრო გვანახებს. ბევრსაც კი ნუ ვასწავლით. მერე იტყვიან, რომ თავადაც კარგად იციან ყველაფერი. რაც იციან, კი ვხედავთ აგერ.
ახლა მსოფლიო მასშტაბის გამოწვევაზე ვისაუბროთ. კორონავრუსი _ ერთი შეხედვით, ვითომც არაფერი. უფრო მეტი ადამიანი ავადდება და იღუპება რესპირატორული დაავადებით _ გრიპით. მაინც, რა არის ამ პანიკის საფუძველი, რომელმაც მსოფლიო მ