„ქართული ოცნების“ ხელისუფლებაში მოსვლისთანავე ერთ-ერთ ყველაზე წარმატებულ რეფორმად (ყველაზე თუ არა) ჯანდაცვის საყოველთაო დაზღვევის პროგრამა მიიჩნიეს, რომელიც 2013 წელს პრემიერ-მინისტრ ირაკლი ღარიბაშვილის საზეიმო განცხადებად იქცა: „ჯანდაცვა ყველასთვის ხელმისაწვდომი გახდა!“ 2013 წლის 28 თებერვალს საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამა ამოქმედდა. იგი საქართველოს აბსოლუტურად ყველა მოქალაქეზე ვრცელდებოდა _ იმათზე, ვისაც ჰქონდა შესაძლებლობა და მათზე, ვისაც არ ჰქონდა. პროგრამის თანახმად, ჯანდაცვის საყოველთაო პროგრამის ფარგლებში ადამიანი გეგმური სტაციონარული და ამბულატორიული მომსახურების მისაღებად მისთვის სასურველ საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამაში ჩართულ სამედიცინო დაწესებულებაში გადიოდა რეგისტრაციას. დღეს ჯანდაცვის მესვეურები და კონკრეტული მაღალჩინოსნები ეტაპებზე ლაპარაკობენ. არადა, ბევრმა არ იცის, რა იგულისხმება ამაში და, საერთოდ, გაიარა კი საქართველოს მოსახლეობამ ეს ეტაპები? საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის პირველი ეტაპი 453 სხვადასხვა ტიპის ნოზოლოგიის, ოჯახის ექიმის მომსახურებისა და ბაზისური ლაბორატორიული ანალიზების დაფინანსებას ითვალისწინებდა. დაავადებათა ჩამონათვალი დეტალურად არის გაწერილი მთავრობის #36 დადგენილებაში. იგულისხმება საყოველთაო დაზღვევის პროგრამის ფარგლებში ამბულატორიული და სტაციონარული მომსახურების ჩამონათვალი. აქ ყურადსაღები ის გახლდათ, რომ პაკეტი, რიგ შემთხვევებში, ბენეფიციარის მიერ თანაგადახდას გულისხმობდა. მაგალითად, კი ბატონო, 36-ე დადგენილება პაციენტს კონკრეტულ ინფორმაციას აწვდიდა იმასთან დაკავშირებით, თუ რა სახის სამედიცინო მომსახურებას ფარავდა მისი დაზღვევა, მაგრამ იმის გასარკვევად, იყო თუ არა ბენეფიციარის დაავადება პროგრამით დაფინანსებული, გამოკვლევა სჭირდებოდა. ამას კი სახელმწიფო დაზღვევა რიგ შემთხვევებში არ აფინანსებდა. მაშინ, რატომღაც, არავის დაუგდია ყური ექსპერტებისთვის იმასთან დაავშირებით (არადა, ამაზე ხმამაღლა ყვიროდნენ), რომ 36-ე დადგენილებაში ჩამოთვლილი დაავადებებისთვის კლინიკური გაიდლაინები და პროტოკოლები არ არსებობს. ზოგადად, მთლიან ნუსხაში გაიდლაინი მხოლოდ 129 დაავადებისთვის არსებობს (გაიდლაინი _ ინსტრუქცია ექიმებისთვის, რომელიც დეტალურად აღწერს დაავადებათა ჯგუფის ცალკეული კლინიკური მდგომარეობის მკურნალობას). არადა, გაიდლაინების არსებობა ერთ-ერთი მთავარი განმსაზღვრელი ფაქტორია სადაზღვევო კომპანიებსა და კლინიკებს შორის ანაზღაურებასა და გაწეულ მკურნალობაზე დავების მოგვარების საკითხში. ასე და ამგვარად, მსგავსი რამ არ არსებობდა საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის პაკეტში (უკვე ნახსენები 120 დაავადების გარდა). ეს იყო პირველი ეტაპი. მეორე ეტაპი კი 2013 წლის პირველი ივლისიდან დაიწყო. რას გულისხმობდა მეორე ეტაპი?! _ გაფართოვდა სამედიცინო მომსახურების სპექტრი, საყოველთაო დაზღვევის პაკეტს დაემატა გადაუდებელი და გეგმური ქირურგიული ოპერაციები, ონკოლოგიური დაავადებების მკურნალობა, მშობიარობის ხარჯების დაფინანსება, სადაც ლიმიტი ფიზიოლოგიური მშობიარობისას 500 ლარს, საკეისრო კვეთის შემთხვევაში კი 800 ლარს შეადგენს. ეს არ იყო ბევრი. მეტიც, ძალზე მიზერული დაფინანსება გახლდათ აღნიშნული ოპერაციებისთვის. ამაზე ყველა სამშობიაროს ხელმძღვანელი აყვირდა, მაგრამ მათთვის ყური არავის დაუგდია. 2013 წლის იანვრის „ჯანდაცვის სისტემის ეფექტიანობის შეფასების ანგარიშში“ ჩაიდო, რომ მედიკამენტების დანახარჯები ჯანდაცვისთვის გაღებული სახსრების თითქმის ნახევარს შეადგენს; რომ აუცილებელია სადაზღვევო პაკეტის გაზრდა მედიკამენტებზე ხელმისაწვდომობის მიმართულებით“. თუმცა არც მაშინ და არც შემდგომ ეს რეკომენდაცია არ გაითვალისწინეს. ახლა რაც შეეხება ციფრებს: 2013 წელს საყოველთაო ჯანდაცვის ბიუჯეტი 505 760 მლნ ლარით განისაზღვრა, საიდანაც (ჯანდაცვის სამინისტროს მონაცემებს თუ დავეყრდნობით) 197 მილიონი აუთვისებელი დარჩა; მეორე ეტაპზე, უკვე, 278 146 მლნ ლარი გამოიყო. თუმცა მანამდე წინა მთავრობის მიერ მიღებული დადგენილებები გასაუქმებელი და „არქიმედეს“ სკანდალი მოსაგვარებელი იყო. 2012 წლის ბოლო მონაცემებით, #218-ე და #165-ე დადგენილების ფარგლებში, სახელმწიფო დაზღვევით, ჯამურად, 1 618 460 ადამიანი სარგებლობდა, ხოლო კერძო და კორპორაციული დაზღვევით _ 362 663 პირი. საქართველოს მოსახლეობის 2 მილიონზე მეტ პირს დაზღვევა არ ჰქონდა. შესაბამისად, საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამა მოსახლეობის ამ სეგმენტის დაზღვევას ისახავდა მიზნად. 2013 წლის პირველი ივლისის მდგომარეობით, საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის ფარგლებში, სამედიცინო მომსახურება 1 347 658 მოქალაქემ მიიღო. დადგენილებებს რაც შეეხება, საქართველოს მთავრობის 2009 წლის  #218-ე დადგენილების ფარგლებში, სახელმწიფო დაზღვევა სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ მყოფ მოსახლეობაზე, კომპაქტურ დასახლებაში მყოფ იძულებით გადაადგილებულ პირებზე, მზრუნველობამოკლებულ ბავშვებსა და სახალხო არტისტებზე ვრცელდებოდა. საქართველოს მთავრობის 2012 წლის #165-ე დადგენილების ფარგლებში კი სახელმწიფომ 0-5 ასაკის ბავშვები, ასაკით პენსიონერები, სტუდენტები, შეზღუდული შესაძლებლობისა და მკვეთრად გამოხატული შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვები დააზღვია. ჯანმრთელობის საყოველთაო დაზღვევის პროგრამას სოციალური მომსახურების სააგენტო ახორციელებს. იმ შემთხვევაში, როცა სახელმწიფო დაზღვევის პროგრამას კერძო კომპანიები ახორციელებენ, სახელმწიფო ბენეფიციარზე განსაზღვრულ თანხას სადაზღვევო კომპანიას უხდის და შესაბამისად, ფინანსური რისკი სადაზღვევო კომპანიებზე მოდის და არა სახელმწიფოზე. 2013 წელს ცვლილებები მოხდა #218-ე და #165-ე დადგენილებებში, თუმცა მანამდე მის ფარგლებში სახელმწიფო დაზღვევის პროგრამიდან გავიდნენ სადაზღვევო კომპანიები „ალფა“ და „ქართუ“. ქართულ საზოგადოებას კარგად ახსოვს „არქიმედესთან“ დაკავშირებული სკანდალი, როდესაც „არქიმედეს გლობალ ჯორჯიას“ ლიცენზია ჩამოერთვა. იქ დაზღვეული პირები მაშინ საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამაში ავტომატურად ჩაერთნენ. 2013 წლის დეკემბერში საერთაშორისო ფონდმა „კურაციომ“ (რომლის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი ამჟამინდელი ჯანდაცვის კომიტეტის თავმჯდომარე აკაკი ზოიძე იყო) ჯანდაცვის სისტემის კვლევა გამოაქვეყნა. გამოკითხულ 98 ექსპერტს შორის უმეტესობამ აღნიშნა, რომ საყოველთაო დაზღვევის პირველ ტალღაში ისევ გადაუწყვეტელი და პრობლემური რჩება სამედიცინო მომსახურების ხარისხი. მაგალითად, კითხვაზე, _ ბოლო 6 თვის მანძილზე როგორ შეიცვალა, ზოგადად, სამედიცინო მომსახურების ხარისხი ქვეყანაში, გამოკითხულ ექსპერტთა 41,7% პასუხობს, რომ არ შეცვლილა. ამავე კვლევის პირველ ეტაპზე (2013 წლის აპრილი) აღნიშნული მაჩვენებელი 42% იყო. კვლევის მეორე ტალღაში ექსპერტთა 21,9% პასუხობს, რომ „ოდნავ ან მნიშვნელოვნად გაუარესდა“, წინა ტალღის შედეგებით ეს მაჩვენებელი 14.1% იყო. ამ კვლევაზე ჯანდაცვის მინისტრ დავით სერგეენკოს პასუხი იყო, რომ არაფერიც არ გაუარესებულა, პირიქით! ეს თქვა მან 2013 წელს. 2016 წელს კი დავით სერგეენკომ განაცხადა, რომ საყოველთაო ჯანდაცვის სისტემამ ვერ გაამართლა და 2017 წლიდან იგი ყველასთვის ხელმისაწვდომი აღარ იქნება. და როდის იყო ყველასთვის ხელმისაწვდომი?! კანონმდებლობას გადავხედოთ! _ საყოველთაო ჯანმრთელობის დაცვის სახელმწიფო პროგრამის მოსარგებლეები არიან საქართველოს მოქალაქეობის დამადასტურებელი დოკუმენტისა და საქართველოში სტატუსის მქონე მოქალაქეობის არმქონე პირები, გარდა სახელმწიფო სადაზღვევო პროგრამების მოსარგებლეებისა. ეს გახლავთ პირველი ტყუილი; შემდეგი: საყოველთაო დაზღვევის პროგრამაში ნებისმიერი სამედიცინო დაწესებულება მონაწილეობდა, რომელიც ამ საქმიანობისთვის კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს აკმაყოფილებდა, პროგრამაში მონაწილეობის სურვილს გამოთქვამდა, ეთანხმებოდა პროგრამის პირობებსა და დადგენილი წესით სოციალური მომსახურების სააგენტოს პროგრამაში მონაწილეობის სურვილს წერილობით დაუდასტურებდა. დღეს სწორედ ეს სამედიცინო კლინიკები იცხრილება და ყველა ვეღარ მიიღებს მონაწილეობას, არადა, თუ ეს საყოველთაო დაზღვევაში მოხდება, ასევე იქნება კერძო დაზღვევის პაკეტშიც. რა მომსახურებას მოიცავდა საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამა 2016 წლამდე და რა მომსახურებას გაუწევს პაციენტებს 2017 წლიდან? პროგრამით გათვალისწინებული მომსახურება მოიცავდა: გეგმურ, ამბულატორიულ, გადაუდებელ ამბულატორიულ, გადაუდებელ სტაციონარულ მკურნალობას. თავის მხრივ, გეგმური ამბულატორიული მომსახურება ითვალისწინებდა ორ ძირითად ბლოკს: ოჯახის, ან უბნის ექიმისა და ექთნის მომსახურებას (რომელიც, თავის მხრივ, მოიცავდა ეროვნული კალენდრით გათვალისწინებულ პროფილაქტიკურ აცრებს). პროგრამა ვრცელდებოდა ასევე ლაბორატორიულ გამოკვლევებზე ექსპრესდიაგნოსტიკური მეთოდით (შარდის ანალიზი, გლუკოზა პერიფერიულ სისხლში); ასევე ითვალისწინებდა ელექტროკარდიოგრაფიას, სამედიცინო ცნობებისა და რეცეპტების გაცემას. მნიშვნელოვნად აადვილებდა ფაქტს ის გარემოება, რომ გადაუდებელი სტაციონარული და ამბულატორიული მკურნალობის მისაღებად მოქალაქის მიერ რაიმე სახის წინასწარი რეგისტრაცია არ იყო საჭირო. შესაბამის რეგისტრაციას შეტყობინების სახით აკეთებს სამედიცინო დაწესებულება, სადაც პაციენტი მოხვდებოდა. თავის მხრივ, გადაუდებელი სტაციონარული მომსახურება მოიცავდა ისეთი მდგომარეობების დაფინანსებას, როდესაც დაუყოვნებელი სამედიცინო დახმარების აღმოჩენა აუცილებელია მოსალოდნელი ორგანოს, ან კიდურის დაკარგვის, ან პაციენტის გარდაცვალების თავიდან ასაცილებლად. ეს მომსახურებები სრულად ფინანსდებოდა და პაციენტის მხრიდან თანაგადახდას არ ითვალისწინებდა. გადაუდებელი სტაციონარული მომსახურებისთვის დაწესებულია მაქსიმალური ლიმიტი. ერთ შემთხვევაზე 15 000 ლარის ოდენობით იყო განსაზღვრული. ყოველივე ეს იმიტომ მოგახსენეთ, რომ 2017 წლიდან დაავადებათა ჩამონათვალი და მომსახურების სპექტრი იგივე დარჩება, მხოლოდ, ამიერიდან, ეს ჩამონათვალი ყველა მოქალაქისთვის ხელმისაწვდომი აღარ იქნება.   „ქრონიკა+“ ჯანდაცვის სამინისტროსა და პარლამენტის ჯანდაცვის კომიტეტს დაუკავშირდა.   ზაზა სოფრომაძე _ ჯანდაცვის მინისტრის მოადგილე: _ ბატონო ზაზა, ისეთი შთაბეჭდილება რჩება, რომ დარტყმა ორი მიმართულებით მიდის. აქედან კლინიკებს გაცხრილვით და სადაზღვევო არტერიის გადაკეტვით ემუქრებიან. მეორე მხრივ, საყოველთაო დაზღვევას ყველა ვეღარ მიიღებს? _ რას გულისხმობთ კლინიკების „გაცხრილვაში“? ანდა, ეს რა ტერმინია, ვერ გავიგე. ამ ეტაპზე, შექმნილია სამუშაო ჯგუფი, დგინდება კრიტერიუმები და თუ იმ კრიტერიუმებში კლინიკა ვერ ჩაჯდა, ბუნებრივია, საყოველთაო დაზღვევის პროგრამას გამოეთიშება. _ რა კრიტერიუმებია ეს? _ შემუშავების სტადიაშია. _ ანუ შესაძლოა, მალე კლინიკების გარკვეული ნაწილი „თამაშგარე“ აღმოჩნდეს? _ ასე არ ვიტყოდი. მათი რიცხვი არც ისე დიდია. შეიძლება ათი, მეტი, ან ნაკლები. _ შესაძლოა, რომ ამ ათ კლინიკაში ძალიან ცნობილი კლინიკები მოხვდნენ? _ ნაკლებ სავარაუდოა, ვინაიდან მათი ცნობადობა მაინც მაღალი სერვისითა და პროფესიონალური კადრებიდან არის გამომდინარე.   დიმიტრი ხუნდაძე _ პარლამენტის ჯანდაცვის კომიტეტის თავმჯდომარე: _ ის, რაც კლინიკებთან და ჯანდაცვის საყოველთაო დაზღვევის პროგრამასთან მიმართებით ხდება, სრულიად კანონზომიერია, ვინაიდან ყველა რეფორმა, დროთა განმავლობაში, დახვეწას და განახლებას მოითხოვს. _ სხვათა შორის, თქვენი თავმჯდომარე აკაკი ზოიძისგან ხმამაღლა გაცხადდა იმის შესახებ, რომ პროგრამა თავიდანვე ხარვეზიანი იყო. უფრო ხმამაღალი განცხადებებიც გაკეთდა, რომ პროგრამამ ვერ გაამართლა. _ ვერ დაგეთანხმებით. ჩვენ ვინც ვიდექით ამ პროგრამის სათავეებთან, ჯერ კიდევ, 2013 წელს განვაცხადეთ, რომ რეფორმის ახალი ტალღა მესამე ეტაპის შემდეგ დაიწყებოდა, რაც, ფაქტობრივად, კიდეც დაიწყო.   თამარ როსტიაშვილი