ქვეყანაში არსებულ ვითარებაზე „ქრონიკა+“-ს ესაუბრება გიგი თევზაძე:

_ ბატონო გიგი, 2012 წლის არჩევნების შემდეგ, როდესაც „ქართული ოცნების“ გამარჯვებას ყველა ციხის კადრებს მიაწერდა, მათგან განსხვავებით, თქვენ პირველმა დაუკავშირეთ „ოცნების“ გამარჯვება ეკლესიის როლსა და გავლენას.

_ დიახ, მაშინ ბევრი არ აქცევდა ამას ყურადღებას და როდესაც ეს ვთქვი, არავის მოეწონა _ არც ხელისუფლებას, არც ოპოზიციას.

_ არჩევნებიდან რამდენიმე თვეში კი ეკლესიამ ძალების ღია დემონსტრირება განახორციელა, ვგულისხმობ 17 მაისს განვითარებულ მოვლენებს. რეალურად, მათ სახელმწიფოს დაანახვეს ძალა და ლგბტ თემა, უბრალოდ, საბაბი იყო მრევლის ქუჩაში გამოსაყვანად. დღეს რა სურათი გვაქვს და რას უქადის ეს ჩვენს სახელმწიფოებრიობას, როდესაც ეკლესიას ამხელა გავლენა აქვს?

_ როცა ვთქვი, რომ „ქართული ოცნების“ 15%-ით გამარჯვება ეკლესიის დამსახურება იყო, ასევე ვთქვი ისიც, რომ ეს, საბოლოო ჯამში, გამოიწვევდა ეკლესიის რეიტინგის ვარდნას. ასეც მოხდა. ჩვენ ვხედავთ, რომ, ყოველწლიურად, 10-12%-ით მცირდება იმ ხალხის რაოდენობა, ვინც მიიჩნევს, რომ ეკლესია ძალიან კარგად მუშაობს. ეს, ბუნებრივია, და ასე ხდება მაშინ, როდესაც სიმბოლური ძალაუფლება რეალურ, პოლიტიკურ ძალაუფლებად იქცევა. თუ ასე გაგრძელდა, სავარაუდოდ, ეკლესიის ავტორიტეტი ჩვეულებრივი სახელმწიფო ორგანიზაციის ავტორიტეტის მსგავსი გახდება და პოლიტიკოსებსაც ასე აღარ შეეშინდებათ ეკლესიის. მხოლოდ დღეს კი არა, სულ იყო ქართულ პოლიტიკაში ეკლესიის შიშის ფაქტორი. შეიძლება, ეს შიში იყო, შეიძლება, ეკლესიის ავტრიტეტის სათავისოდ გამოყენების სურვილი, ყოველ შემთხვევაში, ეს ფაქტორი სულ მუშაობდა და თუ იგი ნელ-ნელა შენელდება და საერთოდ გაქრება, ეს მხოლოდ კარგია _ ეკლესიის ფუნქცია აღარ იქნება პოლიტიკაში ჩარევა. ეკლესიის პოლიტიკაში მოღვაწეობა, რა თქმა უნდა, ეკლესიის ფუნქციაა, მაგრამ შუა საუკუნეების და არა თანამედროვე ეკლესიის. ეკლესია დაუბრუნდება თავის პოსტმოდერნისტულ ფუნქციას _ მიხედავს რწმენას, ქველმოქმედებას, მორწმუნეებთან დიალოგს და ა. შ. _ როგორც იქცევიან დღეს თანამედროვე ეკლესიები, იმისთვის, რომ მრევლი შეინარჩუნონ.

_ ცახდია, ეგ პროცესი ჯანსაღი პროცესია, მაგრამ ეკლესიის რეიტინგის ვარდნა არ გამოიწვევს რწმენის დაკარგვას ადამიანებში? წესით, ადამიანის რწმენა არ უნდა იყოს დამოკიდებული არც ეკლესიასა და არც კონკრეტული მოძღვრის მიმართ ნდობაზე, მაგრამ, სამწუხაროდ, დღეს ძალიან ბევრისთვის რწმენა მიბმულია ეკლესიის მიმართ ნდობაზე.

_ ადამიანს რწმენის დასაძლევად დიდი ძალისხმევა და ინტელექტუალური რესურსები სჭირდება, თორემ თვითონ რწმენა, ბუნებრივია, ადამიანისთვის არსად გაქრება და არავინ დაკარგავს. ეს, უბრალოდ, შეუძლებელია. ამას უკვე თანამედროვე მკვლევრებიც აცხადებენ. ადრე, კერძოდ, ვებერის შემდეგ, მათ ილუზია ჰქონდათ, რომ რწმენა გაქრებოდა და აღარ იქნებოდა ასე ძლიერი, მაგრამ როგორც თანამედროვე კვლევები აჩვენებს, რწმენა არ ქრება. საქართველოში ეკლესიის რეიტინგის ვარდნის კვალდაკვალ შიგნითაც შესუსტდება ძალაუფლება და თუ ეს მოხდება, სავარაუდოდ, დაიწყება ეკლესიის გახლეჩა, სქიზმატური ეკლესიების წარმოშობა და რწმენა კი არ გაქრება, ან დაიკარგება, სწორედ ამ სხვადასხვა რელიგიურ ინსტიტუტზე გადანაწილდება.

_ ძალზე ძნელია გაერკვე, რეალურად, რა ხდება ე. წ. ციანიდის საქმეში. ადამიანი ბერძნულ მითოლოგიაში უფრო სწრაფად და იოლად გაერკვევი, ვიდრე ამ საქმეში. დეტალებს რომ მოვეშვათ, მთლიანობაში, ეს რა პროცესია?

_ ზუსტად ეგ პროცესია, ეკლესიის რღვევის პროცესი. პოლიტიკურ პროცესებში პირდაპირ ჩარევამდე ეკლესიის ძალაუფლება სიმბოლური იყო და, ამდენად, ძალიან ძლიერი ძალაუფლება გახლდათ, შესაბამისად, მისი ყველას ეშინოდა. მას მერე, რაც ეს სიმბოლური ძალაუფლება იქცა რეალურ, პოლიტიკურ ძალაუფლებად, აბსოლუტური ძალაუფლება დაიკარგა, დაიწყო რღვევის პროცესი, ბრძოლა ძალაუფლების გადანაწილებისთვის. არაფერი განსაკუთრებული არ ხდება, ხდება ის, რაც ხდება ხოლმე, რაც   წიგნებში წაგვიკითხავს, რაც ხდებოდა შუა საუკუნეებში, უბრალოდ, რაკი ჩვენ ამ ყველაფრის მომსწრენი ვართ, გვიჭირს საერთო სურათის დანახვა, თორემ, თავისთავად, ეს სხვა არაფერია, თუ არა დიდი ცენტრალიზებული და გავლენიანი ეკლესიის რღვევა. ეს პროცესი როგორ დამთავრდება, არ ვიცი.

_ ეს პროცესი რამდენად შედის ივანიშვილის ინტერესებში? ფაქტია, რომ მოსვლის დღიდან მისი უპირველესი ამოცანა იყო ყველა გავლენიანი პირის განეიტრალება, ვისაც კი შეეძლო საფრთხე შეექმნა მისი ძალაუფლებისთვის. შესაბამისად, ნაწილი საქართველოდან გააქცია, ნაწილი ციხეში გამოამწყვდია. ივანიშვილი გადასარევად ხვდება, რომ ეკლესიის ავტორიტეტი, რომელიც მას 2012 წელს გამარჯვებაში დაეხმარა, დღეს უკვე საფრთხის შემცველია, რადგან გამორიცხული სულაც არ არის, ფსონი სხვა ძალაზე დადონ, ან ქუჩაში ხალხი გამოიყვანონ. ფაქტია, რომ ამ ქვეყანაში ხალხის ქუჩაში გამოყვანა შეუძლია ორად ორ ძალას _ ეკლესიას და, უშუალოდ, სააკაშვილს.

_ ახლა, 17 მაისს, გამოჩნდა, რომ ეკლესიასაც, მაინცდამაინც, აღარ შეუძლია უკვე იმდენი ხალხის გამოყვანა ქუჩაში, რამდენიც 2013 წლის 17 მაისს გამოიყვანა. როგორც უკვე ვთქვით, მაშინ ჰქონდათ სიმბოლური და, შესაბამისად, უპირობო ძალაუფლება და დღეს აქვთ უკვე პოლიტიკური ძალაუფლება, რაც, პოლიტიკოსებისთვის იმდენად საშიში უკვე აღარ არის. შეიძლება ითქვას, რომ არსებულ ხელისუფლებასა და მის არაფორმალურ მმართველ ივანიშვილს ეს დასუსტების პროცესი აწყობს კიდეც. ეკლესია ხდება ერთ-ერთი პოლიტიკური აქტორი და აღარ იქნება ზეპოლიტიკური და ზესოციალური აქტორი და შესაბამისად, ამ საერო ხელისუფლების მიზანი, გარკვეულწილად, უკვე მიღწეულია. წინა ხელისუფლების მიზანიც ეს იყო, უბრალოდ, მათ ვერ მოახერხეს და პირიქით, ხელი შეუწყვეს ეკლესიის სიმბოლური ძალაუფლების გაძლიერებას. ახლა მართლაც ძალიან საინტერესოა, როგორ მოიქცევა არსებული ხელისუფლება _ დაიწყებს ეკლესიის შენარჩუნებაზე ზრუნვას, შეეცდება, რომ გამოიყენოს ეკლესია?..

_ პატრიარქად გაიყვანონ სასურველი პირი…

_ დიახ, გაიყვანონ სასურველი პატრიარქი, შეინარჩუნონ ეკლესია, როგორც რაღაცნაირი ლეგიტიმაციის  ინსტიტუტი, რაც, ალბათ, ყველაზე დიდი შეცდომა იყო სააკაშვილის მთავრობის. შეიძლება, ეს გაიმეორონ, შეიძლება, მათაც ჰქონდეთ ილუზია, რაც ჰქონდათ სააკაშვილსა და ჟვანიას, რომ ისინი მოახერხებდნენ ეკლესიის გამოყენებას საკუთარი ძალაუფლების განსამტკიცებლად… შეიძლება, ეს საქმე დინებაზე მიუშვან და თუ ეს ასე მოხდა, ეკლესიის დესაკრალიზაცია ძალიან მალე მოხდება და ეკლესია იქნება ჩვეულებრივი საზოგადოებრივი ინსტიტუტი, მიიღებს იმ ფორმას, რომელიც დღეს აქვს ნებისმიერ თანამედროვე ევროპულ სახელმწიფოში, როდესაც მისი გავლენა დიდი არ არის და ის გახლავთ რწმენის/საზოგადოების მოწყობის კონკრეტული ფორმის გამავრცელებელი და არა პოლიტიკური ძალაუფლების მქონე ინსტიტუტი. ეს, ადრე თუ გვიან, აუცილებლად, ყველა ვარიანტში მოხდება, უბრალოდ, ხელისუფლებაზეა დამოკიდებული, რამდენად _ სწრაფად. რასაც მე ვუყურებ დღევანდელ მთავრობას, ორივე ვარიანტი შესაძლებელია. ვნახოთ, გაუმკლავდებიან თუ არა ისინი ცდუნებას, გამოიყენონ ეკლესია თავისი პოლიტიკური მიზნებისთვის. თუ გაუმკლავდებიან, მაშინ ძალიან მალე მოხდება ეს პროცესი, ეკლესიას ჩვეულებრივად დააკისრებენ გადასახადებს და, შესაბამისად, ეკლესია აღარ იქნება კარიერის მომხიბვლელი გზა, როგორც დღესაა. ამჟამად საქართველოში ორი წარმატებული კარიერული ხაზი არსებობს, სადაც ადამიანებს შეუძლიათ, კარიერა გაიკეთონ მცირე ენერგეტიკული დანახარჯებით და განსაკუთრებული უნარების გარეშეც. ეს არის პოლიტიკა და ეკლესია. დაახლოებით ერთი და იგივე სტრუქტურა მუშაობს ამ შემთხვევაში. ცხადია, ყველა არა, მაგრამ იმ ახალგაზრდების უმეტესობა, რომელიც ძალიან ბევრს დარბის დღეს და იცავს მუშათა უფლებებს, გამოდის მემარცხენე ლოზუნგებით, თავის თავს მოიაზრებს, როგორც მომავალ პარლამენტარს; აბჯროსნები, ჩოხოსნები და ეს ახალგაზრდები კი, ვინც იცავენ ოჯახის „სიწმინდეს“, თავს ხედავენ ეკლესიის მიმართულებით. ძალიან უცნაურია, ისინი თითქოს ერთმანეთის წინააღმდეგ არიან, მაგრამ, ფაქტობრივად, ორივე საკუთარ თავს ხედავს ადვილ კარიერულ ხაზში. ორივე ეს ფუქნცია _ პარლამენტი და ეკლესია, როგორიც დღეს არის საქართველოში, პრინციპში რუდიმენტული ფუნქციაა, რომელიც, ადრე თუ გვიან, უნდა გაქრეს, იმიტომ რომ თანამედროვე სამყაროში არც პარლამენტია საჭირო იმისთვის, რომ დემოკრატიული ქვეყანა და ანგარიშვალდებულება არსებობდეს და არც მსგავსი ეკლესია არის საჭირო იმისთვის, რომ ვინმეს სწამდეს და რწმენა საკუთარი ცხოვრების მოწყობის ორიენტირად აქციოს.

_ ბატონო გიგი, ეკლესიის ავტორიტეტი ბევრწილად იდგა და დღესაც დგას პატრიარქის უშუალო, პირად ავტორიტეტზე. რომც ძალიან ეცადოს ხელისუფლება ეკლესიის ავტორიტეტის, გავლენის შენარჩუნებასა და სათავისოდ გამოყენებას, შემდეგი პატრიარქის პირობებში გამოუვათ? რა ავტორიტეტიც დღეს ილია II-ს აქვს, ექნება შემდეგ პატრიარქს ეს და, შესაბამისად, ეკლესიას?

_ ეგ ჯერ არ ვიცით, როგორ იქნება, იმიტომ რომ 80-იან წლებში არც ილია II-ს ჰქონდა ისეთი ავტორიტეტი, როგორც ახლა აქვს. ეს ავტორიტეტი იყო და არის დიდი მეთოდური მუშაობის შედეგი. პირადი ცხოვრების შესახებ გავრცელებული ჭორების მიუხედავად, მან მოახერხა რეალური სიმბოლური ძალაუფლების მოპოვება, ასე რომ, შეუძლებელი არაფერია. მაგრამ ეს რომც მოხდეს და ხელისუფლებამაც ვერ გაუძლოს ცდუნებას და შეეცადოს ეკლესიის შენარჩუნებას, ეს მაინც არ გაგრძელდება დიდხანს, აუცილებლად დაიწყება ის პროცესი, რომელზედაც ვსაუბრობდით და აუცილებლად მოხდება  ეკლესიის დეპოლიტიზაცია (დესაკრალიზაციის ანალოგი თანამედროვე სოციუმში). ეკლესია იქცევა ჩვეულებრივ სტრუქტურად და საბოლოოდ დაკარგავს სიმბოლურ ძალაუფლებას.

_ ბატონო გიგი, საერთოდ, ეფემერული ხომ არაა პატრიარქის ის მაღალი რეიტინგი, რომლზედაც ვსაუბრობთ? იგივე NDI-ის კვლევებში მიღებული პროცენტები? როდესაც გვიმტკიცებენ, რომ პატრიარქს აქვს 90-95%-იანი ნდობის რეიტინგი, ელემენტარულად, მიჩნდება კითხვა: რანაირად ენდობა მართლმადიდებელ პატრიარქს იმ ქვეყნის მოსახლეობის 90-95%, რომლის 10,7% ოფიციალურად მუსლიმანია, 3,9% _ გრიგორიანელია, სადაც ცხოვრობენ კათოლიკები, იუდეველები, სადაც ამდენ სხვადასხვა რელიგიურ კონფესიას, ასევე ე. წ. სექტებს ჰყავს მიმდევარი, აღარაფერს ვამბობ ათეისტებზე… თუ მე ალაჰი მწამს, რანაირადაა სანდო ჩემთვის ქრისტიანი პატრიარქი და თუ პატრიარქს ვენდობი, რაღატომ მწამს ალაჰის? ასეთი შედეგი მივიღეთ ან არასწორი სოციოლოგიური კვლევით, ან არასწორად დასმული კითხვით. მაგალითად: თუ დაინტერესდებიან, ვენდობი თუ არა გიგი თევზაძეს და მე ვეტყვი „კი“-ს, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ თუ მკითხავ, ვის ვენდობი, იქ დავასახელებ აუცილებლად გიგი თევაძეს და არა სხვას. ან ესაა სამების ეზოში ჩატარებული კვლევები.

_ არა, ეს ასე არ არის. ეგ ნდობა ნიშნავს ნდობას და მეტს არაფერს. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ პოლიტიკურ რეიტინგში ის მაღალ საფეხურზეა, არა, ეს, უბრალოდ, არის ის, რომ მასზე აქვთ წარმოდგენა, როგორც სანდო სუბიექტზე და ეს ბევრს არაფერს ნიშნავს. მეორე მხრივ, ჩვენი საზოგადოება დიდწილად მაინც ტრადიციული საზოგადოებაა და გარკვეულ კითხვებზე ავტომატურად გპასუხობს და იმ კითხვებზე თავის „რეალურ“ აზრს არასოდეს გეტყვის. ზუსტად ეს ხდება, როდესაც პოლიტიკური პარტიები ამბობენ, სოციოლოგიური გამოკითხვები არ მუშაობსო. თუ დავაკვირდებით, ეს კვლევები ყოველთვის ამართლებს ოპოზიციაზე და არ ამართლებს მმართველ პარტიაზე. რატომ? იმიტომ, რომ მმართველი პარტიის ყოველთვის ეშინიათ და ერიდებიან აზრის გამოთქმას, ოპოზიციაზე კი ყოველთვის ამბობენ თავის აზრს. სწორედ ასევე ხდება ეკლესიის შემთხვევაში. პასუხი პატრიარქის ნდობაზე, პრინციპში, ავტომატური პასუხია და არა დაფიქრების შედეგი. სამაგიეროდ, გამოკითხულები რეალურად პასუხობენ კითხვაზე, _ კარგად მუშაობს თუ არა საპატრიარქო? უკვე მცირდება ის ნაწილი, ვინც ფიქრობს და პასუხობს, რომ საპატრიარქო კარგად მუშაობს. ეს უკვე რეალური პასუხია, ანუ ეს არის არა აბსტრაქტული ნდობა, არამედ რეალურად ნაფიქრი პასუხი კონკრეტულ კითხვაზე.

_ ბატონო გიგი, ჩვენ აქამდე საქმე გვქონდა პოლიტიკურ ლიდერებთან, პოლიტიკოსებთან _ იქნებოდა ეს დისიდენტური ბეგრაუნდის ზვიად გამსახურდია, კომუნისტური ბეგრაუნდის შევარდნაძე, თუ ახალი თაობის პოლიტიკოსები _ ჟვანია, სააკაშვილი. ფაქტია, ივანიშვილი ახალი ტიპის ლიდერია ჩვენს რეალობაში. თქვენი აზრით, რა ფენომენია ივანიშვილი?

_ არაფერი ისეთი განსაკუთრებული არაა, რაც ჩვენ არ გვინახავს აქამდე. მას ფორმალურად არ უკავია ახლა თანამდებობა, თორემ ჩვეულებრივი პოლიტიკური ლიდერია. და ჩვენი რეალობისთვის სულაც არ გახლავთ უცხო არაფორმალური მმართველობა. მეტიც, ჩვენ უდიდისი გამოცდილება გვაქვს ამ მხრივ. გაიხსენეთ, ვინ იყვნენ პოლიტიკური ლიდერები საბჭოთა პერიოდში. ფორმალურად მთავრობის თავმჯდომარე იყო ქვეყნის მმართველი და კომპარტიის არც ერთი ლიდერი, ფორმალურად, არაფერ შუაში არ იყო მთავრობასთან, გარდა იმისა, რომ კონსტიტუციაში ეწერა: კომუნისტურ პარტიას აქვს წარმმართველი როლი და ა. შ. ფორმალურად ვიღაც იყო მთავრობის თავმჯდომარე, მაგრამ, სინამდვილეში, ყველაფერს წყვეტდა ცეკას მდივანი და ეს ყველამ იცოდა.

_ კი მაგრამ, ცეკას მდივნებს ცეკას მდივნის პოსტი მაინც ეკავათ.

_ ეგ პოსტი ეკავათ ფორმალურად, სინამდვილეში კი ისინი იყვნენ რეალური მმართველები, მიუხედავად იმისა, რომ მათ ფუნქციებში არსად ეწერათ ქვეყნის მმართველობა. იგივე შევარდნაძეც საბჭოთა პერიოდში ქვეყნის არაფორმალური ლიდერი იყო, იმიტომ რომ ფორმალურად პარტიის ლიდერი იყო და არა _ მთავრობის. ამიტომ  როდესაც ამბობენ, „უიმე, ეს ივანიშვილი რა არის“, არაფერი „უიმე“ ეს ივანიშვილი არ არის.

_ ანუ ამ არაფორმალურ მმართველობას თქვენ განიხილავთ, როგორც საბჭოთა გადმონაშთს?

_ უფრო ზუსტად, ამის საყოველთაო საზოგადოებრივი მიმღეობა არის საბჭოთა კავშირის რელიქტი. ივანიშვილი ამიტომაც არ უკვირთ საქართველოში. ამომრჩევლის დიდმა ნაწილმა საბჭოთა დროში იცხოვრა, ის პერიოდი გამოიარა და მათთვის უცნაური სულაც არაა ეს, ჩვეულებრივ ამბად აღიქვამენ, რადგან ახსენდებათ შევარდნაძე, მჟავანაძე, ცეკას სხვა მდივნები, რომლებიც არ იყვნენ მთავრობის თავმჯდომარეები, მაგრამ ქვეყანას მართავდნენ. ყველამ იცოდა, რომ მთავრობის თავმჯდომარე იყო ყოველთვის მეორე პირი ქვეყანაში, თუ მესამე არა. ამ მხრივ დღესაც ზუსტად იგივე ვითარებაა საქართველოში.

_ სწორედ მაგ გადმოსახედიდან, რამდენად მართებულად და მომგებიანად გეჩვენებათ გაუთავებელი პედალირება მხოლოდ იმაზე, რომ იგი არაფორმალურად მართავს ქვეყანას? ესეც რომ არა, ფორმალურიც რომ იყოს, ვარგა რამედ?

_ ზუსტად ეგ არის საქმე, როდესაც ოპოზიცია ლაპარაკობს, რომ ივანიშვილის მთავარი დანაშაული არაფორმალური მმართველობაა, ეს ამომრჩევლისთვის არც აღიქმება სერიოზულად, ამაზე პედალირება მათთვის სასაცილოც კია, იმიტომ რომ ცხოვრების დიდი ნაწილი არაფორმალურ მმართველობაში აქვს გატარებული. რა თქმა უნდა, ოპოზიცია ძალიან ბევრ შეცდომას უშვებს, როდესაც ლაპარაკობს „ქართულ ოცნებაზე“ და ივანიშვილზე. სინამდვილეში, საქართველოს პრობლემა ის კი არაა, დღეს ვინაა მთავრობაში, ან ფორმალური მმართველობაა თუ არაფორმალური, ჩვენი პრობლემა ისაა, რომ რეალური ცვლილებები არავის უნდა, მათ შორის, არც ოპოზიციას. იმიტომ, რომ ფიქრობენ, თვითონაც რომ მოვლენ, რაღაცა მსგავსად იქნებიან, ნაწილი პარლამენტში დასხდება, ნაწილი _ მთავრობაში და ა. შ. საბოლოო ჯამში, რეალურად, ეს ოპოზიცია გადაიქცა მოლაპარაკე უთავო არსებად, ლაპარაკობენ და არანაირი შედეგი არაა. ხანდახან შთაბეჭდილება მრჩება, რომ არც უნდათ, ამომრჩეველმა გაუგოს მათ და დაუჯეროს. ისინი არ ლაპარაკობენ იმას, რაც ამომრჩეველს აწუხებს. არ ფიქრობენ და არ ლაპარაკობენ იმაზე, თუ რატომ არის ამომრჩეველი ნიჰილისტურად განწყობილი პოლიტიკის მიმართ.

_ რა არის ნიჰილიზმის მიზეზი? რატომაა განწყობილი ნიჰილისტურად?

_ იმიტომ, რომ ინტუიციურად ყველა გრძნობს, _ ეს 150 კაცი პარლამენტში, უბრალოდ, არასაჭირო ხალხია. ყველა ხედავს, რომ არანაირი აზრი არ აქვს ამ 150 კაცის არჩევას და პარლამენტში ყოლას. პოლიტიკის მიმართ საზოგდოების ნიჰილიზმი და აპათია ამითაა გამოწვეული. პარლამენტი გადაიქცა კარიერის გზად, ყველა ხედავს, რომ ეს ხალხი პარლამენტში მიდის იმიტომ, რომ გაიმყაროს პოზიციები, გააფართოოს ბიზნესი, ჰქონდეს მაღალი ხელფასი, პრემია, პენსია. გარდა ამისა, ყველა ხედავს იმასაც, რომ პარლამენტი კი არა, მთავრობა წერს კანონებს. ხომ ყველამ იცის ეს? საერთოდ, რა საჭიროა მაშინ პარლამენტი? ამიტომაც აღარავის უნდა არჩევნებზე მისვლა, აღარ აინტერესებთ, ვინ მოხვდება და ვინ არ მოხვდება იქ. ეს არაა მხოლოდ საქართველოს პრობლემა, უკვე მთელ მსოფლიოში ყოველწლიურად მცირდება იმ ადამიანების რიცხვი, რომლებიც არჩევნებზე მიდიან. ახლა ყველაზე უფრო სწორი იქნება, ოპოზიციამ ხალხს მიმართოს და ერთად იფიქროს, როგორ შეიცვალოს ეს მოძველებული და ყოვლად უვარგისი სისტემა. თანამედროვე ელექტრონული მიღწევები ნამდვილად იძლევა იმის საშუალებას, რომ ხალხმა პირდაპირ აირჩიოს მთავრობა და ხალხმავე გამოითხოვოს უკან მთავრობის წევრი. ძალიან ადვილია ამის გაკეთება, შეიძლება, მობილურშიც კი გვქონდეს ამის აპლიკაცია ვიღაცის არჩევისა და ვიღაცის გამოწვევის. ამ 150 კაცის არჩევა და შენახვა, საერთოდ, რა საჭიროა?

_ ანუ თქვენ ამბობთ, რომ მოსახლეობამ პირდაპირ აირჩიოს მთავრობა და საერთოდ ამოვარდეს პარლამენტის რგოლი. დღეს პირიქით ხდება, პრეზიდენტსაც აღარ გვარჩევინებენ და იმასაც პარლამენტის ასარჩევს ხდიან.

_ ეგეც იმიტომ, რომ პარლამენტში ყველა ვიღაცის გაყვანას ცდილობს და იქ, საბოლოო ჯამში, ყველაზე უფრო უმოქმედო და მორჩილი ხალხი ხვდება. ახლა ბევრს ბჭობენ კონსტიტუციის პროექტზე: საერთოდ, რა აზრი აქვს იმ კონსტიტუციაზე ლაპარაკს, რომელიც გეუბნება, რომ ეს 150 კაცი, რომელსაც აირჩევ, არის შენი წარმომადგენელი. სინამდვილეში, არც არაფრის წარმომადგენელია. რისი, ვისი წარმომადგენელია? ბევრს კამათობენ პროპორციულ, მაჟორიტარულ სისტემებზე. არც პროპორციულია საჭირო და არც _ მაჟორიტარული, საერთოდ რა საჭიროა? ქვეყანას სჭირდება სრულიად ახალი ტიპის კონსტიტუცია, აქამდე არსებული კონსტიტუციები, მეტაფორულად, გუთენბერგის მანქანის შესაბამისია. პოლიტიკური წარმომადგენლობითობის იდეა საბეჭდი და ხელით გადასაწერი ინფორმაციის დროისაა: მაშინ ეს ინსტიტუტი იმიტომ იყო საჭირო, რომ ინფორმაცია იმ სამყაროში ნელა მოძრაობდა და აუცილებელი გახლდნენ ნდობით აღჭურვილი პირები, რომლებიც შენ მაგვრად მიიღებდნენ გადაწყვეტილებას. დღეს ინფორმაცია უსწრაფესად მოძრაობს და წარმომადგენლობა აღარავის არაფერში სჭირდება. მით უმეტეს, თანამედროვე, _ ინფორმაციის სწრაფი გაცვლის სამყაროში სრულიად არაადეკვარტურია ის მაქსიმა, რომ 4 წელი უნდა ელოდო, რათა არასასურველი პოლიტიკოსი გადაირჩიო. საჭიროა ქვეყნის მოწყობის სრულიად ახალი სისტემა, სადაც მთავრობა პირდაპირ ამომრჩევლის წინაშე იქნება ვალდებული. ეს გამოიწვევს დეცენტრალიზაციასაც, იმიტომ რომ, მაგალითად, არც ერთ განათლების მინისტრს არ მოუნდება სკოლის ცუდი ტუალეტის გამო ვინმემ მის გამოწვევას „დააკლიკოს“ და არც ერთ ეკონომიკის მინისტრს მოუნდება კონკრეტულ ქალაქში არსებული ქონების გადასახადის სისტემის გამო „დაჩაგრონ“. ამაზე უნდა იფიქრონ პარტიებმა, თორემ, ჩვენ ჩავარდნილი ვართ ყოვლად გაუგებარ წრეში, ვირჩევთ ამ 150 კაცს, მერე ამ 150 კაცს ვიღაც, _ ივანიშვილი იქნება თუ სააკაშვილი, _ წარუდგენს მთავრობას და ისინიც აირჩევენ, რითაც კი არ იზრდება, პირიქით მცირდება მთავრობის ანგარიშვალდებულება ხალხის წინაშე. პარლამენტი რეალურად არის ბუფერი მთავრობასა და ხალხს შორის, რომ მთავრობამ აკეთოს ის, რაც უნდა. ამას ხომ ყველა ხედავს? შეიძლება, ასე ჩამოყალიბებული არ აქვს, მაგრამ ინტუიციურად ხომ ყველა გრძნობს, რომ ეს 150 კაცი არაფრის მაქნისია და ეს სისტემა საჭირო არაა? ამიტომაა აპათია და ნიჰილიზმი. რომელი პარტიაც უფრო მალე მიხვდება, რომ ყველაფერი შესაცვლელია, ის იქნება წარმატებული.

_ ქვეყანაში მიდის ეკონომიკის მოშლა, ინსტიტუტების ნგრევა, მთელ ამ პროცესში აშკარად რუსეთის ხელი ურევია. ცალკე საკითხია, ამას დღევანდელი ხელისუფლება მათი დავალებით ახორციელებს და მათი პირდაპირი ემისარია, თუ მათთან შეუთანხმებლად? მაგრამ ფაქტია, ქვეყნის დაუძლურება პირდაპირ შედის რუსეთის ინტერესებში.

_ საერთაშორისო პოლიტიკაში, საბედნიეროდ, რუსეთს უკვე აღარ შეუძლია, რამე დაგვიშავოს. საქართველო მსოფლიოსთვის ძალიან მნიშვნელოვანი წერტილი ხდება შავი ზღვის გამო, იმის გამო, რომ შავი ზღვის საუკეთესო ნაპირი გადაზიდვებისთვის  საქართველოსია. ამიტომ ვიზალიბერალიზაციაც შედგა და ნატოს ძალებიც შემოვა შავ ზღვაში და ამერიკული ბაზებიც აშენდება საქართველოში. ეს ყველაფერი მოხდება, მაგრამ _ ჩვენი პოლიტიკოსების ჩარევა-ჩაურევლობის მიუხედავად. ეს ყოველთვის ასე იყო და, სხვათა შორის, ყოველთვის ასე იქნება… ახლა ჩვენთვის ძალიან კარგი დროა, რომ, ფაქტობრივად, ნელ-ნელა ნეიტრალდება საქართველოს საგარეო საფრთხეები, ნელ-ნელა უფრო და უფრო მეტი ევროპა და აშშ იქნება საქართველოში. მთავარი ამ შემთხვევაში არის ის, რას აკეთებს ესა თუ ის პოლიტიკური პარტია თუ მთავრობა ქვეყანაში შიგნით? სწორედ აქაა პრობლემა. რასაც მე ვხედავ, სახელმწიფო კონტროლის შემცირების ნაცვლად სახელმწიფო კონტროლი იზრდება. პრინციპში, ამაზე საზოგადოებრივი თანხმობაც არ არსებობს, ისევ და ისევ, გაუნათლებლობის გამო. ბევრს მიაჩნია, რომ სახელმწიფო კონტროლის ზრდა კარგია, არადა, საერთაშორისო პრაქტიკა საწინააღმდეგოს მოწმობს. გარდა ამისა, ხდება ცნებების აღრევა, სახელმწიფო ტოტალური მმართველობა საქართველოში ფარული და ვუალირებულია: მაგალითად, არც ეს „ილიაუნი“, არც საჯარო სკოლები, რეალურად, არანაიარი საჯარო სამართლის სუბიექტები და „ფაბლიქ“ არ არიან, სინამდვილეში, ესენი არიან სახელმწიფოს ნაწილები, ანუ სახელმწიფო ახლა საქართველოში არის უზარმაზარი, ბევრად უფრო დიდი, ვიდრე შეიძლება ქაღალდზე წაიკითხო. აქაც იგივე შემთხვევაა, როგორც საბჭოთა კავშირში გვასწავლეს, _ რასაც ხედავ, ის არ არის „სინამდვილეში“ და რაღაცაა იმის უკან. აი, სწორედ ამის უკან არის ის, რომ ყველა ეს ორგანიზაცია, სკოლები, უნივერსიტეტები არის სახელმწიფო ორგანიზაციები და, შესაბამისად, ფაქტობრივად, ეს არის სახელმწფოს უზარმაზარი გავლენა მთელ საზოგადოებაზე. სანამ ეს არ მორჩება და სანამდე ეს დაწესებულებები, ორგანიზაციები მართლა საზოგადოებრივები და მართლა საჯაროები არ გახდებიან, მანამდე არაფერი გვეშველება. სხვათა შორის, ეს არ ესმით არც სახელისუფლებო პარტიას და არც ოპოზიციას, რატომღაც, ჰგონიათ, რომ ესეც ისევე თავისით მოგვარდება, როგორც გვარდება საკითხები საგარეო ასპარეზზე. ალბათ, ამიტომაც აცხადებენ პოლიტიკოსები, როგორც სახელისუფლებო, ასევე, ოპოზიცია, რომ მათი პოლიტიკური მოღვაწეობის მთავარი პრიორიტეტი საგარეო ურთიერთობების მოგვარებაა. ისინი არც არაფერს აგვარებენ და ვერც მოაგვარებენ. ეს ყოველთვის გვარდება მათგან დამოუკიდებლად და ახლა, ამ 10-15 წლის განმავლობაში, ეს ყველაფერი მოგვარდება თვითონ და პოზიტიური იქნება ჩვენი განვითარებისთვის. პრობლემა სწორედ ისაა, რომ პოლიტიკოსები არაფერს აკეთებენ ქვეყნის შიგნით. არადა, ახლაა იდეალური შანსი ქვეყნის დეცენტრალიზაციისა, ახლა არაა საშიში, რომ დეცენტრალიზაციის გამო საქართველოში სეპარატიზმი დაიწყება და რეგიონები წავლენ, იმიტომ რომ სწორედ ახლა მთელი მსოფლიო იმაზე იქნება ორიენტირებული, რომ საქართველო არ დაიშალოს. ახლა გადასარევი დრო არის დეცენტრალიზაციისთვის, იმისთვის, რომ თვითმმართველობებს გადასცე რეალური უფლებები, რომ თვითონ დაადგინონ გადასახადები, მოიძიონ ინვესტიციები და ა. შ. ძალიან ბევრი რამის საშუალებას იძლევა დროის ეს მონაკვეთი და არავინ ამას არ აკეთებს. ესაა, რეალურად, პრობლემა და არა ის, რომ „ვაიმე, როდის გახდება საქართველო ევროკავშირის წევრი“ და „როდის დაბრუნდება აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი“. დაბრუნდება აფხაზეთიც და ცხინვალის რეგიონიც, საქართველო ევროკავშირის წევრიც გახდება და ნატოს ჯარებიც იდგება საქართველოში.

_ ოღონდ ეს მოხდება ისევე, როგორც მოხდა აშშ-ს ბიუჯეტში ჩანაწერის გაკეთება ჩვენი ტერიტორიული მთლიანობის მხარდასაჭერად, რომელიც ამ ხელისუფლებამ ისევე პოსტფაქტუმ გაიგო, როგორც გავიგე მე.

_ რა თქმა უნდა, ზუსტად მასე მოხდება. ზუსტად იგივე ხდებოდა 80-იანი წლების ბოლოს და 90-იანების დასაწყისში ბალტიის ქვეყნების მიმართ. ზუსტად ასევე გამოდიოდნენ კონგრესმენები და მხარს უჭერდნენ ბალტიის ქვეყნებს, _ მაშინ გლობალური პოლიტიკის ამოცანა იყო, რომ ბალტიის ზღვაში შეზღუდულიყო, ან საერთოდ გამქრალიყო რუსების არსებობა. გააკეთეს კიდეც ეს შესანიშნავად! ახლა შავი ზღვის ჯერია და ამიტომ ეს ყველა ვარიანტში მოხდება, ისევ გამოვლენ თვეში ერთხელ ამერიკელი კონგრესმენები, გამოაცხადებენ, რომ საქართველო თავისუფლების ღირსია და ჩვენ მას მხარი უნდა დავუჭიროთ. ეს მოხდება, მაგრამ აქ არანაირი დამსახურება არაა ქართველი პოლიტიკოსების, ქართველი პოლიტიკოსების დამსახურება არის ის, რაც ხდება ქვეყანაში.

_ ქვეყანაში რაც ხდება, ესაა: ივანიშვილს კიდევ ერთი ხე გადმოუვარდა, ამჯერად, პალმა. ეს საერთოდ რა ფენომენია, როდესაც ქვეყნის ლიდერი ხეების გლეჯით და იქით-აქეთ თრევითაა დაკავებული?

_ ეს მისი პრობლემაა და მართალი გითხრათ, ნაკლებად მაწუხებს. ამ პროცესში ის მაწუხებს, რომ ახეების გადატანის გამო მოძრაობა ფერხდება. იყო შემთხვევები, როდესაც სასწრაფო დახმარების მანქანა შეფერხდა, რომელსაც ავადმყოფი გადაჰყავდა, ესაა პრობლემა, თორემ ატაროს ხეები, ვისი რა საქმეა.

_ კი მაგრამ, რამდენად სახარბიელოა ის, რომ ქვეყანას მართავს ექსცენტრიკული პირი, რომელსაც სჯერა, რომ ასწლოვანი ხეების ეზოში დარგვით გაიხანგრძლივებს სიცოცხლეს?

_ სხვა მხრიდან შეხედეთ: ჩვენნაირ ტრადიციულ საზოგადოებაში ეს ძალაუფლების დემონსტრირებაცაა და, მხოლოდ და მხოლოდ, მისი ძალაუფლების განმტკიცებას უწყობს ხელს. რასაც ივანიშვილი აკეთებს, ამომრჩევლისთვის წარმოუდგენელი რამაა _ ხეს დაატარებს ზღვაზე, ხე ჩამოაქვს არგენტინიდან: „აუ, ნახე, რა მაგარია?“ _ ფიქრობს ამომრჩეველი. ტრადიციულ საზოგადოებაში ასეთი რაღაცები მუშაობს. ასე რომ, მისი ეს ექსცენტრიკული ახირება ასეთ საზოგადოებაში შეგვიძლია ძალაუფლების განმტკიცების აქციადაც მივიჩნიოთ. ცხადია, მთავარი კითხვაა, თუ რატომ არის შესაძლებელი ეს საქართველოში? იმიტომ, რომ არსებული პოლიტიკური სუბიექტებიდან არც ერთი ცდილობს დაელაპარაკოს ამომრჩეველს იმის შესახებ, რაც ამომრჩეველს მართლა აწუხებს და ყველა ცდილობს იპოვოს ადვილი, პრიმიტიული გზა საკუთარი პოლიტიკური მიზნების განსახორციელებლად. ასეთი გზა, უბრალოდ, არ არსებობს.