მიხეილ ხაჩიძე

გასულ ხუთშაბათს შეერთებულ შტატებში დიდი ხნის ნანატრი საპრეზიდენტო დებატები გაიმართა, რომელშიც სასტიკად ჩავარდა მოქმედი პრეზიდენტი, ჯო ბაიდენი. ამის გამო რამდენიმე დღეა, მისი დამარცხების გარდაუვალობაში დარწმუნებული თანაპარტიელებიც კი მოუწოდებენ ბაიდენს, დაასრულოს კამპანია და ესტაფეტა გადასცეს სხვას, სანამ ეს ჯერ კიდევ შესაძლებელია.

„პრეზიდენტის დაუცველობა, რომელიც გასულ კვირას დებატებმა გამოავლინა, ნამდვილად არ შეიძლება „გამოსწორდეს“, _ მიიჩნევენ ანალიტიკოსები. ბაიდენს მთელი წინასაარჩევნო კამპანიის დროს თავს ესხმოდნენ მისი ხანდაზმული ასაკის გამო და ყველამ კარგად იცოდა, თუ რამდენად მნიშვნელოვანი იყო მისთვის დებატების დროს იმის დემონსტრირება, რომ ფიზიკურად და გონებრივად მზადაა ქვეყნის სათავეში მომდევნო ოთხი წლის განმავლობაში ყოფნისთვის. დავალება ნამდვილად არ იყო მოულოდნელი და ის აუცილებლად მიიჩნეოდა საკვანძო მომენტად ტრამპთან „სატელევიზიო დუელისთვის“ მომზადების დროს, მაგრამ ძალისხმევამ შედეგი ვერ გამოიღო. ამის საპირისპიროდ, დებატების დროს ბაიდენი ჩურჩულებდა, სიტყვებს ბუყბუყებდა და გაურკვევლად გამოიყურებოდა, რამაც მხოლოდ გააძლიერა მისი ოპონენტების არგუმენტები. ასე რომ, ახლა პრეზიდენტის ყველაზე ერთგული მხარდამჭერებიც კი მიდრეკილნი არიან მოსაზრებისკენ: თუ ჯო ბაიდენი დარჩება საარჩევნო ბიულეტენზე, მაშინ დონალდ ტრამპი არჩევნებს მოიგებს და ისევ შტატების პრეზიდენტი გახდება. დემოკრატიული პარტია კი, მოგეხსენებათ, ტრამპს დემოკრატიისა და ქვეყნის ნორმალური ფუნქციონირებისთვის საფრთხედ მიიჩნევს.

ახლა გადაწყვეტილება, დატოვოს და გზა გაუხსნას სხვა კანდიდატებს, მხოლოდ თავად ბაიდენს შეუძლია მიიღოს _ და მას ამჟამად ასეთი განზრახვა არ აქვს. თუნდაც გადაიფიქროს და წავიდეს, მისი მემკვიდრისთვისაც ადვილი არ იქნება პოზიციების შენარჩუნება.

დებატამდეც კი ბაიდენს გაურკვეველი საარჩევნო პერსპექტივები ჰქონდა. გამოკითხვების უმეტესობამ აჩვენა, რომ ტრამპი ოდნავ წინ უსწრებს, განსაკუთრებით ე. წ. swing states -ში ანუ „საკვანძო შტატებში“, სადაც ბაიდენისა და ტრამპის რეიტინგი ერთმანეთთან ახლოსაა. ამერიკული საარჩევნო სისტემის მიხედვით, ეს შტატები განსაზღვრავენ არჩევნების შედეგს. ბაიდენისთვის მნიშვნელოვანი იყო ამ შტატების ამომრჩევლების დარწმუნება, რომ მას შეუძლია ქვეყნის ღირსეულად მართვა. ამისთვის, სხვა საკითხებთან ერთად, უნდა გაეფანტა ყოველგვარი ეჭვი მის ფიზიკურ და ფსიქიკურ მდგომარეობასთან დაკავშირებით. მაგრამ პირიქით მოხდა და მიუხედავად იმისა, რომ ბაიდენის რეიტინგი მნიშვნელოვნად არ დაეცა, ახლა, გამოკითხვების მიხედვით, ამერიკელთა სამი მეოთხედი ეჭვობს მის უნარში, მართოს ქვეყანა.

დემოკრატიული პარტიის წარმომადგენლებს შორის მაშინვე დაიწყო საუბარი იმაზე, შეძლებდა თუ არა ბაიდენი ამ მარცხის გამოსწორებას და ბევრმა დარწმუნებით თქვა: „არა“. სწორედ ამიტომ წარმოიშვა მოწოდება კანდიდატის შეცვლის შესახებაც. ფაქტია, რომ აგვისტოს შუა რიცხვებში დემოკრატები ჩიკაგოში შეიკრიბებიან ყრილობაზე, სადაც 4000-მდე დელეგატი ოფიციალურად დაამტკიცებს კანდიდატს წინასაარჩევნო ბიულეტენისთვის. არაერთმა გავლენიანმა გამოცემამ აშშ-ში, მათ შორის, The New York Times -მა, The New Yorker -მა და The Economist -მა, ღიად მოუწოდა ბაიდენს წასვლისკენ. ასევე არის სტატიები, რომლებიც ამტკიცებენ, რომ ბაიდენმა უნდა გააგრძელოს კამპანია. ხოლო დემოკრატიული პარტიის ლიდერები საჯარო განცხადებებში დებატების წარუმატებლობასაც კი აღიარებენ, იცავენ ბაიდენს და მოუწოდებენ პარტიას, შეინარჩუნონ ერთიანობა. მაგრამ ეს აშკარად არ არის საკმარისი იმისთვის, რომ გავლენა მოახდინოს ამომრჩეველთა განწყობაზე.

მოხსნის თუ არა ბაიდენი თავის კანდიდატურას?

ბაიდენის კამპანიის სპიკერმა, ლორენ ჰიტმა, პარასკევს განაცხადა, რომ ბაიდენი არ დატოვებს საარჩევნო რბოლას. თავად ბაიდენმა კი ბოლო რამდენიმე დღე გაატარა დონორების, აქტივისტებისა და პარტიული პოლიტიკოსების დასარწმუნებლად, რომ მას შეუძლია არა მხოლოდ განაგრძოს კამპანია, არამედ მოიგოს არჩევნები ნოემბერში.

„მე არ ვიყრიდი კენჭს, თუ მთელი გულით და სულით არ ვიქნებოდი დარწმუნებული, რომ შემიძლია ამ საქმის გაკეთება“, _ თქვა ბაიდენმა პარასკევს გამართულ მიტინგზე.

ამერიკულ მედიაში _ აშშ-ს პრეზიდენტთან დაახლოებულ ადამიანებზე მითითებით _ აქტიურად ვრცელდება მოსაზრება, რომ მის ოჯახს (პირველ რიგში, მის მეუღლე ჯილს) ექნება მნიშვნელოვანი გავლენა მის გადაწყვეტილებაზე ამ საკითხის შესახებ. ამბობენ, რომ დებატების შემდეგ ოჯახური შვებულების დროს ბაიდენის ახლობლებმა დაარწმუნეს იგი კამპანიის გაგრძელებაში.

ყველაზე გავლენიანი დემოკრატები, როგორებიც არიან კონგრესის დემოკრატი ლიდერები და ყოფილი დემოკრატი პრეზიდენტები ბილ კლინტონი და ბარაკ ობამა, ასევე საჯაროდ უჭერენ მხარს ბაიდენს, რაც, სავარაუდოდ, მას საკუთარ თავში ნდობას ჰმატებს. ამდენად, ბაიდენის ჩახსნა რბოლიდან ამ რეალობით გამორიცხული ჩანს.

თუმცა საკითხი ჯერ არ დახურულა. თუ რამდენიმე კვირაში ცხადი გახდება, რომ დებატებმა ბაიდენს გამოუსწორებელი ზიანი მიაყენა ან კიდევ ერთი საჯარო წარუმატებლობა მოხდება, მაშინ სცენარი, რომელშიც პარტიული ელიტა კონსოლიდირებულია, დაარწმუნოს მოქმედი პრეზიდენტი, დატოვოს რბოლა, სავსებით შესაძლებელია. მაგრამ სანამ ეს არ მოხდება, ის აგრძელებს კამპანიას.

და თუ მოხდება?

არგუმენტი ბაიდენის თამაშში დარჩენის სასარგებლოდ არის ის, რომ შემცვლელი კანდიდატი სულაც არ გააუმჯობესებს დემოკრატების შანსებს დონალდ ტრამპის წინააღმდეგ. ძალთა ბალანსის ცვლილება დემოკრატების სასარგებლოდ მართლაც შესაძლებელია. გამოკითხვები აჩვენებს, რომ ბაიდენის მოწონების რეიტინგი უფრო დაბალია, ვიდრე მთლიანად პარტიის. ასე რომ, „ხუთი სვინგის“ შტატში, რომლებიც გადამწყვეტია საპრეზიდენტო ადგილისთვის ბრძოლაში (პენსილვანია, მიჩიგანი, ვისკონსინი, არიზონა, ნევადა), დემოკრატები სენატორის არჩევნებში ბევრად უფრო თავდაჯერებულად გრძნობენ თავს, ვიდრე ბაიდენი.

ამიტომ დემოკრატიული პარტიის უფრო პოპულარულ კანდიდატს შეუძლია, ტრამპის წინააღმდეგ ბრძოლაში უკეთესი შედეგი აჩვენოს. მაგრამ ასეთი ჩანაცვლების საწინააღმდეგო არგუმენტებიც არსებობს. კერძოდ, ბაიდენის გასვლა ზოგიერთი ამომრჩევლის რბოლიდან შეიძლება იყოს იმის ნიშანი, რომ დემოკრატიული პარტიის პარტიულმა ელიტებმა მოატყუეს ისინი, როცა დაარწმუნეს, რომ პრეზიდენტის ფიზიკური და ფსიქიკური მდგომარეობა კარგია და მას შეუძლია წარმატებული კამპანიის წარმართვა და კენჭისყრა. ოპონენტები აუცილებლად ხელს შეუწყობენ ამ ნარატივს, რომელიც შეიძლება დიდი ხნის განმავლობაში გადაიზარდოს იმიჯის ტვირთად.

ბაიდენის მემკვიდრის არჩევა კიდევ უფრო რთულია. მისი შემცვლელის ყველაზე აშკარა კანდიდატი არის აშშ-ის ამჟამინდელი ვიცე-პრეზიდენტი, კამალა ჰარისი, რადგან ოთხი წლის წინ ამომრჩევლებმა მას ხმა მისცეს. მაგრამ პარტიას ესმის, რომ ის აშკარად არ არის საუკეთესო არჩევანი ტრამპთან დასაპირისპირებლად. ჰარისის ნდობის რეიტინგი არ არის მნიშვნელოვნად უკეთესი, ვიდრე ბაიდენის.

მიუხედავად ჰარისის კანდიდატურის პრობლემური ხასიათისა, სხვა კანდიდატის არჩევამ შეიძლება ზიანი მიაყენოს პარტიას, რადგან ეს ნიშნავს, რომ პარტიას ჰქონდა შესაძლებლობა, დაესახელებინა შავკანიანი ქალი პრეზიდენტის კანდიდატად, მაგრამ ეს არ გააკეთა. ამან შეიძლება გამოიწვიოს უმცირესობის ხმების დაკარგვა, რაც ტრადიციულად მნიშვნელოვანია დემოკრატებისთვის. გარდა ამისა, როგორც პრეზიდენტის, ასევე ვიცე-პრეზიდენტის შეცვლა იქნება დამატებითი დაშვება იმისა, რომ დემოკრატებმა სახელმწიფოს ორ ყველაზე მნიშვნელოვან თანამდებობაზე არასასურველი ადამიანები აირჩიეს.

თუმცა თუ დემოკრატიული პარტია იპოვის უსაფრთხო გზას ამ შეშფოთების შესამსუბუქებლად, თუ ბაიდენი დათანხმდება პირველ რიგში გამოვიდეს არჩევნებიდან, დემოკრატებს ხომ სხვა კანდიდატებიც ჰყავთ?

მათ შორის არიან კალიფორნიისა და მიჩიგანის გუბერნატორები გევინ ნიუსომი და გრეტჩენ უიტმერი, სენატორები ემი კლობუჩარი და რაფაელ უორნოკი, ტრანსპორტის მდივანი პიტ ბუტიჯიგი (რომელიც ძალიან კარგად გამოვიდა 2020 წლის პრაიმერიში) და მიშელ ობამაც კი, ყოფილ პრეზიდენტ ბარაკ ობამას მეუღლე. ისინი ყველანი ბაიდენსა და ტრამპზე რადიკალურად ახალგაზრდები არიან (რაც ამ კამპანიის დროს ორივე ფრონტის მოწყვლადობაა). ასე რომ, მათ თეორიულად შეუძლიათ წარმატებული კონკურენცია გაუწიონ ტრამპს.

თუმცა იქნება დამატებითი გამოწვევა _ როგორ გააერთიანონ  პარტიები ახალი კანდიდატის ირგვლივ სუპერ მოკლე დროში. ახალი კანდიდატის არჩევა შიდაპარტიული ბრძოლაა, რომელიც პარტიის შეზღუდულ რესურსებსა და ყურადღებას წაართმევს ტრამპის წინააღმდეგ რბოლას. და თუ ეს კონკურსი მაშინვე არ გამოავლენს ფავორიტს და გადაიქცევა საჯარო კონკურსში კანდიდატების ურთიერთბრალდებებად, მაშინ პარტიისთვის შედეგები უფრო სერიოზული იქნება.

უნდა ითქვას ისიც, რომ ბოლო ათწლეულების განმავლობაში პარტიული კანდიდატის ასე გვიან ჩანაცვლების პრეცედენტები არ ყოფილა.