მიხეილ ხაჩიძე

უკრაინასა და შეერთებულ შტატებს შორის ურთიერთობების კრიზისული რეჟიმი ახალ ეტაპზე გადავიდა. გასულ კვირას უკრაინულ მხარეზე არასაჯარო ზეწოლის განხორციელების შემდეგ წიაღისეულის უფლებების შესახებ შეთანხმების გამო და მიუნხენში ორივე ქვეყნის მაღალი თანამდებობის პირების შეხვედრის თითქმის ჩაშლის შემდეგ, დონალდ ტრამპი პირადად თავს დაესხა ვოლოდიმირ ზელენსკის.

მეტიც: თეზისები ზოგიერთს (არა მარტო უკრაინის პრეზიდენტს, არამედ, მაგალითად, ნორვეგიის ყოფილ პრემიერ-მინისტრ ერნი სოლბერგს) რუსული პროპაგანდის განმეორებად მოეჩვენა.

აშშ-ის პრეზიდენტმა არაერთხელ უწოდა ზელენსკის „დიქტატორი“, რომელიც, მისი თქმით, გაურბის არჩევნებს მისი დაბალი რეიტინგის გამო; ასევე ომის დაწყებაზე პასუხისმგებლობა მას დააკისრა. ამასთან, თეთრი სახლი არ გამორიცხავს „მინერალების ხელშეკრულების“ გაფორმების შესაძლებლობას და მას, არსებითად, „შერიგების“ პირობად წარმოაჩენს.

ტრამპის ზედმეტად მკაცრმა რიტორიკამ კითხვები გააჩინა არა მხოლოდ უკრაინასა და ევროპელ ლიდერებში, არამედ მის ზოგიერთ თანაპარტიელ, აშშ-ის რესპუბლიკური პარტიის პოლიტიკოსებს შორისაც. თუმცა გაურკვეველია, შეუძლიათ თუ არა მათ გავლენა მოახდინონ ტრამპსა და მის საჯარო თავდასხმებზე უკრაინის მიმართ და პირადად ზელენსკისზე?

შესაძლოა, ამ კითხვაზე პასუხი მომავალ კვირას მივიღოთ ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრ კირ სტარმერისა და საფრანგეთის პრეზიდენტ ემანუელ მაკრონის ვაშინგტონში ვიზიტის შედეგებზე დაყრდნობით. თუმცა მათი ვიზიტი წარმატებულიც რომ იყოს, არ უნდა ველოდოთ თეთრი სახლის კონსტრუქციულობას უახლოეს მომავალში.

ის, რაც ბოლო დღეებში ხდება, არის ახალი რეალობა, რომელშიც უკრაინამ უნდა ისწავლოს არსებობა და თავისი ინტერესების დაცვა.

„ეს არ უნდა დაგეწყო“

ის, რასაც ტრამპი აკეთებს უკრაინასთან მიმართებით ბოლო დღეებში, სრულიად შეესაბამება მის იმიჯს, როგორც შეუზღუდავი დიპლომატიური ეტიკეტის მკაცრ პოლიტიკოსს.

სამშაბათ საღამოს მარ-ა-ლაგოს მამულში გამართულ პრესკონფერენციაზე აშშ-ის პრეზიდენტმა უპასუხა ჟურნალისტების კითხვებს უკრაინის არყოფნის შესახებ საუდის არაბეთში „სამშვიდობო“ მოლაპარაკებებზე. მისი პასუხი მკვეთრად ემოციური იყო. იმის ნაცვლად, რომ აეხსნა, თუ რატომ აირჩია აშშ-მა უკრაინის გარეშე მოლაპარაკების დაწყება, ის გადავიდა ბრალდებებზე და თითქმის პირდაპირ დაადანაშაულა უკრაინის ხელისუფლება 2022 წელს სრულმასშტაბიანი რუსული აგრესიის „დაწყებაში“.

„ვფიქრობ, მაქვს ძალა, რომ დავასრულო ეს ომი და მიმაჩნია, რომ ყველაფერი ძალიან კარგად მიდის, მაგრამ დღეს გავიგე: ჩვენ (უკრაინელები, _ რედ.) არ დაგვიპატიჟია. აბა, თქვენ უკვე სამი წელია ხართ, თქვენ არ უნდა დაგეწყოთ ის. თქვენ შეგეძლოთ გარიგება (...) და არავინ დაღუპულიყო, არც ქალაქი დაინგრეოდა. მაგრამ მათ გადაწყვიტეს, ასე არ მოქცეულიყვნენ“.

გარდა ამისა, ამერიკის პრეზიდენტმა პირდაპირ დაუჭირა მხარი უკრაინაში საომარი მდგომარეობის პირობებში არჩევნების ჩატარებას და უსაფუძვლოდ განაცხადა, რომ „უკრაინის ლიდერის რეიტინგი 4%-ით დაეცა“.

ვოლოდიმირ ზელენსკი არ გაჩუმდა _ ოთხშაბათს დილითვე მან პრესკონფერენცია ჩანიშნა აშშ-ის პრეზიდენტის საპასუხოდ.

„თუ ვინმეს ახლა ჩემი შეცვლა უნდა, ეს არ გამოვა... თუ ვსაუბრობთ 4%-ზე, მაშინ ჩვენ ვნახეთ ეს დეზინფორმაცია. გვესმის, რომ ის მოდის რუსეთიდან და ჩვენ გვაქვს მტკიცებულებები... სამწუხაროდ, პრეზიდენტი ტრამპი... ცხოვრობს ამ დეზინფორმაციულ სივრცეში“, _ თქვა ზელენსკიმ. უკრაინის პრეზიდენტმა ასევე განაცხადა, რომ აშშ „დაეხმარა პუტინს“ საუდის არაბეთში მოლაპარაკებებში.

ზელენსკის განცხადებებმა კრიზისის ცეცხლს ნავთი დაუმატა. ტრამპმა  ყოველივე ამას კიდევ უფრო დიდი ესკალაციით უპასუხა. არ მოეწონა ის, რომ ზელენსკი კომპრომისზე არ წავიდა და არ გაჩუმდა.

გაბრაზებულმა ტრამპმა ზელენსკი „დიქტატორად“ გამოაცხადა _ ეს განცხადება აშშ-ის პრეზიდენტმა სოციალურ ქსელ Social-Si („traT sociali”) გააკეთა, სადაც ზელენსკის ბრალდებებით პოსტი დაწერა. კვლავ გაჟღერდა არჩევნების მოთხოვნა და თეზისი, რომ შეერთებულმა შტატებმა „350 მილიარდი დოლარი დახარჯა ომში, რომლის მოგებაც შეუძლებელია“.

„ზელენსკის, ალბათ, სურს გააგრძელოს ფულის მიღება. მე მიყვარს უკრაინა, მაგრამ ზელენსკიმ საშინელად იმუშავა, მისი ქვეყანა დანგრეულია“, _ დაწერა ტრამპმა.

ტრამპის უახლოესი თანამოაზრეები ერთხმად უჭერდნენ მხარს  პრეზიდენტს უკრაინის წინააღმდეგ მის ბრალდებებსა და მოთხოვნებში. კერძოდ, აშშ-ის ვიცე-პრეზიდენტმა ჯ.დ. ვენსმა უკრაინელი ლიდერი ტრამპის „დამცირებაში“ დაადანაშაულა. ამასთან, მან განაცხადა, რომ უკრაინაში არჩევნების საკითხი „ასევე ამერიკული პოლიტიკაა“ და რომ აშშ მოითხოვს მის ჩატარებას. აშშ-ის პრეზიდენტის მრჩეველმა ეროვნული უსაფრთხოების საკითხებში მაიკ უოლცმა ასევე მხარი დაუჭირა ტრამპს და დაამატა მნიშვნელოვანი დეტალი _ მისი თქმით, მთელი ეს ესკალაცია, უპირველეს ყოვლისა, განპირობებულია აზრთა სხვადასხვაობით წიაღისეული რესურსების განაწილების შესახებ შეთანხმებაზე, რომლის ხელმოწერაზე ზელენსკისა და მის გუნდზე ამერიკელი ოფიციალური პირების ზეწოლა მოხდა.

„იმედგაცრუება წარმოიშვა ამ უცნაური წინააღმდეგობის, რიტორიკის ესკალაციის გამო, რაც ჩვენ მიგვაჩნია აბსოლუტურ შესაძლებლობად _ კერძოდ, შეერთებული შტატების მიერ ინვესტიციების განხორციელება უკრაინის ინფრასტრუქტურაში, მათი წიაღისეულის, ბუნებრივი რესურსების, ნავთობისა და გაზის მოპოვება, _ განაცხადა მან, _ ეს არის შესაძლებლობა უკრაინისთვის. სამაგიეროდ, ჩვენ გვაქვს რიტორიკისა და წინააღმდეგობის ესკალაცია და პრეზიდენტი ტრამპი არ აპირებს ამის მოთმენას“, _ დასძინა უოლცმა.

როგორც ჩანს, შეთანხმებას თეთრი სახლისთვის მართლაც განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს. სწორედ ამიტომაა ტრამპი გაბრაზებული _ ზელენსკიმ ამ შეთანხმებას ხელი არ მოაწერა.

მაგრამ რიტორიკამ, რომელიც ტრამპმა აირჩია უკრაინაზე ახალი ზეწოლისთვის, არ მიიღო ერთსულოვანი მხარდაჭერა საკუთარ პარტიაშიც კი _ სენატორებისა და კონგრესმენების აბსოლუტურმა უმრავლესობამ, რომელიც მედიაში კომენტარს აკეთებს კიევსა და ვაშინგტონს შორის დაპირისპირების ახალ რაუნდზე, არ დაუჭირა მხარი აშშ-ის პრეზიდენტის ბრალდებებს უკრაინელი კოლეგის მიმართ, შემოიფარგლა ზოგადი ფრაზებით ან პირდაპირ ეწინააღმდეგებოდა ტრამპის ნათქვამს.

ამგვარად, რესპუბლიკელმა სენატორმა სიუზან კოლინზმა, თავის მხრივ, თქვა, რომ იგი „უკიდურესად აღფრთოვანებულია“ ზელენსკით, რომელიც „გაბედულად ხელმძღვანელობს თავის ქვეყანას“ ომის დროს. რესპუბლიკელმა სენატორმა ტომ ტილისმა თქვა, რომ ტრამპის განცხადებები უბიძგებს „ზელენსკისა და პუტინს შორის მორალური თანასწორობის დამყარებას“, რაც არ არის სწორი. ხოლო აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატის რესპუბლიკელმა წევრმა დონ ბეკონმა თქვა, რომ ტრამპმა „არასწორად“ უწოდა ზელენსკის დიქტატორი.

ხელმოუწერელი შეთანხმება

წიაღისეულის შესახებ შეთანხმების პროექტი, როგორც ცნობილია, კიევში შტატების ფინანსთა მინისტრმა, სკოტ ბესანტმა ჩაიტანა. ამერიკული წყაროების თანახმად, როდესაც ზელენსკიმ თქვა, რომ მას დრო სჭირდებოდა დოკუმენტის შესასწავლად, ბესენტმა უპასუხა, რომ უკრაინის პრეზიდენტს ჰქონდა „ერთი საათი“ ხელმოწერისთვის, წინააღმდეგ შემთხვევაში, უკრაინის დელეგაციის შეხვედრები ჯ.დ. ვანსთან და სახელმწიფო მდივან მარკ რუბიოსთან მიუნხენის უსაფრთხოების კონფერენციის საზღვრებზე შეიძლებოდა ჩაშლილიყო.

თუმცა ვაშინგტონიდან მომდინარე მწვავე რიტორიკის მიუხედავად, როგორც ჩანს, უკრაინის „დიქტატურასთან“ პარალელური პროცესი, როგორც ამას ტრამპმა უწოდა, გრძელდება. მეტიც, აშშ იმედოვნებს, რომ შეძლებს უკრაინასთან შეთანხმების ოდნავ შეცვლილი ფორმით „აღორძინებას“.

ტრამპის განცხადებებმა ზელენსკის, როგორც „დიქტატორის“ შესახებ, გამოიწვია უკრაინის მხარდაჭერის ტალღა მისი ევროპელი მოკავშირეების მხრიდან, მათ შორის სახელმწიფო ლიდერების დონეზე.

მაგალითად, ნორვეგიის პრემიერ-მინისტრმა იონას გაჰრ შტორემ ტრამპის განცხადებებს „ღრმად უსაფუძვლო“ უწოდა, ხოლო ფინეთის პრეზიდენტი ალექსანდრე სტუბი მას კატეგორიულად არ დაეთანხმა. ჩეხეთის პრეზიდენტმა პეტრ პაველმა, რომელიც ცნობილია უკრაინის ომის გულწრფელი შეფასებით, დონალდ ტრამპის მსჯელობას „უჩვეულო ცინიზმი“ უწოდა. გერმანიის კანცლერ ოლაფ შოლცის თქმით, „უბრალოდ არასწორი და საშიშია პრეზიდენტ ზელენსკის დემოკრატიული ლეგიტიმაციის უარყოფა“.

განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ბრიტანეთის მთავრობის მეთაურ კირ სტარმერის განცხადებებს.

მან მხარდაჭერა გამოუცხადა უკრაინასა და ზელენსკის და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ დიდმა ბრიტანეთმაც მეორე მსოფლიო ომის დროს შეაჩერა საარჩევნო პროცესი.

სტარმერის მკაფიო პოზიცია ასევე მნიშვნელოვანია, რადგან ის არის ერთ-ერთი იმ მცირერიცხოვან ევროპელ ლიდერთაგანი, რომელსაც მჭიდრო კონტაქტი აქვს ვაშინგტონთან და შეუძლია, პოტენციურად გავლენა მოახდინოს ტრამპზე. და სწორედ ამას გეგმავს მალე.

დიდი ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრი კირ სტარმერი და საფრანგეთის პრეზიდენტი ემანუელ მაკრონი მომავალ კვირას შეერთებულ შტატებში გამგზავრებას გეგმავენ. უცნობია, ერთად წავლენ ისინი ვაშინგტონში თუ ცალ-ცალკე, მაგრამ ეს არის ბრიტანეთი და საფრანგეთი, რომლებიც ბოლო დღეებში ცდილობენ ევროპული ლიდერების მობლიზებას კიევისთვის დახმარების საკითხში.

ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრმა ახალი ბიძგი მისცა უკრაინაში დასავლური სამხედრო კონტინგენტის შესახებ დისკუსიებს, რომელიც უნდა იყოს გარანტირებული პოტენციური „ზავის“ შესახებ; საფრანგეთის ლიდერმა მოაწყო კრიზისული შეხვედრების სერია, რომლის მთავარი მიზანი, როგორც ჩანს, ევროპული ქვეყნების პოზიციების კოორდინაციაა აშშ-ს ქმედებებთან, თავდაცვასთან და უკრაინული მხარის მხარდაჭერასთან დაკავშირებით.

თუმცა ევროპა ასევე ემზადება „გეგმა ბესთვის“_ კერძოდ, ისინი გეგმავენ მიიღონ მნიშვნელოვანი დახმარების პაკეტი მინიმუმ 6 მილიარდი ევროს ოდენობით, რომელმაც კიევისთვის უნდა უზრუნველყოს შემდგომი სამხედრო მხარდაჭერის გარანტია აშშ-სგან მორიგი არაპროგნოზირებადობის შემთხვევაში.

ყოველივე ამის შემდეგ, მიუხედავად მაკრონისა და სტარმერის ვიზიტისა და სხვა გადაწყვეტილებებისა, არ არის მოსალოდნელი, რომ ვაშინგტონის მკვეთრი რიტორიკა კიევის მიმართ არ გაძლიერდება და ასევე არ გამოიწვევს რეალურ ცვლილებებს აშშ-ის პოლიტიკაში.

მოვლენების განვითარებამ შესაძლოა, კვლავ მკვეთრი შემობრუნება განიცადოს – მაგალითად, თუ უკრაინა და აშშ შეთანხმდებიან „წიაღის შესახებ შეთანხმების“ ახალ ვერსიაზე (რაც შესაძლოა იყოს ამჟამინდელი საკომუნიკაციო კრიზისის რეალური მიზეზი).

კრისტინა ზელენიუკი: „ევროკავშირს ნამდვილად შეუძლია უკრაინის დახმარება“

„ტრამპი ილუზიების სამყაროში ცხოვრობს. მას ეჩვენება, რომ ომი უნდა დასრულდეს მხოლოდ იმიტომ, რომ მას ასე სურს. მაგრამ ეს ასე არ არის“, _ ამბობს „ქრონიკა+“-თან ცნობილი პოლიტიკური მიმომხილველი, კრისტინა ზელენიუკი. ის პროცესებს აქტიურად აკვირდება და შეფასებების გაკეთებაც არ უჭირს. მისი თქმით, ტრამპის ფაქტორის გარდა, ყველაფერი აშშ-სა და ევროკავშირის გადაწყვეტილებებზეა დამოკიდებული. ტრამპი-ზელენსკის არასახარბიელო სტარტზე მასთან ინტერვიუ დისტანციურად ჩავწერეთ:

_ ქალბატონო კრისტინა, როგორ აფასებთ ტრამპის ბოლოდროინდელ განცხადებებს?

_ ვფიქრობ, ტრამპს ნამდვილად სჯეროდა, რომ ბაიდენის ადმინისტრაციის ბრალი იყო ომის გაგრძელება. მჯერა, მას ეგონა, როდესაც ოვალურ კაბინეტში მოვიდოდა, წამოიწყებდა დიალოგს კრემლთან და პუტინთან პირადად და შეეცდებოდა გასაუბრებოდა ორივე მხარეს, დაარწმუნებდა რუსეთს, დათმობებზე წასულიყო. ასევე მჯერა, რომ ტრამპი გარშემორტყმულია თავისი გუნდის ხალხით, რომელიც მას რუსული პროპაგანდით არწმუნებენ, რომ ომი გრძელდება, რადგან ზელენსკის მთავრობას ეს სურს და არ სურს დათმობებზე წასვლა. ჯერ მარტო ის რად ღირს, რომ მოისმინო ტრამპის განცხადებები რუსეთისა და მეორე მსოფლიო ომის შესახებ ან ის ფაქტი, რომ რუსეთმა დაამარცხა ნაპოლეონი. ტრამპი ილუზიების სამყაროში ცხოვრობს. მას ეჩვენება, რომ ომი უნდა დასრულდეს მხოლოდ იმიტომ, რომ მას ეს ასე სურს. მაგრამ ეს ასე არ არის. რუსეთი უარს ამბობს ომის თავდაპირველ მიზნებზე. შეგახსენებთ, რომ ეს არ არის მხოლოდ ის, რაც მთელ უკრაინის ეხება.  გაიხსენეთ კრემლის ულტიმატუმი 2021 წლის დეკემბრიდან: ნატომ ევროპაში მთელი თავისი სამხედრო ინფრასტრუქტურა 1997 წლის საზღვრამდე უნდა გაიყვანოს. _ სწორედ ესაა, რაც პუტინს სურს.

_ რა გველოდება უახლოეს მომავალში? ვითარებისა და ურთიერთობების როგორ განვითარებას ვარაუდობთ?

_ ყველაფერი აშშ-ისა და ევროკავშირის გადაწყვეტილებებზეა დამოკიდებული. პალატის სპიკერმა მაიკ ჯონსონმა უკვე განაცხადა Nეწსმახ-ის („ნიუსმექსი“) ინტერვიუში, რომ უკრაინისთვის სამხედრო დახმარების ახალი პაკეტის გაცემის მადა არ არსებობს. ამერიკული იარაღის გარეშე უკრაინის არმიას დღევანდელი ფრონტის ხაზის გამართვა ძალიან გაუჭირდება. მეტიც, პრეზიდენტ ზელენსკის თქმით, ჩვენ უკვე გვაკლია საჰაერო თავდაცვის რაკეტები. ამიტომ მჯერა, რომ თუ ტრამპის ადმინისტრაციას ნამდვილად სურს, აიძულოს უკრაინა დათანხმდეს ცეცხლის დროებით შეწყვეტას (რადგან რუსეთი არ შეასრულებს ამ შეთანხმებას და ადრე თუ გვიან შეტევაზე გადავა უკრაინის უფრო მეტი ტერიტორიების დასაპყრობად), უკრაინისგან დათმობების ფასად, მათ შეუძლიათ ამის გაკეთება, შეაჩერონ უკრაინაში ნებისმიერი იარაღის მიწოდება/გაყიდვა. იცით, ნამდვილად ვერ ვხედავ დახმარებას ნატოს მხრიდან, რადგან ეს გადაწყვეტილებების მიღების კოლექტიური პროცესია. მაგრამ ევროკავშირს ნამდვილად შეუძლია დახმარება. გერმანიის საგარეო საქმეთა მინისტრმა უკვე განაცხადა, რომ ევროკავშირს შეუძლია 700 მილიარდი დოლარის ფონდი გახსნას უკრაინისთვის, როგორც ეს იყო ევროკავშირში კოვიდის დროს. და თუ ტრამპი დათანხმდება, უკრაინას შეუძლია ევროკავშირთან ერთად ამ ფულით ამერიკული იარაღის ყიდვა. მაგრამ ეს გრძელი პერსპექტივაა. ახლა ჩვენ იმასაც ვხედავთ, რომ ტრამპის ადმინისტრაცია აშინებს ევროპას იქ სამხედრო კონტინგენტის ყოფნის შეწყვეტითაც კი.

_ რა პროცესების წინაშე დგას უკრაინა, აშშ, ევროპა და, ზოგადად, სამყარო? როგორია დღევანდელი რეალობა?

_ ჩვენ ვნახეთ აშშ-ის ვიცე-პრეზიდენტ ჯ.დ. ვენსის სიგნალი რუსეთთან შესაძლო გადატვირთვის შესახებ (როგორც 2007 წელს, ხოლო ერთი წლის შემდეგ რუსეთმა დაიწყო სამხედრო აგრესია საქართველოს წინააღმდეგ), უკრაინასთან მოგვარების შემდეგ რუსეთი ჩამოეშორებინა ჩინეთს _ უკრაინისა და ევროპის ეროვნული ინტერესების დათმობის ფასად. ეს იქნება ყველაზე დიდი შეცდომა. სხვათა შორის, ევროკავშირის გარეშე ტრამპის ადმინისტრაციისთვის ამის განხორციელება ნამდვილად რთული იქნება. ევროკომისიის პრეზიდენტ ურსულა ფონ დერ ლაიენის თქმით, აშშ-სა და ევროკავშირს შორის ორმხრივი ვაჭრობა 1,5 ტრილიონი დოლარია. ევროპის დახმარების გარეშე ტრამპის ადმინისტრაცია ჩინეთთან დაპირისპირებაში გამარჯვებას ვერ შეძლებს. თუ ტრამპი წირავს უკრაინას, რათა ჩინეთთან დაპირისპირებაში რუსეთი იყოს მის გვერდით, ეს ევროპის უსაფრთხოებას დამატებით უზარმაზარ რისკებს შეუქმნის. რუსეთის თავდაცვის ხარჯები უკვე მთლიანი შიდა პროდუქტის 10%-მდეა. როგორ ფიქრობთ, დახურავს თუ არა პუტინი თავის ახალ სამხედრო ქარხნებს ცეცხლის შეწყვეტისთანავე, რათა ბევრი უმუშევარი აღმოჩნდეს და ქაოსი შეიქმნას რუსეთში? მეტიც: საჯაროდ და ინფორმაციულად, ტრამპმა და მისმა გუნდმა უკვე ბევრი ფსონი დადო უკრაინის წინააღმდეგ რუსეთის ომის დასრულებაზე. ამიტომ მათი შემდგომი ნებისმიერი ქმედება და გადაწყვეტილება გავლენას მოახდენს მათ რეიტინგზე.