„ქრონიკა+“-ის დღევანდელი სტუმარია „ნაციონალების“ სამგზის მინისტრი და სააკაშვილის მთავრობის ერთ-ერთი სახე, დიმიტრი შაშკინი. ბატონ დიმიტრისთან ინტერვიუს ჩაწერა შემდეგი მიზეზის გამო გადავწყვიტე: ამ რამდენიმე დღის წინ „ფეისბუკში“ სტატუსი დადო: ქუჩაში ხალხი მსაყვედურობს, რატომ დაგვღუპეთ და ძალაუფლება „ქართულ ოცნებას“ როგორ დაუთმეთო? მეც  გადავწყვიტე გამერკვია, უბრალოდ, „ნაციონალების“ მორიგ პიართან გვაქვს საქმე, თუ წინა ხელისუფლების წარმომადგენლები გულწრფელად ფიქრობენ, რომ უკან დაბრუნებას შეძლებენ?.. „ქრონიკა+“-ს დიმიტრი შაშკინი ესაუბრება: _ ბატონო დიმიტრი, მთელი თქვენი გუნდი უკრაინაშია და პოროშენკო თქვენ არ გეპატიჟებათ კიევში? _ უკრაინაში ვინ გაემგზავრება სამუშაოდ, ეს პრეზიდენტ პოროშენკოსა და პრემიერ-მინისტრ იაცენუკის გადასაწყვეტია. მე ვეხმარები მხოლოდ იმ საკითხებში, რაშიც კომპეტენტური ვარ. თუ ასევე იქნება სხვა საკითხებიც, რაც მნიშვნელოვანია უკრაინის მთავრობისთვის, ბუნებრივია, მაშინაც დავეხმარები. _ გეკითხებიან და რჩევებს გთხოვენ? _ იქ, სადაც საჭიროა ჩემი გამოცდილება, ამ გამოცდილებას ვუზიარებ _ ეს იქნება უკრაინის მთავრობა, თუ სხვა ორგანიზაციები, რომლებიც იქ მუშაობენ. _ მაინც, რა სფეროში გთხოვენ დახმარებას? _ ვინაიდან ეს ეხება სხვა ქვეყნის შიდა პოლიტიკას, აქედან გამომდინარე, მე არც მორალური და არც არანაირი უფლება არ მაქვს, რომ ამ საკითხზე ვისაუბრო. _ იმიტომ გეკითხებით, რომ ბევრს არ მოსწონს ქართველი ჩინოვნიკების უკრაინაში სხვადასხვა თანამდებობაზე დანიშვნა. _ უკრაინა არის სუვერენული ქვეყანა, რომლის ტერიტორია ოკუპირებულია რუსეთის ფედერაციის, ანუ ბოროტების იმპერიის, ტერორისტებისა და ბანდიტების მიერ. აქედან გამომდინარე, მე არ მიმაჩნია, რომ ვინმეს აქვს უფლება, განსაჯოს და ნეგატიურად შეაფასოს უკრაინის მთავრობის სუბიექტური, თუ ობიექტური გადაწყვეტილებები. თუ ვინმეს პრეტენზია აქვს, რატომ მუშაობს საქართველოდან წასული ხალხი უკრაინაში, ეს მხოლოდ ამ ადამიანის პრეტენზიაა და არანაირი კავშირი არ აქვს იმ რეალობასთან, რაც დღეს ხდება უკრაინაში. ჩვენ უნდა მივეჩვიოთ იმას, რომ ვიღაცას რაღაცა მოსწონს, თუ არ მოსწონს, ამის მიუხედავად პატივი უნდა ვცეთ ერთმანეთის აზრს და გადაწყვეტილებებს. _ სოციალურ ქსელში დაწერეთ, რომ ხალხი გსაყვედურობთ, „ოცნებას“ ქვეყანა როგორ დაუთმეთო? ეს მოიგონეთ, თუ მართლა გეკითხებიან ასეთ რამეს ქუჩაში? _ ეს რეალური ისტორიაა და არაფერი მომიგონია. მე ამაში ფულს არ მიხდიან და ვერც პოლიტიკურ ქულას დავიწერ. ასე რომ, როცა დავწერე, აბსოლუტურად გულწრფელი ვიყავი. ბუნებრივია, ყველა, ვინც ცხოვრობს ამ ქალაქში და ქვეყანაში, საკუთარ თავზე გრძნობს იმ სიტუაციას, რაც რეალობაში არსებობს. სიტუაცია კი არის რთული და არავისთვის არ უნდა იყოს გასაკვირი, რომ ხალხში უკმაყოფილება იზრდება. საზოგადოების ასეთი განწყობა გასაკვირი იმიტომაც არ უნდა იყოს, რომ ხალხში მოლოდინი იყო ძალიან მაღალი და ეს მოლოდინი გაწბილდა, არ გამართლდა. მე არ ვლაპარაკობ ჩასაფრებულის პოზიციიდან. ალბათ, არ არსებობს ისეთი ადამიანი, რომელსაც უხარია ის ყველაფერი, რაც დღეს ხდება ჩვენს ქვეყანაში. მნიშვნელოვანია ის, რომ მთავრობა და მისი ჩინოვნიკები გამოვიდნენ თავისი კაბინეტებიდან და მოსახლეობას იმ პრობლემებზე ესაუბრონ, რომელიც მას ყველაზე მეტად აწუხებს. _ და ფიქრობთ, რომ ეს უკმაყოფილო ხალხი თქვენგან, `ნაციონალებისგან~ ითხოვს დახმარებას? _ ის, რომ ნებისმიერი პარტიის ამოცანაა ხელისუფლებაში მოსვლა, აქ, მე მგონი, ახალი არაფერია. პარტია სწორედ იმისთვის არსებობს, რომ ხელისუფლებაში მოვიდეს. ჩემი სუბიექტური მოსაზრება მაქვს, რომელსაც თქვენ შეიძლება დაეთანხმოთ, ან არ დაეთანხმოთ: სამწუხაროდ,  2012 წელს საქართველოში დაიბადა ტრადიცია, რომ იდეების შეჯიბრი აღარ არის. როდესაც ჩვენ ვსაუბრობთ ვიღაცის ხელისუფლებაში მოსვლაზე, აქ არის მთავარი, რომ უნდა არსებობდეს ალტერნატიული იდეები. სამწუხაროდ, უკვე სამი წელი გადის, რაც ჩვენ ვუყურებთ მხოლოდ ნეგატიურ მოვლენებს და არის მხოლოდ სამაგალითო რუსული პოლიტიკა დამკვიდრებული. ამერიკის შეერთებულ შტატებში, საფრანგეთსა, თუ გერმანიაში პოლიტიკოსები ეჯიბრებიან ერთმანეთს იმ მესიჯებში და პოზიტიურ გზავნილებში, რომლის მიხედვითაც მოსახლეობამ უნდა აირჩიოს ესა თუ ის პარტია, ანუ იქ არის იდეებისა და კონკრეტული პროგრამების შეჯიბრი. საქართველოში კი ბოლო სამი წელია, მხოლოდ იმაში ეჯიბრებიან ერთმანეთს, თუ ვის მეტი კომპრომატი ექნება ვინმეზე. _ კომპრომატების ომი თქვენს დროს არ იყო? _ თქვენ უნდა გახსოვდეთ 2006-ის, ან 2009 წლის არჩევნები, სადაც მუდმივად იყო იდეებისა და გზავნილების შეჯიბრი. ეს აღარ არსებობს დღეს. 2012 წლიდან დაიწყო საქართველოში ნეგატიური კამპანიები. მე არჩევნებზე მუშაობის თერთმეტწლიანი გამოცდილება მაქვს, მათ შორის, რუსეთის არჩევნებზე მუშაობის გამოცდილებაც, ამიტომ დამერწმუნეთ, რომ რუსეთში არჩევნებს არ იგებდნენ იდეებით, არამედ იგებდნენ მხოლოდ ნეგატიური ფორმებით. ასეთი სიტუაციაა დღეს საქართველოში. ჩვენ მოსახლეობას არ სჭირდება ნეგატივი, მას სჭირდება გზავნილი იმისა, თუ როგორ უნდა გამოვიდეთ არსებული მდგომარეობიდან. _ მოკლედ შემიფასეთ ეს მდგომარეობა. _ რთული სიტუაციაა და ძალიან უღიმღამო სოციალური ფონია. უნდა ვიფიქროთ, თუ როგორ დავუბრუნოთ საშუალო და დაბალი რანგის ჩინოვნიკებს ლარის ინფლაციის გამო დაკარგული ორასი ლარი, ასევე უნდა მივხედოთ პენსიონერებს, მათ უკვე დაკარგეს ორმოც ლარამდე, მასწავლებელმა დაკარგა ას ლარამდე და კიდევ უფრო მეტი თავისი ხელფასიდან. მოსახლეობას ამაზე უნდა ვესაუბროთ და მდგომარეობის გამოსწორებაზე გავაკეთოთ აქცენტი. _ თქვენ რომ მინისტრი იყავით, მაშინ  მასწავლებლის ხელფასი რამდენი იყო? _ 380 ლარი იყო საშუალო ხელფასი. დღეს არის 75 ლარით მომატებული იმ ხელფასთან შედარებით, მაგრამ ლარის დევალვაციას თუ გაითვალისწინებთ, დაინახავთ, რომ ახლა მასწავლებელი იღებს გაცილებით ნაკლებს, ვიდრე ჩვენს დროს. ამასთანავე, ჩვენს დროს, როცა 380 ლარი იყო მასწავლებლის ხელფასი, ამავდროულად, არსებობდა პედაგოგთა ათი პროცენტი, რომელიც ათას ლარს იღებდა ხელფასის სახით და ასევე არსებობდა გაწერილი გეგმა, რომ 2016 წლამდე ყველა პედაგოგს უნდა ჰქონოდა ასეთი ხელფასი. დღეს ეს პროგრამა საერთოდ გაჩერებულია. _ უმუშევრობის პრობლემა თქვენს დროს არ იყო? _ ცხადია, იყო და მე ვეთანხმები იმ ექსპერტებს, რომლებიც ამბობენ, რომ უმუშევრობის პრობლემა ერთბაშად ვერ მოგვარდება. უმუშევრობა ამერიკაშიც არსებობს და ევროპის განვითარებულ ქვეყნებშიც. უბრალოდ, აქ სხვა რამეზეა საუბარი. კერძოდ, როცა შენ პოლიტიკოსი ხარ, ამ დროს იყურები ათი, ოცი, ოცდაათი წლით წინ და ნელ-ნელა აღწევ იმას, რომ გეგმა განახორციელო და ესა თუ ის პრობლემა მოაგვარო. დღეს ჩვენ შეგვიძლია რამე არსებულ გეგმაზე და პრობლემის მოგვარებაზე ვისაუბროთ? არ შეგვიძლია. ელემენტარულად გადავხედოთ იმ ციფრებს და სტატისტიკას, რაც ამჟამად გვაქვს: ოცდაათი პროცენტით შემცირდა ექსპორტი და ცხრა პროცენტით შემცირდა ტურიზმი. ეს შემცირება კი იმ კანონის ბრალია, რომლის მიხედვითაც დაწესდა სავიზო რეჟიმი. ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, ტურისტების ცხრა პროცენტი ძალიან დიდი რაოდენობაა. იმდენად დიდი, რომ სერიოზულ დანაკლისს გვაძლევს. თითო ტურისტი დღეში საქართველოში ხარჯავდა მინიმუმ ას ლარს და ეს ასი ლარი დაიკარგა. რატომ? რისთვის? ასეთი უგუნური კანონის მიღებას ხომ არავინ სთხოვდა და აძალებდა, მაგრამ იფიქრეს, რომ რადგან ეს იყო სააკაშვილის დროს აწყობილი სისტემა, ამიტომ იყო ცუდი. _ მიზეზად ის მოჰყავთ, რომ საქართველოდან მესამე ქვეყნების წარმომადგენლები არალეგალურად გადიოდნენ ევროპაში. _ წეღან რომ მკითხეთ, თქვენს დროს არ იყო პრობლემებიო? ზუსტად ეს სიტუაციაა ამ შემთხვევაში, ანუ ჩვენს დროსაც იყო საუბარი იმაზე, რაც ახლა თქვენ თქვით მესამე ქვეყნების შესახებ. მაგალითად, საქართველოში სტუდენტები ჩამოდიან, ვთქვათ, ნიგერიიდან და სწავლობენ აქ სხვადასხვა სასწავლებელში. იყო შემთხვევები, როდესაც ნიგერიელმა სტუდენტმა აიღო სტუდბილეთი, რის შემდეგაც არალეგალურად გადავიდა თურქეთში, მერე კი იქიდან რომ გადავიდა ევროკავშირის ტერიტორიაზე, სადაც დააკავეს და ქართული სტუდბილეთი რომ აღმოაჩნდა, დააბრუნეს საქართველოში. ხოლო ამ დროს საქართველომ მოაწერა ხელი კანონს, რომლის მიხედვითაც ამ სტუდენტის თავის სამშობლოში დეპორტაციის ხარჯები უნდა გაიღოს საქართველოს ბიუჯეტმა, ანუ ნიგერიაში ეს სტუდენტი საქართველომ თავისი ხარჯებით უნდა გადაგზავნოს. ეს არის ის, რაც თქვენ იკითხეთ და რაც გახდა საბაბი სავიზო რეჟიმის შემოღებისა, მაგრამ, როგორც გითხარით, ჩვენც გვქონდა ეს პრობლემა, რომელიც წარმატებით მოვაგვარეთ. _ როგორ მოაგვარეთ? _ ამ პრობლემის გადასაწყვეტად სავიზო რეჟიმის გამკაცრება არაფერ შუაშია. როცა ნიგერიის მსგავსი ქვეყნებიდან ჩამოდიან, ასიდან ოთხმოცდათხუთმეტი მართლა ჩამოდის სასწავლებლად, ხოლო ხუთი კაცი ცდილობს საქართველოს ევროპაში გასასვლელ დერეფნად  გამოყენებას... ანუ პრობლემა მართლაც არსებობს, მაგრამ ეს ხომ არ გვაძლევს იმის ნებას, რომ ამ ხუთი კაცის გამო დანარჩენი ოთხმოცდათხუთმეტი დავჩაგროთ? ამიტომ გავაკეთოთ ასეთი რამ: როდესაც ეს ადამიანი ჩამოდის, მას აუცილებლად დეპოზიტზე უნდა ედოს სავარაუდო დეპორტაციისთვის საჭირო თანხა. ამ შემთხვევაში რაც დაჯდებოდა, მაგალითად, თბილისი-ნიგერიის რეისი. მორჩა! _ ყველანაირი პრობლემა გვარდება ამით. გადავიდა ევროპაში და დეპორტაცია გახდა საჭირო? კი ბატონო, ინება დეპორტაცია, მაგრამ ეს საქართველოს ბიუჯეტს არანაირად არ დააზარალებს. ასე იყო ჩვენთან. როცა მე განათლების მინისტრი ვიყავი, კონტრდაზვერვის დეპარტამენტიდან მოვიდნენ ჩემთან და მითხრეს, რომ დაახლოებით ოცი შემთხვევა იყო, როდესაც სხვადასხვა ქვეყნების ახალგაზრდების მიერ იყო ევროპის ქვეყნებში გადასვლის მცდელობები. მოკლედ, მაშინ პრობლემა მოგვარდა. ჩვენს ბიუჯეტს არ ეკისრებოდა დეპორტაციის თანხა და ფინანსურად არ ვზარალდებოდით. _ რატომ არ გაითვალისწინეს ეს გამოცდილება, თუ თქვენს ჯიბრზე მოიქცნენ ასე? _ უკვე ჯიბრზეც აღარ ვფიქრობ. სამწუხაროდ, დავრწმუნდი, რომ სახეზეა  განათლების, გამოცდილებისა და პროფესიონალიზმის ნაკლებობა. გასაგებია, რომ შეუძლებელია ადამიანმა იცოდეს ყველაფერი, ასეთი ადამიანი არ არსებობს. ყველაზე კარგი მმართველის მაგალითი ჩემთვის ყოველთვის იყო და არის როლანდ რეიგანი, რომელიც, მოგეხსენებათ, იყო მსახიობი. მას არ დაუმთავრებია ჰარვარდისა, თუ ლონდონის ბიზნესსკოლა, მაგრამ ამ დროს შექმნა საუკეთესო ეკონომიკა მსოფლიოში და ამერიკა აიყვანა თავისი  სიძლიერის მწვერვალზე. ეს ყველაფერი იმიტომ, რომ მას ჰყავდა გუნდი, რომელსაც ეკითხებოდა და რომლის აზრსაც იზიარებდა. ესენი არავის არაფერს ეკითხებიან. მე სამი წელი ვიყავი განათლების მინისტრი და არც ერთი გადაწყვეტილება არ მიმიღია ერთპიროვნულად. ნებისმიერი, პატარა გადაწყვეტილების მიღების დროსაც კი ვკითხულობდი სხვების აზრს. ეს შეგიძლიათ გადაამოწმოთ. რაც შეეხება, მაგალითად, დღევანდელ განათლების მინისტრს, მე ვეძახი მას მავნებელს, იმიტომ რომ სამინისტოში თავისი დაქალები შეკრიბა, რომლებსაც არც განათლების პრობლემატიკა ესმით და არც განათლების არსი. _ განათლებაზე საუბარი არ მქონდა გეგმაში, მაგრამ რადგან შევეხეთ, ცოტა ამ კუთხითაც განვიხილოთ. განათლების მხრივაც დიდი პრობლემები გვაქვს. ფაქტობრივად, სასკოლო განათლება საკმარისი არ არის უმაღლესში სწავლის გასაგრძელებლად. _ მთავარი პრობლემა განათლებას რაც აქვს და რაც თამარ სანიკიძეს არ ესმის, ის არის, რომ როდესაც ჩვენი ბავშვები სკოლას, ან უმაღლესს ამთავრებენ, ისინი არ არიან კონკურენტუნარიანები მსოფლიოს ბაზარზე. ვგულისხმობ იმას, რომ ახლა არის გლობალიზაციის ერა, ჩვენი ბავშვები დღეს ერთმანეთს კი აღარ ეჯიბრებიან, ისინი ეჯიბრებიან ჩინელებს, ამერიკელებს, გერმანელებს და ასე შემდეგ. ახლა წამოვიდეთ უკან და ვნახოთ, რამდენად მზად არიან შეჯიბრებისთვის? თქვენ სწორად თქვით, რომ განათლება საკმარისი არ არის და რეპეტიტორი თუ არ აიყვანეს, ბავშვი უმაღლესში ვერ ხვდება. 2003 წელს, როცა სააკაშვილის ხელისუფლება მოვიდა, მთავარი პრობლემა იყო ის, რომ კორუფცია არსებობდა ჩაბარების პროცესში. შემოიღეს ერთიანი ეროვნული გამოცდები, რომელმაც ეს პრობლემა მოაგვარა. კორუფცია აღმოვფხვერით და ამას ვერავინ უარყოფს. _ ამან განათლების დონის გაზრდაზე იმოქმედა? _ ეს განათლების დონის გაზრდაზე არ იყო გათვლილი. ეს იყო ანტიკორუფციული ღონისძიება. ამ ღონისძიების შემდეგ, ანუ 2011 წლიდან დავიწყეთ მეორე ეტაპის მომზადება, რაც ითვალისწინებდა ერთიანი ეროვნული გამოცდების სკოლებში გადასვლას და უკვე სკოლის განათლების დონით ჩააბარებდა ბავშვი უმაღლეს სასწავლებელში. რომ მოვაგვარეთ კორუფცია და უკვე მეორე ეტაპზე გადასვლაზე დავიწყეთ ფიქრი, ვნახეთ, რომ მაია მიმინოშვილის გამოცდის ცენტრი იყო ცალკე და მუდმივად ცდილობდა, გაერთულებინა  გამოცდები. მაიას საწინააღმდეგო პიროვნულად არაფერი მაქვს, მაგრამ სულ ამაზე ვკამათობდით, რომ ის ართულებდა გამოცდებს და ეს არაფერი საჭირო არ იყო. დღეს კი შედეგად მივიღეთ, რომ ამის გამო გამოცდების პროგრამა ჩაწყვეტილია სკოლის პროგრამისგან, ანუ უკვე ის კი არ არის პრობლემა, რომ არსებობენ პედაგოგები, რომლებიც ბავშვებს ვერ ეხმარებიან განათლების მიღებაში _ ჩვენ გვყავს 60 ათასი პედაგოგი, რომელთა უმრავლესობა ძალიან მაგარი მასწავლებელია, თუმცა არიან ისეთებიც, რომელთაც კვალიფიკაციის ამაღლება სჭირდებათ _ მაგრამ, როგორც ვთქვი, ეს უკვე არ არის მთავარი პრობლემა, რადგან თვითონ პროგრამაა გაუმართავი. ბავშვს მშობელმა თუ არ აუყვანა რეპეტიტორი, იგი უმაღლესში ჩაბარებას ვერ შეძლებს. მოდით, ციფრებით ვილაპარაკოთ: 40 ათასი ბავშვი აბარებს უმაღლესში. აქედან ორი მესამედი ემზადება, რომლისგანაც რეპეტიტორების ჯიბეში გადის 120 მილიონი ლარი. ზუსტად ამ თანხას უხდიან რეპეტიტორებს ქართველი მშობლები. ეს არ გახლავთ დაბალი თანხა, ფაქტობრივად, ოჯახს ერთი ბავშვის მომზადება 3 ათასი დოლარი უჯდება და ჩვენ არ ვართ ის ქვეყანა, რომლის მცხოვრებლებისთვის 3 ათასი დოლარი უმნიშვნელო თანხა გახლავთ. მოკლედ, 2012 წელს გავაკეთეთ რეფორმა, რომელიც ითვალისწინებდა, რომ გამოცდები კორუფციისგან დაცვითი მექანიზმებით შედიოდა სკოლაში, მაგრამ ყველაფერი დამთავრდა იმით, რომ ჯერ მარგველაშვილი მოვიდა და თქვა, რომ ეს ყველაფერი არ ვარგაო, გავიდა ორი წელი და სანიკიძემ დაიწყო საუბარი, უიმე, გამოცდები ხომ არ გადავიტანო სკოლაშიო? ორი წლით გაჩერება რად უნდოდა ამას? ახლა კიდევ ცალკე ორი წელი დასჭირდება რეფორმის ხელახლა მომზადებას. _ თქვენ თვითონ რატომ არ გადაიტანეთ გამოცდები სკოლებში? _ იმიტომ, რომ კიდევ რამდენიმე გამოწვევა იყო მოსაგვარებელი. მე განათლების მინისტრი გავხდი 2009 წლის დეკემბერში, პირველი გამოწვევა იყო კორუფცია. სანამ კორუფციას არ გაანადგურებდი, არ დამარხავდი, ისე მეორე რეფორმას ვერ დაიწყებდი. _ ანუ აღიარებთ, რომ „ნაციონალების“ დროს სისტემაში კორუფცია იყო? აქ ხომ ისიც შედის, რომ ყოველ წელს ახალ-ახალი სახელმძღვანელოები იბეჭდებოდა? _ სახელმძღვანელოებთან დაკავშირებით ჩემი პირადი პოზიცია იყო, რომ არსებობდა დასაწყისში დაშვებული შეცდომა, რომელიც გახლდათ შემდეგი: ის, რომ სახელმწიფო არ უნდა ქმნიდეს სახელმძღვანელოებს, ეს, მე მგონი, საკამათო არ არის და ყველასთვის ნათელია. 2004 წელს მიიღეს ასეთი გადაწყვეტილება _  მოდით, ყველამ გააკეთოს სახელმძღვანელო, ვისაც აქვს სურვილი, რასაკვირველია, თუ ის ჯდება სასწავლო გეგმაში და სტანდარტებში და ამის შემდეგ თვითონ სკოლამ გადაწყვიტოს, რომელს ამოირჩევს. აქ არაფერი პრობლემა არ ჩანს და ლამაზადაც ჟღერს. თქვენ, სიტყვაზე, ხართ სკოლის დირექტორი, შეკრიბეთ მასწავლებლები და გადაწყვიტეთ, რომელი ავტორები ამოგერჩიათ. _ მაგრამ ეს რომ კორუფციის ბუდედ იქცეოდა, ბავშვიც კი მიხვდება. _ გეთანხმებით. ქაღალდზე ყველაფერი კარგად ჟღერდა, მაგრამ რეალურად მოხდა კორუფციული გარიგებები სკოლის დირექტორთან. აქ მასწავლებლებს არავინ აღარაფერს ეკითხებოდა, მთავარი ფიგურა იყო სკოლის დირექტორი, რომელიც სახელმძღვანელოს იმ ავტორს დაუჭერდა მხარს, რომლისგანაც მეტ „ატკატს“ მიიღებდა. მერე ამ სკოლის დირექტორებს მადაც გაეზარდათ და გაუჩნდათ იდეა, რომ მოდი, ყოველწლიურად შევცვალოთ სახელმძღვანელოებიო. ამ ყველაფერმა საბოლოოდ მიიღო საშინელი კორუფციის ფორმა, რის შედეგადაც გაიჭყლიტა მასწავლებელი, მოსწავლე და მშობელი. _ ახლა კი საუბრობთ ამ თემაზე, მაგრამ სააკაშვილის დროს რაღაც არ მახსოვს, რომ ვინმეს ესაუბრა. _ 2010 წელს, როცა მე მოვედი განათლების სამინისტროში, ეს პრობლემა უკვე იდგა ძალიან მწვავედ. არ ვამბობ, რომ მარტო მე დავინახე ეს. ჩემამდე ნიკა გვარამიამაც დაინახა და როდესაც მისგან გადავიბარე სამინისტრო, ზუსტად ამაზე ვსაუბრობდით. ჩვენ გადავწყვიტეთ გაგვეკეთებინა ასეთი რამ: სახელმწიფო იყიდის სახელმძღვანელოებს ყველა სოციალურად დაუცველისთვის და მრავალშვილიანებისთვის, სახელმწიფო ასევე შემოიღებს აკრედიტაციის მკაცრ პირობებს და ხუთი წლის განმავლობაში სკოლა, დირექტორის სურვილის მიუხედავად, ვერ შეცვლის სახელმძღვანელოებს. ამავდროულად, ჩვენ სკოლას დავუტოვეთ სახელმძღვანელოების არჩევის უფლება და რაც მთავარია, არც ერთი სახელმძღვანელოს ფასი არ უნდა ყოფილიყო ათ ლარზე მეტი. ეს იყო ის გეგმები, რაც ჩვენ დავტოვეთ. ამათ კი ვითომ უფასო სახელმძღვანელოებით ყველაფერი უარესობისაკენ შეცვალეს. დედამიწაზე უფასო არაფერია. აქ სხვა კორუფციული სქემები მოქმედებს, რომელზე საუბარიც ახლა შორს წაგვიყვანს. _ ე. ი. თქვენ ამბობთ, დღეს რომ ხელისუფლებაში ყოფილიყავით, განათლების საქმე ხუთიანზე იქნებოდა? _ მე არ ვარ ადამიანი, რომელიც ამბობს, რომ ყველაფრის მოგვარება შეგვიძლია. ჩვენ არ ვართ ჯადოქრები. მე ვამბობ იმას, რომ ჩვენ ამას ვაკეთებდით და ხალხი იმის კონკრეტულ შედეგებს ხედავდა, რასაც ვაკეთებდით. _ მე მგონი, ეგ უკვე გადაჭარბებული შეფასებაა, ასეთ რამეს ხალხი ვერ ხედავდა, ხოლო თუ ხედავდა, ალბათ, თქვენი მომხრე იყო. _ იყო ხალხი, რომელიც ამას ხედავდა. მაშინ მეც ჩაგეკითხებით: თქვენ არ ხედავდით იმას, რომ ბავშვები კორუფციის გარეშე აბარებდნენ უმაღლეს სასწავლებლებში? _ მე პირადად სხვანაირად ვხედავდი ამ საკითხს: ჩემთვის სულერთია რეპეტიტორს გადავუხდი, ფულს, კორუფციის გამო გადავიხდი, თუ სახელმწიფო ხაზინაში. მთავარია, განათლების დონე, რომელიც ძალიან დაბალი იყო და არის. _ იმას ხომ ხედავდით, რომ სკოლა ჩვენს დროს უსაფრთხო გახდა? _ მაგას კი ვხედავდი, მაგრამ არც ეს არის სკოლის მთავარი ფუნქცია. ისევ განათლების დონეზე ვაკეთებ აქცენტს. _ განათლება არის რეფორმა, რომელიც დროშია გაწელილი. ამიტომ გითხარით ზემოთ, რომ ჩვენ დავიწყეთ ეტაპობრივად რეფორმირება, რისთვისაც გარკვეული დრო იყო საჭირო. _ ჰაგიოგრაფია გააქრეთ სახელმძღვანელოებიდან და „ვეფხისტყაოსანი“ დაიყვანეთ თხუთმეტ ტაეპზე, ეს იყო თქვენი რეფორმები! _ ისევ ვიმეორებ: სამწუხაროდ, როცა რეფორმებზე ვსაუბრობთ, აქ ძალიან ბევრი არის დამოკიდებული დროზე. იმ პრობლემების გამოსასწორებლად, რაც საბჭოთა კავშირის დროიდან მოყოლებული აქ, განათლებაში არსებობს, ხუთი და ათი წელი ძალიან ცოტაა. მთავარი იყო სწორი მიმართულების აღება, რაც ჩვენ გავაკეთეთ კიდეც და რისკენაც მივდიოდით. მაგალითად, შესაცვლელი იყო დამოკიდებულება განათლების მიღების ფორმის მიმართ. „ვეფხისტყაოსნის“ დაზეპირება, რაც ხდებოდა საბჭოურ სკოლებში, ბავშვის წარმატებაზე ზეგავლენას ვერ მოახდენს, თუ ნაწარმოების შესწავლით არ განვითარდა კონკრეტული პირადი თვისებები. თუ ცოდნა მხოლოდ ცოდნად დარჩა, თქვენ სუფრაზე მშვენივრად წაიკითხავთ ციტატებს და ამით დამთავრდება ცოდნაც. _ მაგრამ ეს ხომ არ არის იმის საფუძველი, რომ საერთოდ არ ვასწავლოთ, რადგან ვერც პირად თვისებებს განივითარებს ბავშვი? _ რა თქმა უნდა, მთავარი პრობლემა, იცით, რა არის? მე კიდევ ერთხელ ვიმეორებ, რომ ჩვენ არ ვიყავით ჯადოქრები და ყველაფერს ჯოხის ერთი დაქნევით ვერ ვასწორებდით. ასე არ ყოფილა. ჩვენ, უბრალოდ, ვხედავდით, სად მივდიოდით და რა გვინდოდა, საფუძვლიანი რეფორმებისთვის ვამზადებდით პლაცდარმს. მოვიდა ახალი ხელისუფლება და თქვა, რომ რასაც ჩვენ ვაკეთებდით, ყველაფერი ცუდი იყო და მე გავაკეთებ უკეთესადო. მნიშვნელობა არ აქვს, რის გამო გააკეთეს ეს. ფაქტია, რომ გააკეთეს. ფაქტია, რომ ბევრი სისულელე გააკეთეს და დაიმახსოვრეთ ჩემი სიტყვა, რომ ეს მთავრობა ისტორიაში შევა, როგორც აკრძალვების მთავრობა. ეს არის მთავრობა, რომელიც ცდილობს, ისეთი რეგულაცია შემოიღოს, რომლითაც რაღაცას აკრძალავს. გადაწყვეტილების მიღებაც კი არ შეუძლიათ, რადგან გადაწყვეტილების მიღება დღეს შარია ჩინოვნიკისთვის. _ თქვენ შეგეძლოთ, გადაწყვეტილება მიშას უკითხავად მიგეღოთ? _ მე დავიწყე მუშაობა 2009 წელს. მანამდე ვმუშაობდი ამერიკულ კორპორაციაში, რომლის თავმჯდომარეც არის სენატორი მაკეინი. მეც ისეთივე სტერეოტიპის ტყვეობაში ვიყავი, როგორც თქვენ, რომ ყველაფერი მიშასთან თანხმდებოდა და ა. შ. ეს იყო ტყუილი. როდესაც მე თვითონ დავიწყე მუშაობა, ვნახე, რომ გადაწყვეტილებების მხოლოდ სამი-ოთხი პროცენტი იყო შესათანხმებელი პრეზიდენტთან. საუბარია გლობალურ თემებზე. მაგალითად, როცა თავდაცვის მინისტრი ვიყავი, პრეზიდენტთან ვათანხმებდი ამერიკიდან ჩამოსატანი ვერტმფრენების რაოდენობას, მარკებს და ა. შ., მაგრამ სხვა სახის გადაწყვეტილებებს დამოუკიდებლად  ვიღებდით. _ აქტიურ პოლიტიკას დავუბრუნდეთ: ვრცელდება ინფორმაცია, რომ გაზაფხულიდან „ნაციონალები“ თბილისური მაიდნის გაკეთებას აპირებთ და თითქოს ასეთი დავალება ნოლანდის ვიზიტის დროს მიიღეთ. _ ჩვენ ვცხოვრობთ ქვეყანაში, რომელიც საბჭოთა კავშირიდან კი გამოვიდა, მაგრამ შეთქმულებების თეორიის დღემდე სჯერა. პირველი, რაც უნდა გვესმოდეს, ის არის, რომ ამერიკა ჩვენი სტრატეგიული პარტნიორია, რომელიც თავის სტრატეგიულ პარტნიორებს არასოდეს ეუბნება, თუ რა უნდა გააკეთოს. ამერიკა გეუბნება იმას, რომ მხარს დაგიჭერ იმ ბრძოლაში, რომელსაც ჰქვია დემოკრატიის მშენებლობა. ეს არის ერთადერთი რამ, რასაც ამერიკა გეტყვის. თერთმეტი წელი ვმუშაობდი ამერიკულ ორგანიზაციებში და კარგად ვიცი, რასაც ვამბობ. არასოდეს, ვინც არ უნდა იყოს ამერიკის ხელისუფლების წარმომადგენელი, არ გეტყვის, რომ ეს გააკეთე, ან ის გააკეთე. _ კითხვას დავუბრუნდები: მეიდანი გვექნება? _ მეიდნის მოწყობა თუ არმოწყობა, ასევე ხელისუფლებაში `ნაცმოძრაობის~, თუ `ქართული ოცნების~ ყოფნა არ წყდება ერთეული პიროვნებებისა და ძალების მიერ. ამას წყვეტს მისი აღმატებულება ქართველი ხალხი. _ აქ უკვე ვეღარ დაგეთანხმებით, რადგან ეს უკვე ტყუილია. ხალხი ვერაფერსაც ვერ წყვეტს. _ არ არის ტყუილი. 11 წელი დიდ ამერიკულ ორგანიზაციაში ვმუშაობდი და კარგად ვიცი, რომ ხალხის მასის წაყვანა ამა თუ იმ  მიმართულებით ერთი ადამიანის მიერ, როგორი ჭკვიანიც არ უნდა იყოს იგი, შეუძლებელია. ასეთი მენეჯერი არ არსებობს. ხალხი თვითონ წყვეტს, საით წავიდეს და რა გააკეთოს. _ ანუ თქვენ ამბობთ, რომ ხალხი თუ წამოგყვებათ, მეიდანს მოაწყობთ? _ მე ვამბობ იმას, რომ თუ ხალხმა გადაწყვიტა ხელისუფლებაში „ნაცმოძრაობის“ ყოფნა, მაშინ იქნება „ნაცმოძრაობა“ და ამას ვერავინ ხელს ვერ შეუშლის; თუ ხალხმა გადაწყვიტა, რომ უნდა იყოს „ქართული ოცნება“, მაშინ იქნება „ოცნება“. ეს არის მხოლოდ ხალხის გადასაწყვეტი. _ ბატონო დიმიტრი, მორწმუნე ხართ? _ დიახ, მორწმუნე ვარ. _ მართლა მორწმუნე ხართ, თუ მოდის გამო გწამთ ღმერთი? _ არ ვარ ეკლესიური, მაგრამ ვარ მორწმუნე ადამიანი. მე მჯერა ღმერთის, მაგრამ ყველა საეკლესიო კანონს ვერ ვასრულებ, მიუხედავად იმისა, რომ აღსარებაც მაქვს ჩაბარებული. _ იმიტომ გეკითხებით, რომ, როგორც აღმოვაჩინეთ, სააკაშვილიც მორწმუნე ყოფილა. თქვენი გუნდის მორწმუნეობა კი არაფერში არ ჩანდა. გლდანის ეკლესია დაანგრიეთ, იქით აჭარაში ფერიას ეკლესია. _ ძალიან კარგი შეკითხვაა, რისთვისაც მადლობას გეტყვით. მე მყავს ძალიან ახლობელი სასულიერო პირი, არქიმანდრიტი მამა ანტონი, რომელმაც მითხრა ასეთი რამ: ეკლესიაში მოდის ორი კატეგორიის ხალხი _ ერთი მოდის ღმერთთან, ხოლო მეორე _ მოდისთვის, როგორც თქვენ ამბობთ. აქედან გამომდინარე, მე არ მიმაჩნია, რომ მე ან ჩემი ოჯახის რომელიმე წევრი მეორე კატეგორიას ეკუთვნის, რადგან მართლა მწამს ღმერთის არსებობა. მთავარია, გულით გწამდეს, რაც, დამეთანხმებით, იმას არ ითვალისწინებს, რომ ყველა ხედავდეს, რამდენად მორწმუნე ხართ. _ მიშაც ასეთი გულით მორწმუნე იყო? _ მიშა უნდა შეაფასო იმ ნაბიჯებით, რომელიც მან გადადგა. რამდენი ეკლესია აშენდა მიშას დროს... _ რომელ ეკლესიას გულისხმობთ? _ ფოთის ტაძარი აშენდა, არის სხვა ეკლესიებიც. მე როგორც მაშინდელი მთავრობის წევრს, შემიძლია გითხრათ, რომ ჩვენ ძალიან ბევრი ქონება გადავეცით ეკლესიას. თქვენ ჟურნალისტი ხართ და შეგიძლიათ ჩაატაროთ ჟურნალისტური გამოძიება, სადაც გამოჩნდება, რომ სიმართლეს ვამბობ. _ მე უკვე მქონდა ასეთი ჟურნალისტური გამოძიება გლდანის ეკლესიის დანგრევაზე. რად უნდოდა მამა ბასილის დაპატიმრებას მსგავსი სპეცოპერაცია? _ ვერ გეტყვით, კონკრეტულად რა მოტივები ჰქონდა მთავრობას, მაგრამ არ გავურბივარ ამ შეკითხვას. ჩემთვის, როგორც ჩვეულებრივი მოქალაქისთვის, მაშინ იყო ცნობილი, რომ მამა ბასილი, გარიყული და მოკვეთილი იყო ეკლესიიდან... _ რა მნიშვნელობა აქვს ამას? _ კი ბატონო, მიუხედავად იმისა, მოკვეთილი იყო თუ არა, შესაძლებელი გახლდათ ამ პრობლემის მოგვარება გაცილებით უფრო ფრთხილად და უმტკივნეულოდ. ამის მეტს ვერაფერს გეტყვით ამ საკითხთან დაკავშირებით, რადგან მაშინ მე არ ვიყავი ხელისუფლებაში, მაგრამ იმაზე საუბარი, რომ მიხეილ სააკაშვილი არ იყო მორწმუნე ადამიანი, გაუმართლებლად მიმაჩნია. მე როცა მის გვერდით ვიყავი, ერთხელაც არ შემიტანია ეჭვი, რომ ის არ იყო მორწმუნე ადამიანი. იყო მორწმუნე, ჩემი აზრით, ახლაც არის და ამ ადამიანისთვის ის ფასეულობებია მნიშვნელოვანი, რასაც ქადაგებს ეკლესია. _ ბოლო კითხვა და აღარ შეგაწყენთ: ერთი წელიც და ახალი საპარლამენტო არჩევნები იქნება. როგორ ფიქრობთ, გაქვთ პოლიტიკაში მეორედ მოსვლის შანსი? _ ჩართული არ ვარ პარტიის ყოველდღიურ ცხოვრებაში, მაგრამ ძალიან ობიექტურ პასუხს გაგცემთ: მიმაჩნია, რომ ხალხი მომავალ არჩევნებზე ხმას მისცემს იმას, ვინც შესთავაზებს უკეთეს მომავალს, მაგრამ ისიც გაითვალისწინეთ, ხალხი იმას არ შეჭამს, რომ ყველაფერი იქნება უფასო და სახლში მოუტანენ პურს. ვინც ახლა შესთავაზებს ხალხს ამ კრიზისიდან გამოსავალს, ხალხიც სწორედ მას გაჰყვება. _ თქვენ ფიქრობთ, რომ ხალხი მხარს დაგიჭერთ? _ ყველა პარტიას აქვს შანსი. ეს თვითონ საზოგადოებამ უნდა გადაწყვიტოს...   დავით დევი