ჩვენ _ ქართველებს, ერს, ხალხს, რომელსაც ემოცია და ტემპერამენტი ჭარბად გვაქვს მომადლებული და ხშირ შემთხვევაში თავიც კი მოგვაქვს წინაპრებით, მათი გმირობით და თავგანწირვით სამშობლოსადმი, მოყვასისადმი საკმაოდ ზედაპირული მეხსიერება გვაქვს. დიახ, ჩვენ ვსაუბრობთ გმირებზე _ დიდ ადამიანებზე, შეწირულებზე, მაგრამ არ ვიცით დეტალები, რომელიც უმნიშვნელოვანესია თითოეულ საკითხში. ჩვენ გვიყვარს ლეგენდები, ფაქტების გაფერადება, მაგრამ რეალობა ის არის, რომ არც ლეგენდებისა და მითების შინაარსი ვიცით და გააზრებულიც კი არ გვაქვს ბოლომდე. თავს მოვარიდებ დაკონკრეტებას და ვიტყვი, რომ მსოფლიოში უხვად და მრავლად არის ქვეყნები და ხალხები, რომელთა ისტორია, მინიმუმ, გამოგონილია, მაგრამ მხარდაჭერილია მითებითა და ლეგენდებით. ამ ფონზე ჩვენ არათუ მითები, ფაქტები გვიდევს თვალწინ და მას ვერ ვიყენებთ. აქვე მთავარ სათქმელს გადავუხვევ: ჩემი ნება რომ იყოს, ყველა გიდს საქართველოში ჩამოსული სტუმრისთვის აუცილებლად სათქმელად ერთ კონკრეტულ ფრაზას შევთავაზებდი: „გამარჯობა, თქვენ იმყოფებით ღმერთის კუთვნილ მიწაზე“. შემდეგ მოვაყოლებდი მითს იმის შესახებ, თუ როგორ დაარიგა ღმერთმა მიწები, როგორ დააგვიანდათ მოქეიფე ქართველებს (ანუ ამით იმასაც გავუსვამდი ხაზს, რომ ოდითგანვე ქართველი და ღვინო ერთმანეთისგან განუყოფელი მოცემულობა იყო) და როგორ მისცა ღმერთმა ქართველებს მისთვის დატოვებული მიწა საცხოვრებლად. ეს მონათხრობი, სხვა რომ არაფერი, იმასაც გაუსვამდა ხაზს, რომ საქართველო მსოფლიოსთვის უმნიშვნელოვანესი გეოპოლიტიკური ცენტრია. (გეოპოლიტიკა (გეოგრაფიული პოლიტიკა; ბერძ. γη _ მიწა + πολιτική _ სახელმწიფო ან საზოგადო საქმე (წარმ. πολις _ ქალაქი-სახელმწიფო ძველ საბერძნეთში) _ მეცნიერება, რომელიც შეისწავლის სახელმწიფოს საგარეო პოლიტიკაში გეოგრაფიული ფაქტორის როლს და მის გავლენას ქვეყნის ეროვნული ინტერესების ჩამოყალიბებაზე, სახელმწიფოთა ან სახელმწიფოთაშორისი ორგანიზაციების მიერ ტერიტორიების გაყოფისა და გავლენის სფეროებად გადანაწილების კანონზომიერებებს). ქვეყნის გაცნობა სტუმრებისთვის და, გნებავთ, დანარჩენი კაცობრიობისთვის არ გახლავთ მხოლოდ არქიტექტურა, მთა, ბარი, ზღვა, ისტორიული ძეგლები და ა. შ. ეს, პირველ რიგში, ქვეყნის ისტორია, მისი ლეგენდები, მისი მითები და ხილული ფაქტებია, რომელიც თუ არ გაქვს, უნდა შექმნა. ახლა კი თემას დავუბრუნდები. გვინდა ამის აღიარება თუ არა და ეს რომელიმე პოლიტიკური თუ საზოგადოებრივი ჯგუფის ინტერესებშია თუ არა, ქართული სახელმწიფოსთვის უმნიშვნელოვანეს ისტორიულ ფაქტს ვერ გავექცევით _ ქართული სახელმწიფოს ერთიანობის, მისი რელიგიური და კულტურული იდენტობის, ისტორიული არჩევანის განისაზღვრა, ჯერ კიდევ, მე-8 საუკუნეში და ამ საქმის მთავარი შემოქმედი გრიგოლ ხაძთელი გახლდათ. სწორედ გრიგოლ ხანძთელმა მოამზადა დავით აღმაშენებლის ეპოქა მთელი თავისი დიდებულებით. დიახ, გრიგოლ ხანძთელმა განსაზღვრა ერთიანი ქართული სახელმწიფოს კონტურები და მისი ისტორიული არჩევანი, _ წინ, განათლებისკენ! წინ, ცივილიზაციისკენ! რაც გულისხმობდა კიდეც გორგასლისეული იდეის ტრანსფორმაციას _ ქრისტესთვის სიკვდილის ძიებას და ფორმირდებოდა, როგორც ქრისტესთვის, რწმენისთვის, ქვეყნისთვის, იდეისთვის გამარჯვება და აღმშენებლობა. დღეს ძალიან ცოტას ახსოვს ის ფაქტი, რომ საქართველოს ისტორიის ამ გამორჩეულმა პერსონამ 102 წელი იცხოვრა და სწორედ მან შექმნა თუნდაც ის ეკლესია-მონასტრები, რომლითაც თავი მოგვაქვს და რომლის ნაწილი დღეს თურქეთის სახელმწიფოს ტერიტორიაზეა _ ისინი სწორედ მისი ხელით ან მისი კურთხევით არის აგებული. ამასაც რომ თავი დავანებოთ და გეოპოლიტიკურ პრიზმაში შევხედოთ მის საქმიანობას და მემკვიდრეობას, აღმოვაჩენთ, რომ სწორედ გრიგოლ ხანძთელი გახლავთ საქართველოს დასავლური განვითარების ისტორიული მესაძირკვლე. ამას განაპირობებდა არა ის გარემოება, რომ იმ ეპოქაში ბიზანტია იყო ჩვენი მეზობელი, არამედ უმთავრესად ის ღირებულებები, რომელიც გვაკავშირებდა ბერძნულ, ანუ დასავლურ ღირებულებებთან. თორემ ლამის იგივე გეოპოლიტიკურ სივრცეში სომხეთის ეკლესიამ, როგორც ამ სახელმწიფოს კულტურული და ისტორიული იდენტობის განმსაზღვრელმა, აღმოსავლეთის გავლენისა და ღირებულების შესისხლხორცებით რა არჩევანიც გააკეთა, დღესაც თვალნათელია. თავი ავარიდოთ დიდ სიღრმეებს და სწორედ აქ მოვიშველიოთ გიორგი მერჩულე _ გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის აღმწერი. გრიგოლ ხანძთელი კარგა ხნის გადაცვლილი იყო, მაგრამ მისი მემკვიდრეობა, მისი მსოფლმხედველობა იმდენად მყარი და გნებავთ, უძლეველი გახლდათ, რომ მე-10 საუკუნეში მერჩულე სწორედ ხანძთელის ხორცშესხმულ იდეას ახმოვანებს და ამბობს: „ქართლად ფრიად ქუეყანაი აღირაცხების, რომელსაცა შინა ქართულითა ენითა ჟამი შეიწირვის და ლოცვაი ყოველი აღესრულების, ხოლო კვირიელეისონ ბერძნულად ითქუმის, რომელიც არს ქართულად „უფალო, წყალობა-ყავ“, გინა თუ: „უფალო, შეგვიწყალენ“. ბიზანტიის დაცემამდე, ჯერ კიდევ, დიდი დროა და ბიზანტიის დაცემის შემდეგაც, ვიდრემდის საქართველოში რუსეთის ძალმომრეობის დაწყებამდე, ეს ფორმულა იქნება არა მხოლოდ ქართული სახელმწიფოს არსებობის, არამედ ქართული კულტურისა და იდენტობის განმსაზღვრელი. და მაინც, რატომ „უფალო შეგვიწყალე“ ბერძნულად? უპირველესად, იმიტომ, რომ აქ მჟღვანდება ერის კულტურული კოდი და მისი ღირებულებითი მისწრაფებები. რაოდენ სამწუხაროც არ უნდა იყოს ამის აღნიშვნა, რომ დროთა განმავლობაში ქართული კულტურის, რელიგიისა და ისტორიის მთავარ ქვაკუთხედად იქცა ქრისტინობისა თუ ქვეყნისთვის შეწირულთა ისტორიები, არა როგორც სიმამაცის, თავგანწირვის, არამედ თითქოს სიჯიუტის, ერთ კონკრეტულ მტერთან ან პერსონასთან დაპირისპირებაში გამარჯვებულთა დემონსტრირება და არა იგივე გრიგოლ ხანძთელისა და მისი თანამოაზრეების ან დავით აღმაშენებლის ისტორიული და კულტურული მისია. სწორედ აქ არის ქვეყნისა და მისი განვითარების _ სამომავლო პერსპექტივების ცუდად და არასწორად გააზრების პრობლემა. და როდესაც ზემოთ აღვნიშნე მითების, ლეგენდებისა და ისტორიული ფაქტების ზედაპირული აღქმა, ამასაც ვგულისხმობდი. ჩვენ ტრაგიზმი უფრო გვიზიდავს, ვიდრე ჰეროიკა. ჩვენ ცრემლი უფრო გვიყვარს, ვიდრე შემართება და ჩვენ სინანულში ყოფნა უფრო გვხიბლავს, ვიდრე, გნებავთ, _ სიშლეგე. *** ახლა კი სხვა ეპოქაში _ თანამედროვეობაში გადმოვინაცვლოთ. უდიდეს კატაკლიზმებს გამოვლილი და უდიდესი ტანჯვა-წამება გადატანილი ქართული სახელმწიფო კვლავაც დამოუკიდებელია. ათეიზმის საბჭოთა ეპოქამ უამრავი რამ გააუკუღმართა ჩვენს ყოფასა და ქვეყნის განვითარების მისწრაფებებში, რომელიც, პირველ რიგში, ამ ქვეყნის მოსახლეობის ნებაში ვლინდება. ისიც ვერ შევძელით, რომ სწორად გაგვეაზრებინა, რატომ უნდა გადაგვედო გვერდზე პარტბილეთი და რატომ დაგვემშვენებინა მკერდი ჯვარცმით. რწმენის გარეშე მივაშურეთ ეკლესიებს, სადაც შევიტანეთ უამრავი ცუდი და ვიფიქრეთ, რომ თუ „მამაო ჩვენოს“ ვისწავლიდით, პირჯვარსაც გამოვისახავდით და „უფალო შეგვიწყალეს“ და არა „კირიელეისონს“ დავამატებდით, სამაგალითო ქრისტიანი მართლმადიდებლები ვიქნებოდით. ათწლეულები გავიდა, მაგრამ ჩვენ ვერ გავხდით მართლმადიდებლები მისი სწორი გააზრებით. რადგან, ისევ და ისევ, ვიმეორებ: მართლმადიდებლობა ცხოვრების წესია და არა მხოლოდ რელიგიური დოგმების შესრულება, თუ გნებავთ, მორჩილება. *** ალბათ, უპრიანია, ეს გადახვევაც სწორედ ამ წერილში და ამ ადგილას მოვიხმო. ვერ დავიჩემებ, რომ დიდად ეკლესიური გახლავართ, არც იმით ვპოზიორობ და „ვადასტურებ“ ჩემს რწმენას, რამდენ ეკლესიასაც ჩავუვლი, ჯვარი გარდავისახო. არც იმდენად გულუბრყვილო გახლავართ, რომ უფალი ღრუბლებს მიღმა, ცაში მჯდარი კეთილი მოხუცი მეგონოს, რომელიც, მაინცდამაინც, ჩემს თხოვნას შეისმენს და ჩემს სანთელს შეიწირავს. ჩემთვის ღმერთი მოცემულობაა, მართლმადიდებლობა კი მასთან ახლოს ყოფნის საშუალება _ წესი და ტრადიცია, რომელიც შეისისხლხორცა სახელმწიფომ, ქვეყანამ და, თქვენ წარმოიდგინეთ, გენმაც კი. არ მივეკუთვნები იმ ადამიანების რიცხვს, რომლებსაც ეზიზღებათ ათეისტები და დასცინიან მათ, ან სხვა რელიგიის წარმომადგენლები და არასოდეს შეურაცხვყოფ მათ გრძნობებს იმით, რომ ჩემი რელიგიის უპირატესობა ვანახო. და, რატომღაც, მიმაჩნდა და მიმაჩნია, რომ ქრისტეს ეკლესია, პირველ რიგში, არც ლოცვა და არც საეკლესიო საიდუმლოებებია, არამედ ცხოვრების წესია, რომელიც სულ სამ სიტყვაში თავსდება: თავისუფლება, სამართლიანობა და სიყვარული. სხვა დანარჩენი კი ამ წესს ემსახურება. წინა საუკუნეებში საფუძველჩაყრილი და მე-10 საუკუნეში გიორგი მერჩულის მიერ ლინგვისტურ-სარწმუნოებრივი კატეგორიებით განსაზღვრული სახელმწიფოებრივი იდენტობა ილია ჭავჭავაძემ უფრო დაგვიკონკრეტა ეროვნული თვითშეგნების რაობამდე: „მამული, ენა სარწმუნოება“. ამ ფორმულამ უმნიშვნელოვანესი როლი შეასრულა დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის ეტაპზე. მაგრამ დღევანდელ მოცემულობაში ჩვენ გვჭირდება ახალი იდეა, ახალი ამოცანა, ახალი მისწრაფება, რომელიც დაეფუძნება ხანძთელი-მერჩულის, ილია ჭავჭავაძისა და სხვა ქართველი განმანათლებლების იდეებს _ თავისუფლება, სამართლიანობა და სიყვარული. და ამ იდეის, გნებავთ, მისწრაფების უმთავრესი რეალიზატორი უნდა იყოს ქართული სახელმწიფო, იმის მიუხედავად, რომელი და რა პოლიტიკური ღირებულებების ძალა იქნება მის სათავეში, ხოლო მისი მდგრადობისა და ფუნდამენტალური ურყევობის გარანტი _ როგორც იდეის პარტნიორი (აქ იგულისხმება, პირველ რიგში, სახელმწიფოს პარტნიორი) იქნება ქართული მართლმადიდებელი ეკლესია. მართალია, ბევრი შემომედავება, რომ სეკულარული სახელმწიფოს პირობებში, რისი მომხრე გახლავართ თავადაც, ეს ეროვნული მისია რატომ უნდა დაეკისროს ეკლესიას? აქ, ამჯერად, საკითხზე დავას არ დავიწყებ და აპრიორი ვიტყვი, _ თუნდაც იმიტომ, რომ ქართული სახელმწიფოს იდენტობისა და ქართული კულტურული კოდის განმსაზღვრელი სწორედ ეკლესია იყო. და მეორეც: მსოფლიოს სამომავლო განვითარების მოდელში, რომელიც იმავე რომის კლუბმა წარმოადგინა გასული წლის მიწურულს, ეკლესიის მისია და როლი ძალიან მნიშვნელოვნად არის წარმოდგენლი კაცობრიობის შემდგომი განვითარების კონტექსტში. ამიტომ ნურც ათეისტები და ნურც ულტრალიბერალები ზედმეტად ნუ გამოიდებენ თავს იდეის საწინააღმდეგოდ, რადგან, ვფიქრობ, რომ რომის კლუბში მყოფ „პაპზე დიდი პაპები“ არა მგონია, თავად იყვნენ. *** მაშ, ასე! _ თავისუფლება, სამართლიანობა და სიყვარული _ მართალია, ცალკეული გარემოებების დროს ეს სამი სიტყვა-მოცემულობა, რაობა, ერთმანეთთან კონფლიქტშიც მოდის, მაგრამ ერთი მეორეს და მესამეს მოითხოვს და საბოლოოდ, რომელსაც არ უნდა მიანიჭოთ უპირატესობა, ცხადია, რომ არჩეულის გვერდით აუცილებლად იქნება მეორე და მესამე. თავისუფლება ფუჭია სამართლიანობის გარეშე, ორივე ერთად აისბერგი ან, სულაც, ყინულოვანი ოკეანეა სიყვარულის გარეშე. ასევე სიყვარულიც განწირულია თავისუფლების გარეშე, ორივეს ერთად კი სამართლიანობა სჭირდება ბოროტზე ძლევისთვის. ჯერ კიდევ ნეტარი ავგუსტინე ამბობდა: რა არის სახელმწიფო სამართლიანობის გარეშე თუ არა ყაჩაღთა ბანდა. ასეა, სამართლიანობა სჭირდება თავისუფლებას და მათი ემოციური გვირგვინი არის სიყვარული (ნურავინ აურევს ერთმანეთში დამოუკიდებლობასა და თავისუფლებას, ცალკეულ დამოუკიდებელ სახელმწიფოში დიქტატორული ან ავტორიტარული რეჟიმების არსებობაც კი ცხადყოფს, რომ სხვადასხვა რამეზეა საუბარი). დღეს, XXI საუკუნეში, ჩვენ თავს ვიწონებთ იმით, რომ ვცხოვრობთ ღვთისმშობლის წილხვედრ ქვეყანაში და აქვე, ჩვენ გვერდით, ვერ ვპოულობთ ვერც თავისუფლებას, ვერც სამართლიანობას და ვერც სიყვარულს. არადა, ეს ცხოვრების წესია მართლმადიდებლობა, გნებავთ, ქრისტიანობა, ჩემი გააზრებით და თავისთავად ეს არის უფალიც _ გნებავთ, სუბსტანცია, რომელიც ჩვენ მიერ ღმერთად არის წოდებული. შესაძლოა, ჩემს პრიმიტიულ მსჯელობაში არ დამეთანხმოთ, მაგრამ თუ ჩვენ არ გვაქვს არც თავისუფლება, არც სამართლიანობა და არც სიყვარული, მაშინ გვაქვს უღმერთობა და ურწმუნოება. ფარისევლურ ასპექტებზე ახლა მსჯელობას ვერ დავიწყებ. ამ ვითარებაში ჩემი, და მწამს, რომ მრავალი ჩემნაირის, როგორც ერთი ან მრავალი იდეალისტის დანიშნულება რაში შეიძლება გამოვლინდეს, თუ არა იმაში, რომ ვამხილო(თ) სიყვარულით და მოვითხოვო, ღმერთი დამიბრუნონ. ან მე (ჩვენ) თავად შევუწყო ხელი მის დაბრუნებას. *** სიმართლე გითხრათ, ფრიად მესიამოვნა, როდესაც სააღდგომო ეპისტოლეში სიყვარულზე მსჯელობა მოვისმინე, იქვე აღმოვაჩინე სახელმწიფოსა და ეკლესიაში შორის პარტნიორობის შესახებ გაკეთებული აქცენტი. ნამდვილად არ მინდა ეს, თუნდაც, ორი პასაჟი რაიმე სახით საკუთარ დამსახურებად მივიჩნიო, თუმცა ის, რომ ჩემი, ერთი რიგითი მართლმადიდებლის პოზიცია საქართველოს უმაღლესი სასულიერო იერარქის პოზიციას ემთხვევა ან უსწრებს დროსა და მოთხოვნაში, ეს ნამდვილად კარგია და ტოვებს იმის იმედს, რომ სწორი განვითარების შემთხვევაში ეკლესიას შეუძლია, არა მხოლოდ სახელმწიფოს პარტნიორი გახდეს, არამედ იმ მოთხოვნებსა თუ საჭიროებას უპასუხოს, რომელიც მრევლის, თუნდაც ერთი მართლმადიდებლის სურვილებსა და მოთხოვნილებებს განსაზღვრავს. იმ პირობებში, როდესაც ერი პოლიტიკური თუ სხვა შეხედულებების გამო ას ნაწილად არის გახლეჩილი, დიახაც, იდეასა და მისი რეალიზაციის გარანტორებს _ სახელმწიფოსა და ეკლესიას _ აქვს მისი ერთ პლატფორმაზე დაყენების შანსი და ეს პლატფორმაა თავისუფლება, ეს მიზანია სამართლიანობა და ეს ემოციაა სიყვარული. ეს პარტნიორობა უნდა გახდეს ზვიადისტებად, ედუარდისტებად, მიშისტებად და ბიძინისტებად დანაწევრებული ეროვნული ენერგიის შემკრები და გამაერთიანებელი. მთავარია, ეკლესია გამოვიდეს ვიწრო ნაციონალიზმის ჩარჩოებიდან, რა ნიშაც ახლა უჭირავს და მოიპოვოს არამართლმადიდებელი მოსახლეობის ნდობაც, როგორც ყველაზე ჰუმანურმა ინსტიტუციამ. ჩვენ უნდა დავიწყოთ საუბარი სწორ თემებზე, სწორი აქცენტებით, რომელიც საზოგადოებას დაანახვებს, რომ ეკლესია კი არ უნდა იყოს (იქნება სამომავლოდ) ჩაკეტილი ინსტიტუტი, არამედ იქნება ღია ყველასთვის, მათ შორის, ყველაზე დიდი ცოდვილებისთვის. უნდა დავანახვოთ, რომ ეკლესიის დანიშნულება კი არ არის მხოლოდ მუქარა, რომ ვზღავთ და ვერ დავიმკვიდრებთ სასუფეველს, რომ დავისჯებით, არამედ მისი დანიშნულება უნდა გახდეს სიყვარულის ქადაგება, ადამიანის შინაგანი განთავისუფლება და მისი აღჭურვა სამართლიანობით. ნამდვილად არანაირი სურვილი არ მაქვს, ამჯერად, ეკლესიის რაიმე სახის კრიტიკის, თუნდაც იმიტომ, რომ საერთოდ სხვა მიმართულებაზე ვმსჯელობ, მხოლოდ ერთ რამეს ვიტყვი: ამ იდეის განხორციელება საშურია თუნდაც იმიტომ, რომ როგორც საერო, ასევე ეკლესიის მმართველობა დაშორდა საკუთარ ხალხს, ვერ გრძნობს მის მაჯისცემას, ვერ ითავისებს ტკივილს. არადა, ირგვლივ მცხოვრები ადამიანების მნიშვნელოვანი ნაწილი, რომელნიც ისევე არიან შექმნილი ღვთის ხატად, როგორც მაღალი იერარქები თუ თანამდებობის პირები _ უკიდურეს სულიერ და მატერიალურ მდგომარეობაში ცხოვრობენ. ეს ადამიანები სიმბოლურად განასახიერებდნენ გაცემულ, შეურაცხყოფილ, მიტოვებულ მაცხოვარს. სამწუხაროდ, ეკლესიის ამბიონებიდან, სახელმწიფო მოხელეთა კაბინეტებიდან, ტელეეკრანებიდან ადამიანებს მშიერთა, დევნილთა, უპოვართა, დაჩაგრულთა თანადგომისა და სოლიდარობის სიტყვა არ ესმით მკაფიოდ. *** ახლა ისევ ხანძთელი-მერჩულის დოქტრინას დავუბრუნდეთ, რომელიც იმთავითვე განსაზღვრავს საქართველოს ისტორიულ არჩევანს და თუ ეს ეპოქა მავანისთვის ძალიან შორეული იქნება და არგუმენტად, ისევ და ისევ, „ერთმორწმუნე რუსეთს“ შემოგვიგდებს, მაშინ კათოლიკოს კირიონ II-ის მოხმობაც მომიწევს: „ქრისტიანულ ეკლესიაში ყველა ერი თანასწორია და ამიტომაც არც ერთი მათგანი არ უნდა აცხადებდეს პრეტენზიას განსაკუთრებულ პრივილეგიებზე“. ეს სიტყვები ნათქვამია საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის დამოუკიდებლობის _ ავტოკეფალიისთვის ბრძოლის კონტექსტში, მაგრამ ამ ყველაფრის დასკვნა იყო უმთავრესი _ ეკლესიური მონობა ყველა მონობაზე უარესია. ამ ყველაფრიდან არის ძალიან მარტივი დასკვნა _ თანამედროვე დემოკრატიული პრინციპების მექა არის ძველი საბერძნეთი, ხოლო თანაცხოვრების ღირებულებითი მოცემულობა _ ქრისტიანობა, როგორც ცხოვრების წესი. ე. ი. დასავლეთი არ გახლავთ გეოგრაფიული გაგება, არამედ არის ღირებულებითი რაობა. და ეს გზა გაკვალულია საუკუნეების წინათ უმთავრესი პრინციპით _ კულტურული და სახელმწიფოებრივი იდენტობა არანაირად არ უნდა ეფუძნებოდეს მონობას (მორჩილება), თუნდაც, საეკლესიოს. აქვე, მავანი იტყვის, რომ დასავლური კულტურული და რელიგიური ღირებულებები, ისევე როგორც აღმოსავლური, არის განსხვავებული ჩვენი ღირებულებებისგან. საპასუხოდ მეჩეთში მოსიარულე დავით აღამაშენებელი თუ ვინმეს ლეგენდა ჰგონია, მაშინ, იქნებ, ეს დოკუმენტი გამოდგეს სწორ არგუმენტად, თუნდაც, ქრისტიანულ კონტექსტში _ საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქ კირონ II-ის წერილი რომის პაპ ბენედიქტე XV-ს: „უწმინდესო და უნეტარესო მამაო, საქართველოს უძველეს საკათალიკოსო ტახტზე, რომელსაც 1811 წლიდან დღემდე რუსეთის ეკლესიის ეგზარხოსნი განაგებდნენ, მიმდინარე წლის 17 სექტემბერს, მორწმუნე ერისა და სამღვდელო დასის მიერ არჩევით, აღყვანილ იქნა ჩემი უღირსება. აღსრული ამ ტახტზე „ვიხსენებ ადრინდელ დღეებს და ვფიქრობ ყოველ ნამოქმედარზე“ (ფსალ. 14,25) რომის უნეტარეს მწყემსმთავართა. ღვთის განგებით დიდი რომისგან არ გაუცხოვებულა ჩვენი ეკლესია. პირველწოდებულმა ქრისტეს მოწაფეებმა პეტრემ და ანდრიამ, მოაბნიეს რა მართალი სარწმუნოების უბიწო თესლი რომაელთა და ქართველთა გულთა ნახნავში, საკუთარი ძმობით წინასწარ მოასწავეს ამ ორი ეკლესიის სიყვარული და თვისება. მოციქულთა სწორ ნინოსა და მეფე მირიანის დროს წმინდა სილიბისტრო რომაელის წერილმა ვარდივით ააყვავა საქართველოში ნაყოფი მართლმორწმუნეობისა, ხოლო ურჯულო ნესტორის ერესით შეწუხებულმა ქრისტეს ამ ახალნერგმა შვება ჰპოვა გრიგოლ დიოლოღოსის ეპისტოლეში, რომელიც მან რომიდან გამოუგზავნა უწმინდესსა და უნეტარეს ჩემს სეხნიას – კირიონს, მცხეთის კათოლიკოსს. შემდგომ წმინდა ილარიონ ქართველის მოღვაწეობამ, რომელიც ორი წელი იმყოფებოდა შენი უწმინდესობის ქალაქში, კვლავ აუწყა რომის მკვიდრთ საქართველოს ეკლესიის დიდება და განამტკიცა რომაელთა და ქართველთა ერთობა. გავიდა მრავალი წელი და ეშმაკის შურით გაიხლიჩა ერთმორწმუნეობის მშვენიერი ძოწეული, რომელიც ემოსა ქრისტეს უბიწო რძალს – აღმოსავლეთისა და დასავლეთის ეკლესიას. მაგრამ ამ საქმით არ გაბოროტებულა ჩვენი ეკლესია: რომის ტახტიდან ჩვენს ქვეყანაში მე-13 საუკუნეში მოსული მოციქულნი და ქადაგნი, ქართველთა მეფის საფარველ ქვეშ ერთგულად იღვწოდნენ, როგორც კეთილი მწყემსნი, ხორცის მკურნალნი და ჩვენდა სწავლა-განათლების მომფენელნი. ჩვენს ქვეყანაში მათ ააშენეს თვისი ეკლესიანი და შენს ტახტს დაუმოწაფეს არა მცირედი ქართველნი, რომელნიც დღემდე ღმერთს ადიდებენ რომაული ეკლესიის წესით და პატივს სცემენ შენი უწმინდესობის სახელს. ქართველთა ეკლესიისა და სიხარულის აღდგენის ამ დღეს, ვიაზრებ რა წარსულს ჩვენსას, სიყვარულით მოვიკითხავ შენს უნეტარესობას და გპირდები, რომ შენი ტახტის მიმდევარნი „არა შევიწროვებულ იქნებიან გულსა შინა“ ჩემსა და ქართველთა ერისასა. იმედი მაქვს, რომ შენი უწმინდესობა არ უგულებელჰყოფს ქართველ კათოლიკეებს და მათ მრავალგვარ სარწმუნოებრივ-ეროვნულ საჭიროებებს. „მადლი უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესი, სიყვარული ღმრთისა მამისა და ზიარებაი სულისა წმიდისა იყოს ჩვენ შორის“. რატომ მოვიხმე ეს წერილი ასე ვრცლად? იმიტომ, რომ სრულიად გასაგები გახდეს ქართული ეკლესიის, ანუ სახელმწიფოს არა მხოლოდ დამოკიდებულების არსი სხვა რელიგიის ან რელიგიური მიმდინარეობების წარმომადგენლებისადმი, არამედ ეს გახლავთ ქართული სახელმწიფოს არსებობის ფილოსოფიაც, მეჩეთში მოსიარულე დიდი მეფის ცხოვრების წესთან ერთად. *** ახლა ისევ დავუბრუნდეთ საქართველოსა და მის გეოპოლიტიკას, თუნდაც, ზომოთ წარმოდგენილი იდეის კონტექსტში. რაოდენ სამწუხაროც არ უნდა იყოს, ჩვენი სახელმწიფოს გეოპოლიტიკური არჩევანი დაფუძნებულია არა სივრცისა და ობიექტური მოცემულობის სწორ აღქმაზე, არამედ მმართველი წრეების სუბიექტურ დამოკიდებულებაზე, რაც, ადრე თუ გვიან, განწირულია გადაფასებისთვის. აბსოლუტურად სწორად შენიშნა ერთ-ერთი საჯარო გამოვლისას აღმოსავლეთმცოდნე ლელა ჯეჯელავამ შემდეგი გარემოება: „რაოდენ გასაოცარიც არ უნდა იყოს, „ვარდების ხელისუფლებამაც“, რომელიც აქტიურად მიმართავდა დასავლურ რელიგიურ სიმბოლიზმს (განსაკუთრებით დასაწყის ეტაპზე), თავი ვერ დააღწია მართვის ბიზანტიურ-რუსულ მოდელს“. ხელისუფლება, რომელიც ლამის ცეცხლითა და მახვილით ავრცელებდა საზოგადოებაში დასავლურ ლიბერალურ ღირებულებებს, თავად აღმოჩნდა მძევალი აღმოსავლური ქრისტიანული აზროვნების წესისა და არაფერი-ვერაფერი შეცვალა. ცხადია, რომ ვერც „ვადრების ხელისუფლებამ“ გაიაზრა ბოლომდე საქართველოს გეოპოლიტიკური მნიშვნელობა, რადგან მისი ქმედებები ამ მიმართულებით ეყრდნობოდა ემოციურ და არა რაციონალურ არჩევანს. სწორად შეფასდა ის გარემოებაც, რომ ჩვენი ხელისუფლებები აზროვნებენ შემდეგი კატეგორიებით: „მინდა“, „არ მინდა“; „ცუდი“ და „კარგი“; ისინი არ ცნობენ კატეგორიებს _ „საჭირო“ და „არასაჭირო“, „სასარგებლო“ და „უსარგებლო“. ეს კატეგორიები ცნობიერების სივრცეა და ემოციისთვის ადგილს არ ტოვებს. თუნდაც ამ გარემოების გათვალისწინებით, აბსოლუტურად უპრიანია დაისვას კითხვა, რომელზედაც პასუხი არა მხოლოდ ქართულმა საზოგადოებამ, საქართველოს ხელისუფლებამ, არამედ დასვლელმა პარტნიორებმაც უნდა გასცენ: საქართველოს გეოპოლიტიკური არჩევანი, მისი დასავლური მისწრაფებები და სურვილი, გახდეს დასავლური ცივილიზაციის ნაწილი, არის ცნობიერი გადაწყვეტილება თუ ხელისუფლებების ან ელიტის წარმმომადგენელთა ემოცია, რომლის მამოძრავებელი ფაქტორია „მინდა“ ან „არ მინდა“? ის, რომ ცალკეული გარემოებებისა თუ საჭიროებების დროს მოიხმობა ხოლმე კონტექსტიდან ამოგლეჯილი ისტორული ფაქტები, საკმარისია ამ „მინდა“ ან/და „არ მინდას“ გასამყარებლად? და ყველაზე მთავარი _ რუდუნებს კი სათანადოდ თავისი ცხოვრების წესით, კანონებით, ღირებულებებით ამ „მინდა-არ მინდას“ სასარგებლოდ ხელისუფლება, ეკლესია, როგორც მისი პარტნიორი და საზოგადოება, რომლის სიკეთისთვისაც უნდა ზრუნავდნენ „პარტნიორები“ ქვეყნის შიგნით? დიახ, ჩვენი _ ქართული ინდენტობა ფილოსოფიურ კონტექსტშიც კი დასავლურია, ევროპულია, ცივილიზებულია. დიახ, ჩვენი გეოპოლიტიკური არჩევანი არა იმიტომ არის დასავლეთი, რომ იქ საამური ცხოვრებაა, არამედ ზუსტადაც მოდის ღირებულებით რაობასთან _ თავისუფლება და სამართლიანობა, როგორც დემოკარტიის უმნიშვნელოვანესი განმსაზღვრელი ფაქტორი, ეს ჩვენი ცხოვრების წესია, ანუ მართლმადიდებლობის რაობაც გახლავთ. აქ არ ვგულისხმობ ინტერპრეტირებულ რაობას იმ პერსონების მიერ, რომელთაც, თუნდაც, წმინდა წერილი ღმერთის მიერ გამოგზავნილი გრაგნილი ან პაპირუსი, იქნებ, სულაც, ელექტრონული ფოსტით მიღებული დოკუმენტი ჰგონიათ. შესაბამისად, დემოკრატიული აზროვნება და ცხოვრების წესი იმ კანონების ფარგლებში, რომელზედაც დემოკრატიული სისტემის პირობებში თანხმდება საზოგადოება, არანაირად არ მოდის კონფლიქტში არც ერთ აღმსარებლობასთან და მით უფრო მართლმადიდებლობასთან. რაც შეეხება სიყვარულს, როგორც ადამიანების თანაცხოვრების ემოციურ ნაწილს, ეს სცდება საერო ქმედებებისა და გადაწყვეტილებების ნუსხას. ამიტომაც დღეს ეკლესიის ამოცანა გახლავთ იმ „ფილოსოფიური ქვის“ პოვნა, რომელსაც სიყვარული ჰქვია და რომელიც აგრერიგ საჭიროა თავისუფალი და სამართლიანი ქართული სახელმწიფოს არსებობისთვის. შესაბამისად, ამ ორი ინსტიტუტის პარტნიორობა, ანუ სეკულარიზმის პირობებში სახელმწიფოსა და ეკლესიის დანიშნულება, უნდა იყოს ამ იდეის გარშემო გაერთიანება, რადგანაც ეს არის დღეს სწორი გზა, ეს არის გზა გრიგოლ ხანძთელის, ილია ჭავჭავაძისა და სხვა ქართველი განმანათლებლების. ეს არის ქართული სახელმწიფოს გზა მომავლისკენ. ყველა სხვა მოცემულობა ამ სამი უმთავრესი ფაქტორის გარეშე განწირული იქნება ლოკალური გამარჯვებიდან უდიდეს მარცხისთვის. სხვა რომ არაფერი, ეს არის ქართული ეკლესიისა და სახელმწიფოს გადარჩენის გზაც.

გოჩა მირცხულავა, ანალიტიკოსი