„ქალები პოლიტიკაში“, „პარლამენტში გენდერული ბალანსი დაცული არ არის“, „ქალთა 12%-იანი კვოტა ძალიან ცოტაა, მათი რიცხვი საკანონმდებლო სტრუქტურაში უნდა გაიზარდოს“, _ ამ დევიზით საქართველოში, ბოლო წლებში, არაერთი აქცია, შეხვედრა, სემინარი თუ ტრენინგი ჩატარდა. არსებობს აზრი, რომ ქალთა ჩართულობა კანონპროექტებზე მუშაობაში საქართველოს საკანონმდებლო ბაზას საზოგადოებაზე მორგებულს გახდის და, გარკვეულწილად, ლოიალური და შემწყნარებლურიც იქნება. რა სახის მონაწილეობა მიიღეს 2012 წლის მოწვევის პარლამენტის წევრმა ქალბატონებმა საკანონმდებლო ბაზის გადახალისებაში? რომელ კანონებზე მუშაობა მოეწონათ? ყველაზე მეტად რისი გაკეთება უნდოდათ, მაგრამ ვერ შეძლეს? რას აპირებენ ისინი 2016 წლის არჩევნებში? ამ კითხვებით ყველა მათგანთან გასაუბრება გვინდოდა, თუმცა სამი პარლამენტარი ქალბატონის გარდა პასუხები ვერ მივიღეთ _ ზოგმა ჩვენს ზარებს არ უპასუხა, ზოგმა _ კითხვები წერილობით მოგვთხოვა, თუმცა პასუხი მაინც გაგვცა, ზოგსაც ტელეფონი მუდმივად გამორთული ჰქონდა და მათთან დაკავშირება ვერ შევძელით. დიდი ალბათობით, ისინი საკუთარი ამომრჩევლებისთვისაც მიუწვდომელნი არიან, თუმცა, როგორც ცნობილია, თითქმის ყველას პარლამენტში მოხვედრის სურვილი კვლავ აქვს.

ანი მიროტაძე, _ ჟურნალისტი, „ქართული ფორუმის“ ერთ-ერთი ლიდერი, პარლამენტის წევრი კოალიცია „ქართული ოცნებიდან“:

_ იურიდიული კომიტეტის წევრი ვარ და, შესაბამისად, კანონპროექტების 80% ჩვენთან შემოდიოდა. აქედან გამომდინარე, თითქმის ყველა კანონპროექტთან მქონდა არა მხოლოდ წვდომა, არამედ ჩართულობაც. ყველაზე მნიშვნელოვანი მაინც იყო ფარული მიყურადების შესახებ კანონპროექტი, რომელზედაც ვიმუშავე, თუმცა იმ ვარიანტთან დაკავშირებით, რომელიც პარლამენტმა მიიღო, წინააღმდეგობა მქონდა. მინდოდა, სხვაგვარი კანონპროექტი მიგვეღო.

_ როგორი გინდოდათ, რომ მიგეღოთ?

_ ისეთი, რომელიც პოლიციის წვდომას ე. წ. გასაღებზე გამორიცხავდა. ვფიქრობ, რომ გასაღები შს სამინისტროდან უნდა გამოიტანონ და დამოუკიდებელი სტრუქტურის ხელში უნდა გადავიდეს. ეს სტრუქტურა კი სააგენტოს ტიპის უნდა იყოს, რომელზედაც შს სამინისტროს ნაკლებად ექნებოდა წვდომა და კონტროლის განხორციელების საშუალება. ამან შანსი დატოვა, რომ ადამიანები შესაძლოა, ფარული მიყურადების მსხვერპლნი აღმოჩნდნენ. მაშინ ვთქვი: თუ შემდეგი მოწვევის პარლამენტში მოვხვდები, ჩემს საქმიანობას ამ კანონპროექტზე მუშაობით დავიწყებ-მეთქი. იმედს ვიტოვებ, რომ მომდევნო პარლამენტში მაინც მეყოლება იმაზე მეტი თანამოაზრე, ვიდრე ახლა მყავდა. ამ კანონპროექტს პრეზიდენტმა ვეტო დაადო, მასზე მოყოლებული შენიშვნები კი აბსოლუტურად აცდენილი იყო იმ ვერსიას, რაზედაც ვფიქრობდი. შესაბამისად, მხარი არ დამიჭერია. ჩემთვის პრეზიდენტის შენიშვნები არაფერს ცვლიდა.

მეორე კანონპროექტი, რომელიც მგონია, რომ ასევე მნიშვნელოვანი იყო, გახლდათ არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსი. თუ ჩვენი მთავარი პრინციპი ის არის, რომ არასრულწლოვანი სასჯელაღსრულების დაწესებულებაში არ გახდეს კრიმინალური სამყაროს ნაწილი და რესოციალიზაციის მეტი შანსი ჰქონდეს, როცა სასჯელაღსრულების დაწესებულებას დატოვებს, განსაკუთრებულად უნდა იყვნენ გადამზადებულები როგორც მოსამართლეები, პროკურორები და  ადვოკატები. მერე რა, რომ ადამიანს, რომელიც ჯერ არ არის ჩამოყალიბებული, რაღაც მოუხდა, დანაშაული ჩაიდინა? სახელმწიფო მზად უნდა იყოს, მას ამ სირთულის დაძლევაში დაეხმაროს. მაშინ უფრო მეტ კრიმინალს მივიღებთ.

საჯარო მოხელის შესახებ კანონი 2017 წელს უნდა ამოქმედდეს. ეს გულისხმობს რანგირების სისტემას, ტრანშირებას. მცდელობა და სულისკვეთება იმისა, რომ პოლიტიკური ნიშანი გამოირიცხოს, რა თქმა უნდა, არსებობს, მაგრამ რამდენად იქნება გამოყენებული, არ ვიცი, რადგან საქართველოში პოლიტიკური ლობის, ან უპირატეს მდგომარეობაში მყოფი პოლიტიკური ძალის მხარდაჭერა არ არის ხშირ შემთხვევაში რთული. ამიტომაც 100 სტუდენტიდან ძალიან ბევრი გეტყვის, რომ არ ვიცი, რატომ უნდა ვიყო წარმატებული, რადგან თუ პატრონი არ მეყოლა, შეიძლება ვერ დავსაქმდეო. მინდა, ეს სტერეოტიპები დაისხვრეს. ამ კანონის ხარვეზი მას მერე გამოჩნდება, რაც ის ამოქმედდება.

_ რაც ვერ გააკეთეთ, ან ვერ მოასწარით, იმ კანონპროექტებზე რას მეტყვით?

_ ძალიან უკმაყოფილო ვარ საარჩევნო კოდექსთან დაკავშირებით. ვგულისხმობ ზოგადად საარჩევნო გარემოს, რადგან საარჩევნო კოდექსში ბევრი ხარვეზია. მართალია, შევეცადეთ, რომ ბიომეტრიული მონაცემები მეტ-ნაკლებად ჩართულიყო, მაგრამ არჩევნები მხოლოდ არჩევნებზე არ ყალბდება. ეს გარემო ზოგადად უნდა იყოს ძალიან თანაბარი და მიმაჩნია, რომ ეს მიღწეული არ არის. ბევრი საქმე დახვდება ახალ პარლამენტს.

_ გატყობთ, კიდევ აპირებთ საპარლამენტო არჩევნებში მონაწილეობას?

_ დიახ, მინდა, რომ კიდევ მოვხვდე იქ და ამისათვის ყველაფერს გავაკეთებ. ამჯერად კენჭს ვიყრი „ეროვნული ფორუმიდან“ ჭიათურის მაჟორიტარულ ოლქში.

_ ანუ მიგაჩნიათ, რომ თქვენი მოღვაწეობა პარლამენტში აუცილებელია?

_ ცხადია, ასე ვერ ვიტყვი, მე არ ვიქნები და სხვა იქნება, მაგრამ ჩემი იქ ყოფნის პერიოდში სრულად ვიყავი ჩართული მიმდინარე პროცესებში და ამიტომაც გავხდი იურიდიული კომიტეტის წევრი. ვისურვებდი, რომ რაც შეიძლება მეტმა ქალმა სცადოს ბედი არჩევნებში, უფრო მაჟორიტარულ ოლქებში, რათა დაამტკიცონ, რომ მამაკაცებზე არანაკლებ ბრძოლისუნარიანები არიან. მგონია, რომ პარლამენტში ქალების რიცხვის ზრდა ამინდს უკეთესობისკენ შეცვლის. ამ ეტაპზე კი ცუდი ბალანსია, რადგან იქ ქალების 12% ძალიან ცოტაა.

ჩიორა თაქთაქიშვილი _ „ნაციონალური მოძრაობის“ ერთ-ერთი ლიდერი, საპარლამენტო უმცირესობის წევრი:

_ ძალიან ბევრი პრობლემური კანონპროექტი იყო. მახსენდება მაუწყებლობის შესახებ კანონში შესატანი ცვლილებები, რომელიც სარეკლამო დროს შეეხებოდა. ბოლოს საკონსტიტუციო სასამართლოსთან დაკავშირებული ძალიან პრობლემური პაკეტი იყო, მაგრამ მაინც ყველაზე მნიშვნელოვანი, დასამახსოვრებელი და ჩვენი მხრიდან მთავარი გამარჯვება გახლდათ ოკუპირებული ტერიტორიების შესახებ კანონთან დაკავშირებული მოვლენები, როდესაც პროცედურული ომი მოვაწყვეთ იმისთვის, რომ პაატა ზაქარეიშვილისა და ივანიშვილის მთავრობის მითითებული კანონი, რომელიც მხოლოდ რუსეთის ინტერესებს ემსახურებოდა, პარლამენტში არ გასულიყო. ამ ძალიან დიდი მობილიზაციის, ასევე ქართული საზოგადოების სწორი და ადეკვატური რეაქციის შედეგად, ხელისუფლებამ ვეღარ გაბედა ოკუპირებული ტერიტორიების კანონის შეცვლა რუსეთის მითითებების შესასრულებლად.

სამწუხაროდ, ოპოზიციის მიერ შეთავაზებული კანონები, ყოველგვარი არგუმენტაციის გარეშე, ხელისუფლებამ დაიწუნა. ჩვენი წინასაარჩევნო კამპანიაც ფოკუსირებული არის სწორედ იმაზე, რომ უფრო ლიბერალური სამართლის პოლიტიკა გვქონდეს. ამ კუთხით არაერთი საკანონმდებლო პაკეტი შევთავაზეთ, რომელიც ეხებოდა: ეკონომიკურ დანაშაულებს, პატიმრობის შეფარდების აკრძალვას, ამ მიმართულებით ლიბერალიზაციას. სამწუხაროდ, ეს ძალიან მნიშვნელოვანი კანონთა პაკეტი არ გავიდა. ასევე არ გავიდა ჩვენი ინიციატივა პენსიის 50 ლარით გაზრდასთან დაკავშირებით, მიუხედავად იმისა, რომ ასობით ათასი ხელმოწერა შევაგროვეთ.

კიდევ იყო საარჩევნო კოდექსში შესატანი ცვლილებები, როცა 200 ათასი საქართველოს ამომრჩეველი მოითხოვდა პროპორციულ საარჩევნო სისტემაზე გადასვლას და მაჟორიტარული სისტემის გაუქმებას საქართველოში. სამწუხაროდ, არც ერთი ეს ინიციატივა ხელისუფლებამ არ გაიზიარა. თუმცა შესაძლებლობა მოგვეცა, რომ ქართული საზოგადოებისთვის საინტერესო საკანონმდებლო ცვლილებები შეგვეთავაზებინა. სამწუხაროდ, ამ მოწვევის პარლამენტის ფარგლებში ეს გეგმები ვერ განვახორციელეთ, თუმცა დარწმუნებული ვარ, ოქტომბრის არჩევნების შემდეგ „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“ და მისი უმრავლესობა პარლამენტში გაიტანს როგორც პენსიის 50 ლარამდე გაზრდის საკითხს, ასევე ეკონომიკურ  დანაშაულებზე უფრო ლიბერალურ მიდგომას და ხელშეწყობას არაერთი მცირე თუ საშუალო ბიზნესმენისთვის. ჩვენ საარჩევნო სისტემის შეცვლასაც ვგეგმავთ.

_ ანუ მიგაჩნიათ, რომ თქვენი მონაწილეობა პარლამენტში იყო და კვლავ არის აუცილებელი?

_ ნებისმიერ დემოკრატიულ ქვეყანაში ოპოზიციის გარეშე არ არსებობს პარლამენტი, რომელსაც პრეტენზია აქვს ევროპულობაზე, დემოკრატიულობაზე და ხალხის წარმომადგენლობაზე. ჩვენი ძალის ყოფნამ პარლამენტში შეუძლებელი გახადა ის, რომ ამ ხელისუფლებას კიდევ უფრო მეტად არ შეელახა ჩვენი ქვეყნის სუვერენიტეტი. ოკუპირებული ტერიტორიების შესახებ კანონის არმიღება სწორედ ჩვენი ძალისხმევის შედეგი იყო. როგორც საქართველოს, ასევე რუსეთის ხელისუფლებას დავანახვეთ, რომ ქართველი ხალხი არ დაუშვებს საკუთარი ეროვნული ინტერესების შელახვას და რომ არა „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“, დარწმუნებული ვარ, ივანიშვილი ყველაფერს გააკეთებდა არა მარტო ამ კანონთან დაკავშირებით, არამედ ბევრ სხვა მოთხოვნასთან მიმართებითაც და ბოლომდე შეასრულებდა რუსეთის დავალებებს.

სამწუხაროდ, ჩვენმა აქტიურობამ ვერ უზრუნველყო, ხელი შეგვეშალა რუსი ჯაშუშების განთავისუფლებისთვის ე. წ. პოლიტპატიმრის სტატუსით. ჩვენი ძალისხმევის მიუხედავად, ვერ მოხერხდა, რომ პარლამენტს კანონი მიეღო და პენსია 50 ლარით გაზრდილიყო, რადგან ჩვენი ხმები არასაკმარისი აღმოჩნდა. ასევე ვითხოვდით, რომ სკოლებში ხუთი წლისა და 9 თვის ბავშვებს შესძლებოდათ პირველ კლასში სწავლის დაწყება. მიუხედავად იმისა, რომ საკმაოდ ბევრი დეპუტატი დავარწმუნეთ, მათ შორის, უმრავლესობიდან ამის აუცილებლობაში, ამ აზრის მომხრეების რაოდენობა არასაკმარისი აღმოჩნდა კანონის მისაღებად.

_ რომელი პარლამენტარები იყვნენ, რომლებიც კანონებზე მუშაობაში ვერ მონაწილეობდნენ იმის გამო, რომ ამის გაკეთება არ შეეძლოთ?

_ საზოგადოება ამას, ალბათ, თავადაც ხედავდა. პარლამენტართა გარკვეული ნაწილი არასოდეს მონაწილეობს საპარლამენტო განხილვებში. ეს შეიძლება გამართლებული იყოს ერთადერთ შემთხვევაში, როცა ისინი პლენარულ სხდომაზე გამოსვლის გარეშე ახერხებენ საკუთარი ამომრჩევლის ინტერესების გატარებას და დაკმაყოფილებას, მაგრამ სამწუხარო ის არის და ყველა კვლევა აჩვენებს, რომ მაჟორიტარებითაც უკმაყოფილოა ამომრჩეველი და ისინი არ მიიჩნევენ მათ საქმიანობას საკმარისად. საზოგადოებამ კარგად იცის, რომ პარლამენტში წარმოდგენილი იყვნენ  სპორტსმენები, მსახიობები და ისეთი პროფესიის ადამიანები, რომელთაც, ალბათ, შესაძლებლობა არ ჰქონდათ, რომ მეტი ფოკუსირება გაეკეთებინათ საპარლამენტო საკითხებზე, თუმცა არ მიმაჩნია, რომ მხოლოდ იურისტები უნდა იყვნენ პარლამენტში. მთავარი არის ის, რომ ეს ადამიანები ემსახურებოდნენ ხალხის ინტერესებს. ჩვენმა უმრავლესობამ კი საზოგადოებას დაანახვა, რომ ისინი ხალხს კი არა, საკუთარი ჯიბის ინტერესებს ემსახურებოდნენ.

რაც შეეხება იმას, ამჯერად რას ვაპირებ, საზოგადოებისთვის ჩემი არჩევნის შესახებ ახლო მომავალში გახდება ცნობილი და არ მინდა, მოვლენებს გავასწრო.

გუგული მაღრაძე _ პარლამეტის წევრი კოალიცია „ქართული ოცნებიდან“:

_ ამ პარლამენტში მოღვაწეობის პერიოდში ბევრი კანონპროექტი მქონდა დაწერილი. გავიხსენებ კანონპროექტთა ნაკრებს ოჯახური ძალადობის შესახებ, რომელშიც, დაახლოებით, 13 კანონპროექტი შედიოდა. ამით ჩვენ სტამბულის კონვენციის მიერთებისკენ გადავდგით ნაბიჯი, უფრო დავხვეწეთ და გავამკაცრეთ ბრძოლა ოჯახური ძალადობის წინააღმდეგ. ამავე კანონპროექტების ნუსხაში იყო ადრეულ ქორწინებაზე და ქორწინების იძულებაზე კანონის გამკაცრება. დავამატეთ ისიც, როცა ბავშვის ინტერესების გაუთვალისწინებლობა ხდება, ოჯახს ეკისრება პასუხისმგებლობა. კიდევ შედიოდა სასწავლო და სხვა მუშაკთა პასუხისმგებლობა. თუ ისინი შეამჩნევენ, რომ ბავშვი არის ოჯახური ძალადობის მსხვერპლი, ვალდებულნი არიან, სათანადო ორგანოებს აცნობონ და ა. შ. ამ ციკლს დაემატა ისიც, რომ მოძალადეები ვალდებულები არიან, ძალადობრივი ქცევა გაიარონ _ განწყობის შეცვლისკენ მიმართული კურსი, რაც მუშავდება და 2017 წლიდან შევა ძალაში. ჩვენი აზრით, ეს ხელს შეუწყობს იმას, რომ ოჯახები კი არ დაინგრეს ძალადობის შედეგად, არამედ მათში ნორმალური სიტუაცია დამყარდეს.

მეორე რიგის კანონპროექტები იყო ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების უფლებების გაზრდა, თავშესაფრების მოწყობა. ორი კანონპროექტი ახლახან შევიტანე. მათ პირველი მოსმენით უკვე გაიარეს კომიტეტები. ერთ-ერთია თამბაქოს კონტროლის შესახებ კანონპროექტი.

_ ძალადობასთან დაკავშირებულ კანონთა ნუსხის შედეგებს როდის უნდა ველოდოთ, რადგან ვხედავთ, ძალადობის პროცესი კვლავ ჩვეული რიტმით გრძელდება…

_ ოჯახური ძალადობა მხოლოდ კანონით ვერ დარეგულირდება. ეს ასევე დაკავშირებულია საზოგადოების მენტალიტეტთან, ვალდებულებებთან სხვადასხვა ღირებულებების მიმართ. საქართველოში ისტორიულად გვაქვს ქალის კულტი და ქალის ადგილი, ძირითადად, ოჯახშია წარმოდგენილი, ჩვენ კი ვამბობთ, რომ მას უნდა ჰქონდეს არჩევნის გაკეთების უფლება. კანონის განხორციელებისთვის ცხადია, საკმარისია საკანონმდებლო მუშაობა, მაგრამ ის ადამიანები, რომლებიც ამ კანონის განხორციელებაზე მუშაობენ, ქართული საზოგადოების მენტალობის მატარებლები არიან, ამიტომ მხოლოდ კანონი ვერაფერს ცვლის, თუმცა მის გარეშე გაცილებით ცუდი შედეგი გვექნებოდა.

ამ პარლამენტის ფორმატში ვერ მოვასწარით ფილანტროპიისა და ქველმოქმედების კანონის მიღება. გვინდოდა, საგადასახადოდან 1 პროცენტი ფილანტროპიული და საქველმოქმედო ორგანიზაციების დასახმარებლად გადასულიყო, თუკი ადამიანებს ამის სურვილი ექნებოდათ, მაგრამ ფინანსთა სამინისტრო ამის წინააღმდეგ წავიდა, _ ყველამ რომ მოინდომოს 1 პროცენტი, ეს ბიუჯეტში გარკვეულ კლებას გამოიწვევსო. ორი წლის წინათ შევიტანე კანონპროექტი, მაგრამ მთავრობის მხრიდან წინააღმდეგობა იყო. მიმაჩნია, რომ ბიუჯეტში კლება არ იქნებოდა, რადგან ეს ფული ისეთ საქმეებზე წავიდოდა, რომელიც ხელისუფლებას პრობლემების მოგვარებაში დაეხმარება. ასეთი ტიპის ორგანიზაციები იმ საქმეებს აკეთებს, რომლებიც საზოგადოებას სჭირდება _ ეხმარება გაჭივებულებს და სტუდენტების უცხოეთში სწავლას აფინანსებს. როგორც ჩანს, ჯერ კიდევ უნდა დრო იმის მიხვედრას, რომ არასამთავრობო სექტორი არის არა იმისთვის, რომ ხელისუფლება აკრიტიკოს, არამედ მოქალაქეებს პრობლემების გადაჭრაში დაეხმაროს. პარლამენტიც და კომიტეტის ხელმძღვანელებიც ერიდებიან ისეთი კანონების მიღებას, რომლებსაც ხელისუფლება ეწინააღმდეგება.

_ 4-წლიანი საპარლამენტო მოღვაწეობიდან ცუდად არაფერი გახსენდებათ?

_ უფრო მეტი კოლექტიური აქტივობის გამოვლენა შეიძლებოდა. პარლამენტი ძალიან ჭრელი იყო, ადამიანებს, რომლებიც „ქართულ ოცნებაში“ იყვნენ, გამოცდილება სხვადასხვა ჰქონდათ. რაღაცების გაკეთება ნაკლებად მოხერხდა, რადგან მათ სხვადასხვა დამოკიდებულებები ჰქონდათ. მე რომ იდეოლოგიაზე ვსაუბრობდი, ბევრისთვის იდეოლოგია მხოლოდ საბჭოთა წარსულთან იყო დაკავშირებული, _ რა დროს იდეოლოგიაა, პრაქტიკული საკითხები გადავწყვიტოთო. ხშირად პარლამენტარები ინდივიდუალურად ცდილობდნენ პრობლემების მოგვარებას, თავის წარმოჩენას და არ აცნობიერებდნენ, რომ საერთო წარმატებაზეა დამოკიდებული თითოეული პარლამენტარის წარმატება. ეს პრინციპი, ეტყობა, თანდათანობით უნდა მოვიდეს ქართველ პარლამენტარებში.

_ არჩევნებში მონაწილეობას კიდევ აპირებთ?

_ ცხადია, პოლიტიკური საქმიანობის გაგრძელებას ვაპირებ. გარკვეული გამოცდილება, ცოდნა, განათლება, საზოგადოებისგან მხარდაჭერა მაქვს, მაგრამ როგორ და სად ვიქნები, ამას მომავალი გვიჩვენებს.

                                                                    ნელი ვარდიაშვილი