საქართველოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილების შედეგად, საბანკო გარანტიების გამოყენების პრაქტიკა შეიძლება შეიცვალოს, რაც იურისტებისა და ეკონომისტების მნიშვნელოვან კრიტიკას იწვევს. მოსამართლე ნინო ბაქაქური პირველი აღმოჩნდა, რომლის გადაწყვეტილებაც, შეიძლება მნიშვნელოვანი ეკონომიკური ურთიერთობებისა და ბიზნესის წინაშე ხელოვნური ბარიერების შექმნის საფუძველი გახდეს.
სასამართლოს გადაწყვეტილებით, ბენეფიციარს ნებისმიერ შემთხვევაში შეუძლია მიიღოს, როგორც შესრულება, ასევე საბანკო გარანტიით განსაზღვრული ზიანის საკომპენსაციო თანხა. მკითხველისთვის განვმარტავთ, რომ საბანკო გარანტია წარმოადგენს ფულადი ვალდებულების შესრულების უზრუნველყოფას. კანონით, ეს ვალდებულება შეიძლება გამომდინარეობდეს კონკრეტული ვალდებულებითი ურთიერთობიდან, მაგალითად: სესხის ხელშეკრულება, ნასყიდობა, მომსახურების ხელშეკრულება და სხვა, საბანკო გარანტიის ხელშეკრულება კი იდება, ერთი მხრივ, გარანტიისა და, მეორე მხრივ, პრინციპალს შორის. თუ გარიგების მხარემ დათქმულ დროში დათქმული თანხა არ ან ვერ გადაუხადა ხელშეკრულების მეორე მხარეს, მაშინ ამ თანხას ბანკი გადაიხდის, ვინაიდან აღნიშნული ფინანსური ინსტრუმენტი მეორე მხარეს საშუალებას აძლევს ხელშეკრულების, დარწმუნებული იყოს თავისი კუთვნილი თანხის მიღებაში მაშინაც კი, თუ ხელშეკრულების მხარე არ ან ვერ გადაიხდის ხელშეკრულებით დათქმულ თანხას.
რატომ იცვლება უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებით სამოქალაქო ბრუნვის სტაბილურობისთვის ჩამოყალიბებული სისტემა? რა საფრთხეს ხედავენ იურისტები მოსამართლის მიდგომებში? რა გავლენას იქონიებს სასამართლოს გადაწყვეტილება ქვეყანაში ბიზნესურთიერთობებსა და მიღებულ გადაწყვეტილებებში? იკითხება თუ არა დავის ერთ-ერთი მხარის _ „საქართველოს ბანკის“ შორს მიმავალი ინტერესები? არის თუ არა მიღებული გადაწყვეტილება ბანკის სასამართლოსთან შესაძლო ფარული ურთიერთობების შედეგი?
„ქრონიკა+“ იურისტების შეფასებებით დაინტერესდა, რომლებიც უკვე გაეცნენ უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებას, დავის ისტორიას და შექმნილ ვითარებას, რასაც შემდგომი ეკონომიკური სტაბილურობისთვის საგანგაშოდ აფასებენ.

არჩილ კაიკაციშვილი _ სამოქალაქო სამართლის სპეციალისტი:
_ ჩვენ შევისწავლეთ საკასაციო სასამართლოს 2015 წლის 28 სექტემბრის გადაწყვეტილება, რომელიც მნიშვნელოვან კითხვებს აჩენს მოსამართლის დამოუკიდებლობის საკითხების მიმართ და შთაბეჭდილება მრჩება, რომ შესაძლებელია, ასეთი საკამათო გადაწყვეტილების მიღების დროს, ნებსით თუ უნებლიეთ, მოხდა ერთ-ერთი მხარის _ „საქართველოს ბანკის“ ინტერესების სავარაუდო გაზიარებაც. საქმე ის არის, რომ „საქართველოს ბანკის“ შვილობილ კომპანია „დაირექტ დებიტ ჯორჯიასა“ და ერთ-ერთ შეზღუდული პასუხისმგებლობის საწარმოს შორის არსებობდა 2012 წლის მარტში გაფორმებული ნასყიდობის ხელშეკრულება, რომლის მიხედვითაც, ეს კომპანია ვალდებული იყო, 170 ცალი ფეიბოქსი საკუთრებაში გადაეცა „დაირექტ დებიტ ჯორჯიასთვის“. ამ ხელშეკრულების უზრუნველსაყოფად, „დაირექტ დებიტ ჯორჯიასა“ და „პრივატბანკს“ შორის დაიდო საბანკო გარანტიის ხელშეკრულება, რომლის საფუძველზეც, მიმწოდებელი კომპანიის სასარგებლოდ გაიცა საბანკო გარანტია 200 000 ლარის ფარგლებში. საკასაციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ მართალია, მიმწოდებელმა კომპანიამ სრულად შეასრულა ნასკირი ვალდებულება ბანკის შვილობილი კომპანიის მიმართ და იმავე დროს, საბანკო გარანტიის მიღებაც წარმოადგენდა კანონიერს, რაც ყოვლად გაუგებარია და არ მომხდარა შესაბამისი არგუმენტების მოხმობაც, თუკი კომპანია ასრულებს ვალდებულებას, დამკვეთს რატომ უნდა მიეღო საბანკო გარანტია? სასამართლო მსჯელობა არამართლზომიერია, ვინაიდან საბანკო გარანტია არ შეიძლება გაგებული იყოს იმგვარად, რომ ბენეფიციარს ნებისმიერ შემთხვევაში შეუძლია მიიღოს, როგორც შესრულება, ასევე საბანკო გარანტიით განსაზღვრული ზიანის საკომპენსაციო თანხა. საბანკო გარანტია წარმოადგენს ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ვალდებულების შეუსრულებლობის ან არაჯეროვნად შესრულების შედეგად, მხარისათვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურების გარანტიას და არ შეიძლება განხილული იყოს ბენეფიციარის მიერ საკუთარი სურვილის მიხედვით, ნებისმიერ შემთხვევაში, მისაღებ კომპენსაციად. ამიტომაც, მიმაჩნია, რომ საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მიერ მიღებულმა გადაწყვეტილებამ შეიძლება გამოუსწორებელი ზიანი მიაყენოს ბიზნესსუბიექტებსა და სამეწარმეო გარემოს, ვინაიდან საბანკო გარანტიების გამოყენების, დანიშნულებისა და მიზნის შესახებ სასამართლომ საზოგადოებას სრულიად ახალი მიდგომები და არასწორი პრაქტიკის დამკვიდრების დაშვება შესთავაზა. საბანკო გარანტიის ინსტიტუტის მოქმედების ხარვეზები არ შედის დღევანდელი ბიზნესურთიერთობების დღის წესრიგსა და ინტერესებში. ამით, ჩანს, მხოლოდ „საქართველოს ბანკმა“ და მისმა შვილობილმა კომპანიამ იხეირა, სამაგიეროდ, ქვეყანაში არასწორ სასამართლო პრაქტიკას მიეცა საფუძველი, რაც არავითარ შემთხვევაში სხვა ანალოგიურ დავებზე არ უნდა გავრცელდეს. პირდაპირ გეტყვით, ეს დაღუპავს ბიზნესკონტაქტებს. ამასთან, ვფიქრობ, რომ სასამართლოს გადაწყვეტილებამ, საბანკო გარანტიის მიმღებთა კეთილსინდისიერების ქცევის საკითხს, სრული იგნონირება გაუკეთა. სასამართლოს გადაწყვეტილებით, ჩამოყალიბებულ ამ ურთიერთობებს, რასაც სამოქალაქო ბრუნვის სტაბილურობისთვის განმსაზღვრელი მნიშვნელობა აქვს, საფრთხე დაემუქრა. ამიტომაც, მნიშვნელოვანია, როგორც სასამართლომ, ასევე ბანკმა, შესაბამისი განმარტებები გააკეთონ, თუ რა პროცესთან გვაქვს საქმე. სხვა შემთხვევაში, აშკარაა „საქართველოს ბანკის“ ინტერესები, რომელიც, ალბათ, სავარაუდოა, რომ კავშირში აღმოჩნდა სასამართლოს იმ გადაწყვეტილებასთან, რომელიც, ნორმალურ ვითარებაში, არ უნდა გამოტანილიყო. ჩვენ გვსურს, ვისუაბროთ ამ თემაზე, რადგანაც ერთია _ ბანკები საქართველოში ადამიანის უფლებებს არღვევენ, ახლა უფლებების დაცვის საკითხს თავად სასამართლოს გადაწყვეტილება არ ემსახურება.

ანა კიკნაძე _ იურისტი:
_ სასამართლოს სადავო გადაწყვეტილებიდან ჩანს, რომ იმ შემთხვევაში, თუ შპს ვერ შეასრულებდა ნაკისრ ვალდებულებას, ბანკის შვილობილ კომპანიას „დაირექტ დებიტ ჯორჯიას“ ჰქონდა უფლება, მოეთხოვა საბანკო გარანტიის მიღება. მოცემული შემთხვევის მიხედვით, მხარემ შეასრულა სრულად ნაკისრი ვალდებულება. ბანკის შვილობილმა კომპანიამ მას შემდეგ, რაც სრულად მიიღო ნასყიდობის საგანი, ჩაიბარა ფეიბოქსები, მიმართა „პრივატბანკს“ და მოითხოვა საბანკო გარანტიის ხელშეკრულებით გათვალისწინებული თანხის სრულად გადახდა. შედეგად მიიღო 200 000 ლარი, რაც მისი განმარტებით, წარმოადგენდა ვალდებულების შესრულების ვადის გადაცილებისათვის გათვალისწინებულ პირგასამტეხლოს, რაც საქმეში, არ დასტურდება. სასამართლოს ერთი მოსამართლის გადაწყვეტილება ქვეყანაში არამართლზომიერ პრაქტიკას ამკვიდრებს, რაც ზიანს აყენებს ჩამოყალიბებულ სამეწარემო ურთიერთობებსა და ბიზნესსაქმიანობას. დაშვებული პრეცედენტი საშუალებას აძლევს კომპანიებს, არაკეთილსინდისიერად მოიქცნენ, შესრულებაც მიიღონ და ამავე დროს _ საბანკო გარანტიაც, რის შედეგადაც, შემსრულებელი კომპანიები იღებენ დიდ ზიანს, ხოლო დამკვეთი კომპანიები უსაფუძვლოდ მდიდრდებიან.

ნინო ლიპარტია _ იურისტი:
_ ქვეყანაში ეკონომიკური ურთიერთობების განვითარებას კანონმდებლობამ ფეხი ვერ აუწყო და დღემდე ურთიერთობების სამართლებრივი რეგულირება მოძველებული კანონმდებლობის პირობებში ხორციელდება. პრობლემა შემდეგშია: ხელშეკრულებების უზრუნველყოფა ხდება სხვადასხვა სახის საბანკო გარანტიით.
გარანტიით გათვალისწინებული თანხის მოთხოვნა იმ შემთხვევაში უნდა მოხდეს, თუ ხელშეკრულების მხარის მიერ დარღვეულია ძირითადი ვალდებულება. თუმცა პრაქტიკაში არაერთი შემთხვევაა, როდესაც ვალდებულების სრულად შესრულების მიუხედავად, ბენეფიციარები მაინც ითხოვენ გარანტიის თანხის გადახდას. ამის საშუალებას კი მათ საქართველოს საქალაქო კოდექსის 881-ე მუხლი აძლევს, რომლის თანახმად, გარანტიის ვალდებულება ბენეფიციარის წინაშე თანხის გადახდასთან დაკავშირებით უნდა დაკმაყოფილდეს, მიუხედავად იმისა, რომ პრინციპალის მიერ სრულად იქნა შესრულებული ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ვალდებულებები.
აღნიშნული ნორმა  სამართლებრივი ლოგიკიდან ამოვარდნილია და კეთილსინდისიერების პრინციპსაც არღვევს. გარანტიის დამოუკიდებლობა მისი უმნიშვნელოვანესი პრინციპია, თუმცა ეს არ ნიშნავს ხელშეკრულების მხარის უკანონო „ახირების“ უპირობოდ დაკმაყოფილების ვალდებულებას. მიმაჩნია, რომ სახელშეკრულებო ურთიერთობაში კეთილსინდისიერების პრინციპი ბენეფიციარს ავალდებულებს, მიმწოდებელი კომპანიის მიერ ხელშეკრულების პირობების შესრულების შემთხვევაში არ მოითხოვოს საბანკო გარანტიით გათვალისწინებული თანხის გადახდა. საერთაშორისო პრაქტიკაში „ყალბად“ და „თაღლითურადაა“ შეფასებული მოქმედება, როდესაც ვალდებულების შესრულების მიუხედავად, ბენეფიციარი მაინც ითხოვს თანხის გადახდას. ასეთ შემთხვევაში გარანტი ვალდებულია, უარი უთხრას ბენეფიციარს თანხის გადახდაზე. მსგავსი პრობლემის გადაჭრის პრაქტიკა მსოფლიოშიც არსებობს, მაგალითად ავსტრალიის უზენაესმა სასამართლომ ერთ-ერთ საქმეზე განმარტა, რომ საბანკო გარანტიის დამოუკიდებლობა და უპირობა არ წარმოადგენს ბენეციფიარის ნებისმიერი მოთხოვნის „ბრმად“ დაკმაყოფილების ვალდებულებას. სასამართლომ მიიჩნია, რომ ბენეფიციარმა უნდა დაადასტუროს მოთხოვნის მართებულობა და კონტრაქტორი კომპანიის მიერ ვალდებულების დარღვევით ბენეფიციარისათვის ზიანის მიყენების ფაქტი. ქართული სასამართლო პრაქტიკის შეცვლა სასიცოცხლოდ აუცილებელია ეკონომიკური ურთიერთობების შემდგომი განვითარებისთვის. წინააღმდეგ შემთხვევაში,  დღეს მოქმედი სასამართლო პრაქტიკის მიხედვით, ბენეფიციარი იღებს როგორც შესრულებას, ასევე საგარანტიო თანხას. მიმაჩნია, რომ ამით ბენეფიციარის „გამდიდრება“ ხდება, ხოლო გარანტის მიერ გადახდილი თანხის ტვირთი საბოლოოდ კომპანიას აწევს, რომელსაც ვალდებულების შესრულების მიუხედავად გარანტიის თანხის გადახდას ედავებიან. ხშირ შემთხვევაში კომპანია ვერ ახერხებს ამ თანხის გადახდას და გარანტის მოთხოვნის დაკმაყოფილება ხდება დირექტორების ან სხვა პირთა პირადი ქონების იძულებითი რეალიზებით. ასეთ შემთხვევაში კომპანია, უბრალოდ, არსებობას წყვეტს, რაც საკმაოდ მტკივნეულია საქართველოს ეკონომიკისათვის. ამგვარი  კანონმდებლობისა და სასამართლო პრაქტიკის არსებობის პირობებში პრობლემები მუდმივად იქნება. შესაბამისად, მიმაჩნია, რომ აუცილებელია შესაბამისი საკანონმდებლო ცვლილებები, რომელიც შემდგომ გამოიწვევს ურთიერთობების დახვეწასა და მოწესრიგებას.

„ქრონიკა+“ სამართლის სპეციალისტების შეფასებების კვალდაკვალ, „საქართველოს ბანკის“ ოფიციალურ გვერდზე, საბანკო გარანტიის გაცემის შესაძლებლობებთან დაკავშირებით განთავსებულ ინფორმაციასაც გაეცნო, სადაც ცალსახად არის აღნიშნული, რომ ბანკი შეუფერხებლად გასცემს საბანკო გარანტიებს (სატენდერო გარანტია, ხელშეკრულების შესრულების გარანტია, საავანსო გადახდის გარანტია და ა. შ.) და ბანკს ეს შესაძლებლობა წარმოდგენილი აქვს შეფასებაში: „ბიზნესის წარმოება ადგილობრივ და საერთაშორისო პარტნიორებთან ყოველთვის დაკავშირებულია გარკვეულ რისკთან“, თუმცა ზემოთ აღნიშნულ ქეისთან დაკავშირებით არსებობდა თუ არა ბანკსა და სასამართლოს შორის რაიმე ფორმის ფარული გარიგება, ბუნებრივია, უცნობია. ყველაფერი მოსამართლის შინაგანი რწმენის საკითხზე გადადის, გადაწყვეტილება კი აჩვენებს, რომ თუკი უზენაესმა სასამართლომ მსგავსი პრაქტიკის დანერგვა უზრუნველყო, საბანკო გარანტიების გამოყენებას და მის იურიდიულ სტატუსს მნიშვნელოვანი უნდობლობა შეექმნება. მოსამართლე, რომელმაც ეს უაღრესად სადავო გადაწყვეტილება მიიღო, ნინო ბაქაქურია, რომელიც საკასაციო სასამართლოში, „ოცნების“ ხელისუფლების პერიოდში, 2014 წლის 17 ოქტომბრიდან საქმიანობს. სასამართლოს საიტზე მოსამართლის ბიოგრაფიაში ვკითხულობთ, რომ მას აქვს საგადასახადო და ადმინისტრაციულ დავებზე მუშაობის ხანგრძლივი პრაქტიკული გამოცდილება. შესაბამისად, რატომ მიიღო ასეთი საკამათო გადაწყვეტილება, კიდევ უფრო მეტ კითხვას აჩენს და მას სამართალწამოების საანდოობის საკითხამდე მივყავართ. დასკვნები მკითხველმა გააკეთოს.
„ქრონიკა+” კომენტარისთვის „საქართველოს ბანკს“ დაუკავშირდა, მაგრამ ჩვენს კითხვებს არ უპასუხეს.

                  თამარ ბატიაშვილი