პარლამენტის წევრი, ყოფილი დისიდენტი, რესპუბლიკელი, ფილოლოგი, ლექტორი, განათლებული კაცი და საინტერესო მოსაუბრე _ ალბათ საკმარისი რეგალიებია ლევან ბერძენიშვილისთვის.

ის სასურველი რესპონდენტია, რადგან არაერთ თემაზე შეუძლია კომპეტენტურად ლაპარაკი.

ამ ინტერვიუში ორი თემა მიმოვიხილეთ: ლიტერატურა და ფეხბურთი. ვერც ერთი თემა ვერ ამოვწურეთ, პარლამენტარს საქმიან შეხვედრაზე ეჩქარებოდა, თუმცა დიალოგი მაინც შედგა და ვფიქრობთ, ინტერესმოკლებული არ უნდა იყოს „ქრონიკა+“-ის მკითხველისთვის.

_ ბოლო პერიოდში რა ტენდენციებს ხედავთ ქართულ მხატვრულ ლიტერატურაში?

_ ამ დროისთვის ჩვენს ლიტერატურაში გარდაქმნის პერიოდია. პოეზიაში გრძელდება გალაკტიონის ხაზი, ამავე დროს იქმნება ახალი ლიტერატურა. მწერლობის ხაზში ორი ნაკადია: წამოვიდნენ ახალგაზრდები და არის უწინდელი მიმართულებაც, რომელიც ისევ მწერალთა კავშირის საკითხებზე მსჯელობს და ნაკლებად აქტუალურია მათთვის ლიტერატურული პროცესები. მე რომ მწერალი ვყოფილიყავი, მწერალთა კავშირში არ შევიდოდი.

_ თუ მწერალთა კავშირს კლუბის ფუნქცია აქვს, მაინც უინტერესო ორგანიზაციაა?

_ ჩვენთან მწერალთა კავშირს არ ჰქონია კლუბის ფუნქცია, კლუბის წევრობას პიროვნება უნდა ირჩევდეს და ამას სახელმწიფო არ უნდა აკეთებდეს.

_ თანამედროვე ქართული ლიტერატურის ხარისხზე რას იტყოდით?

_ ორი ხაზი ვახსენე და ორივე მაღალი ხარისხისაა, ეს მართლაც სასიხარულოა. ვიყავი „საბას“ კონკურსების ჟიურიში და ბევრი საინტერესო რამ აღმოვაჩინე _ იქნებოდა ეს მხატვრული ლიტერატურა, თარგმანები თუ ესეები. ეს ყველაფერი ქმნის დამაიმედებელ ტენდენციას.

_ ბოლო დროს გახშირდა პოლიტიკოსების გამონათქვამები ქართველ მწერლებზე, ძირითადად, უარყოფითი და ეს ერთობ რეზონანსული თემა გახდა ჩვენი საზოგადოებისთვის. ერთი მხრივ, არაფერია განსაკუთრებული იმაში, თუ რომელიმე პოლიტიკოსს არ მოსწონს ნოდარ დუმბაძე, კონსტანტინე გამსახურდია თუ გრიგოლ რობაქიძე, თუმცა ჩვენში ეს მაინც აქტუალურ თემად იქცა. რატომ?

_ ასეთი თემები რეზონანსული რომ ხდება, ამას ხელს უწყობს სოციალური ქსელი. ადრე არ არსებობდა ფეისბუქი და ასეთ თემებზე ვიწრო წრეში საუბრობდნენ, მერე ამ კამათის შინაარსი სხვებისთვისაც ხდებოდა ცნობილი, თუმცა დიდ რეზონანსს არ იწვევდა, ახლა კი ყველაფერი სხვანაირადაა. სოციალური ქსელი უკონტროლო მედიასაშუალებას წარმოადგენს. მაგალითად, ჩემი ლექცია ერთხელ ისეთმა გააკრიტიკა, რომელმაც წერა-კითხვა არ იცის. იმ პოლემიკაში კი, რაც თქვენ ახსენეთ, არაფერი ახალი და განსაკუთრებული არ ყოფილა.

_ ფაქტია, რომ ამ ბოლო დროს, რატომღაც, მოდური გახდა ქართველი ექსპრესიონისტების, კონსტანტინე გამსახურდიასა და გრიგოლ რობაქიძის კრიტიკა. ამაზე რას გვეტყოდით?

_ ეს დაუმსახურებელი კრიტიკაა, მე ლიტერატურაში სულ სხვა გემოვნება მაქვს. გამსახურდია, როგორც ნოველისტი, ექსპრესიონისტი, „მთვარის მოტაცებისა“ და „დიონისოს ღიმილის“ ავტორი, მართლაც ძალიან კარგი მწერალია. როცა „მთვარის მოტაცება“ გამოიცა, გამსახურდიას ეს რომანი ჩვენთან დაუმსახურებლად გააკრიტიკეს, მწერალმაც მერე სხვა მიმართულება აირჩია. გამსახურდიას „ვაზის ყვავილობას“ და „ბელადს“ ვერ შევაქებ. მის ისტორიულ რომანებს თავისებური ექსპერიმენტი შეიძლება ვუწოდოთ. რაც შეეხება რობაქიძეს, მისი ნაწარმოებები აკრძალული იყო და ამიტომაც გაიზარდა მისი როლი. როცა მკითხველმა აკრძალული ლიტერატურა წაიკითხა, ვერ იპოვა ის, რასაც ეძებდა. როცა ციხეში ვიჯექი, გამოვიდა ფილმი „მონანიება“. ციხიდან რომ გამოვედი, მარტო წავედი კინოთეატრში ამ ფილმის სანახავად და ძალიან არ მომეწონა, ვერ გამოდგა მოსაწონი ნახევარსიმართლე და იგავური ენა. ეს „პერესტროიკაზე“ ორიენტირებული ფილმი აღმოჩნდა, რომელიც მაღალი დონის რეჟისორმა გადაიღო. დაახლოებით ასეთივე ეფექტი ჰქონდა რობაქიძის შემოქმედების გამოჩენას. რობაქიძის დამოკიდებულებას დიდი ადამიანების მიმართ არ ვეთანხმები. ჩემთვის ყველაზე დიდი ქართველი ჩვენი რომელიმე მეფე სულაც არ არის, ჩემთვის ყველაზე დიდი ქართველია შოთა რუსთაველი, ილია ჭავჭავაძე…

_ ერთხელ თქვით, მხატვრული ლიტერატურის კითხვა ადამიანს კარგს ვერ გახდისო და სტალინის მაგალითი მოიშველიეთ. ცნობილი ფაქტია, რომ სტალინი ძალიან ბევრს კითხულობდა კრემლის ბიბლიოთეკაში, ანუ როცა ინტენსიური მკითხველი გახდა, ის უკვე ამხანაგი სტალინი იყო…

_ სტალინი მანამდეც ბევრს კითხულობდა, რისი დასტურია მისი პირადი ბიბლიოთეკაც. ლიტერატურა აუცილებლად კარგს არ ხდის ადამიანს, ის აუმჯობესებს ხარისხს, უფრო ინტენსიურს ხდის იმას, რაც უკვე არის ჩადებული ადამიანში. თუ კაცში არის ის დვრიტა, რაც, მაგალითად, სტალინში იყო, ლიტერატურა ამას აძლიერებს. სტალინი ჩერჩილს რომ შეხვდა, „დორიან გრეის პორტრეტზე“ ჩამოუგდო სიტყვა და მოლოტოვს უთხრა, _ ჩერჩილი განათლებული კაცი მეგონა, თუმცა აღმოჩნდა, რომ არ იცის, ვინ არის ბეზილ ჰოლუორდიო. მოლოტოვმა კი ვერაფერი უთხრა, რამეთუ ვერ მიხვდა, რაზე იყო ლაპარაკი და სტალინსაც ხელი ჩაუქნევია.

ლიტერატურა თავისებურ იმუნიტეტსაც წარმოადგენს _ იცავს ადამიანს თვითმკვლელობისგან. თუ ადამიანში თავიდანვე კარგი თესლია ჩადებული, ლიტერატურა მას უკეთესს ხდის.

ჰიტლერს ვაგნერი უყვარდა და როცა „ტრისტან და იზოლდას“ ბოლო ნაწილს უსმენდა, დასასჯელთა ათიათასიანი სია შემოუტანეს, ჰიტლერმა კი ამ სიას ერთი ნული მიუმატა.

ასეა, ხელოვნების ძალა არ გახლავთ ის, რომ ადამიანები უკეთესი გახადოს, თუმცა, რა თქმა უნდა, არსებობს გამონაკლისებიც.

მე ვენდობი მერაბ მამარდაშვილს, რომელიც ამბობდა, რომ ადამიანს ვერაფერს ასწავლი, ის განვითარების სუბიექტია.

_ ქართველებს მოსწონთ დათა თუთაშხია, არსენა მარაბდელი, რობინ ჰუდი, ანუ მოსწონთ კანონთან შეუსაბამობაში მყოფი ლიტერატურული გმირები. სამაგიეროდ ძნელად იპოვით ისეთ ქართველს, რომელსაც მოსწონს ჰანს კასტორფი თომას მანის „ჯადოსნური მთიდან“. რატომ მოსწონთ კრიმინალების რომანტიზაცია ლიტერატურაში? რა არის ამის მიზეზი?

_ სწორად დასმული კითხვაა, რასაც თავისი ახსნა აქვს: ჩვენ ვიყავით კოლონია _ სახელმწიფო და ეროვნული ინტერესები ერთმანეთს დაუპირისპირდა. შედეგად, პატიოსანი კაცი, რომელიც ემსახურება სახელმწიფოს, ჩვენთვის გახდა მიუღებელი, ხოლო მოსაწონი გახდა ის, ვინც სახელმწიფოსა და კანონს დაუპირისპირდა, რაც უკვე მცდარი დამოკიდებულებაა. სახელმწიფოს სამსახურში მყოფი მუშნი ზარანდიები კი დღესაც ბევრი გვყავს. სხვათა შორის, იმ პერიოდში, როცა „დათა თუთაშხია“ გამოიცა, მას გურამ დოჩანაშვილის დომენიკომ გადაასწრო „სამოსელიდან“, გადაასწრო იმ ტენდენციას, რაც უკვე არსებობდა.

ხომ გახსოვთ, ფარისევლებმა ქრისტეს რომ ჰკითხეს, უნდა გადაეხადათ თუ არა გადასახადი? _ მიეცით კეისარს კეისრისა და ღმერთს ღმრთისა, _ იყო პასუხი. ამქვეყნიურ სამყოფელში დაემორჩილეთ კეისარს, იმქვეყნიურში კი _ სინდისსა და ღმერთს. ჰანს კასტორფის სახით ჩვენ გვყავს ღმერთთან ახლოს მყოფი კაცი, რომელიც ემორჩილება კანონს და იმქვეყნად აუცილებლად იქნება თავისუფალი. ეს დიდი ქრისტიანული იდეა ასე წარმოგვიდგინა თომას მანმა.

_ ტენდენციებზე გადასწრება ახსენეთ და ერთ რამეზეც გკითხავთ: აკა მორჩილაძის ერთ-ერთ საუკეთესო ნაწარმოებად, ალბათ, სამართლიანად მიიჩნევა „მოგზაურობა ყარაბაღში“. ეს წიგნი იმაზეა, რომ ქართველები გოიმები და ჩამორჩენილები ვართ, თუმცა ეს რომანი ჩვენთან იდეის კი არა, სიუჟეტის გამო მოსწონთ: ქართველი ბიჭები ნარკოტიკის საყიდლად აზერბაიჯანში მიდიან და მერე მთელი ამბები ხდება. აქ სად ხედავთ ტენდენციის გადასწრებას?

_ „მოგზაურობა ყარაბაღში“ არ არის ერთი დღისთვის დაწერილი წიგნი. კარგი მწერლები არ იკარგებიან დროსა და სივრცეში. ნიკოლოზ ბარათაშვილმა თქვა ის, რაც მაშინ ვერავინ თქვა, _ რუსეთთან ერთმორწმუნეობა არ არის კარგი მომავლის საწინდარი. ბარათაშვილის ამ შეხედულებას დღემდე ებრძვიან.

_ ფეხბურთზე გადავერთოთ. 3 ოქტომბერს საქართველოს ფეხბურთის ფედერაციის არჩევნებია და ბევრს ლაპარაკობენ იმაზე, რომ ეს არჩევნებიც ძალიან პოლიტიზებულია და რომ ამ არჩევნებშიც სახელმწიფოს თავისი კანდიდატურის გაყვანა სურს _ პარლამენტარი ლევან ბერძენიშვილი როგორ შეაფასებდა ვითარებას?

_ ფეხბურთის ფედერაცია ის ადგილია, სადაც რთულია ცვლილებები. ფეხბურთი საქართველოში მთავარი სპორტია. გვახარებს მორაგბეთა წარმატებები და რაგბი მართლაც გვიყვარს, თუმცა 1981 წლის ზეიმი უფრო მეტი სიხარული გამოდგა ჩვენთვის, ვიდრე დამოუკიდებლობის მოპოვება 1992 წელს. ეს იმას ნიშნავს, რომ ფეხბურთს ყველაზე დიდი სიხარული მოუტანია ჩვენთვის. გვყავს ოლიმპიური ჩემპიონები და როცა, მაგალითად, ზვიადაურს ვხედავ, ძალიან მიხარია, მაგრამ იმ სიხარულს ვერაფერი შეედრება, რაც 1964, 1978 და 1981 წლებში მოგვიტანა ფეხბურთმა. ფეხბურთი იყო ჩვენი მთავარი ნაციონალური იდეა. ახლა კი სახელმწიფომ გადახედა ყველაფერს და თქვა: ფეხბურთის მოვლა-პატრონობა ძალიან ძვირი ჯდება, ამაზე ნაკლებ ფულს თუ დავხარჯავ, მაგალითად, რაგბიში, წარმატებები აუცილებლად იქნება. ჩვენთან ისეც კი მომხდარა, რომ პოლიტიკური გემოვნებით დავნიშნეთ ნაკრების მწვრთნელი _ ექტორ კუპერი. ფეხბურთი საერთო სიყვარულის საგანია საქართველოში, როგორც ვაზი. ვიცი, რა სიტუაცია და პრობლემებია ქართულ ფეხბურთში. ფეხბურთი არ არის მხოლოდ ფეხბურთელების საქმე, ეს საერთო-სახალხო საქმეა. უნდა იყოს კონცეფცია, ფეხბურთის განვითარების სახელმწიფო პროგრამა, თუმცა ეს არ უნდა ნიშნავდეს ფეხბურთის ფედერაციის საქმიანობაში ჩარევას. ფულს რადგან მე ვიხდი, მართვაც ჩემი უნდა იყოს _ ეს არასწორი მიმართულებაა. ფედერაციის არჩევნებში სახელმწიფოს შესაძლო ჩარევას რაც შეეხება, პარლამენტი აქ ყველაზე ნაკლებადაა ჩართული, ძირითადად ეს უფრო აღმასრულებელ ხელისუფლებას უკავშირდება.

_ ფეხბურთის კარგად თამაში ქართველებს გენში გვაქვს, მაგრამ შედეგებით თითქმის ყველას ჩამოვრჩებით _ რა პარადოქსთან გვაქვს საქმე? ეს მხოლოდ იმის ბრალია, რომ ბუნებრივი რესურსები არ გაგვაჩნია და ღარიბები ვართ?

_ ჩვენ არ გვყავს ძლიერი დიასპორა, ბუნებრივი რესურსების მხრივ მდიდარი ვართ მხოლოდ იმით, რომ დასავლეთ საქართველოში ბევრი წყალია. სწორედ ამის გამო საფეხბურთო გენით წინ ვართ მეზობლებზე, ზღვის მეზობლებზე წინაც ვართ. რეგიონში წინ ვართ ლიტერატურაშიც. ქართველებმა ფეხბურთში ძალიან ცოტა ფულითაც კი მივაღწიეთ წარმატებებს, როცა ხელისუფლებას ფეხბურთი უყვარდა და არ ერეოდა ფეხბურთის საქმეებში _ საბჭოთა დროს ედუარდ შევარდნაძის მმართველობის პერიოდში. ამის მერე ქართული ფეხბურთის დონე დაეცა, ყველაზე უფრო ამას ხელი შეუწყო იმ ტენდენციის დანერგვის მცდელობამ, ვითომდა ფეხბურთი არ არის ჩვენი საქმე, ეს კი ასე ნამდვილად არ გახლავთ. ბევრი რამ შეიცვალა და დროს არ უნდა ჩამოვრჩეთ. უნდა დავამტკიცოთ, რომ ფეხბურთი სერიოზულად არის ჩვენი საქმე დღესაც.

                                                                                                  დავით თავართქილაძე