კარგა ხანია, თითქმის ყველაფერი გაიხსნა: ტრანსპორტი, რესტორნები, ბარები, სავაჭრო ცენტრები და გამოკეტილი დარჩა თეატრები. იყო დათქმა, რომ თეატრები პირველი ოქტომბრიდან გაიხსნებოდა, მაგრამ 9 სექტემბერს გადაწყდა, რომ პირველი ოქტომბრის ნაცვლად გაიხსნება პირველ ნოემბერს. არადა, თეატრს თავისუფლად შეეძლო რიგ და სკამგამოტოვებით ბილეთების გაყიდვა, მაყურებელთა ნაკადის მართვა, თვითონ სპექტაკლის ფორმის, ხანგრძლივობის, ფორმატის რეგულაციებზე მორგება…

ფიგურალურად რომ ვთქვათ, ხელისუფლებამ ქართულ თეატრს კუკუ ჰკრა და პენსიაზე გაუშვა. რატომ ვახსენებ პენსიას? იმიტომ, რომ მარტიდან მოყოლებული, მთელი ამ ხნის მანძილზე, უკლებლივ სახელმწიფო თეატრების ყველა შტატიანი თანამშრომელი ხელფასს იღებს უდანაკარგოდ. არაფრის კეთებაში აღებული ხელფასი კი სხვა რაღაა, თუ არა პენსია _ გაცემული ნიშნად ოდესღაც გაწეული შრომის დაფასებისა. ისე, ჩვენში რომ დარჩეს, აქამდეც, ამ პანდემიამდეც, ყველა სახელმწიფო თეატრში იყო ხალხი (მსახიობების მინიმუმ მესამედი მაინც), რომელიც სწორედ ასე, არაფრის კეთებაში იღებდა ხელფასს. ბევრი არათუ არ თამაშობდა სპექტაკლებში, არც მიდიოდა თეატრში და ისე ერიცხებოდა იგი. ახლა კი მთელი ქართული თეატრი სწორედ ასეთ პენსიაზე გაუშვა მთავრობამ.
სამაგიეროდ, ულუკმაპუროდ დაგვტოვა ყველა სხვა _ რეჟისორი, მსახიობი, სცენოგრაფი, კომპოზიტორი თუ ქორეოგრაფი, რომლებიც, ასე ვთქვათ, შტატში არ ვართ და მიწვევით ვმუშაობთ _ ჰონორარზე…
თეატრების გახსნა კვლავ გადაიდო, პროტესტი აქა-იქ კანტიკუნტად გაისმა. არსებული დუმილი აჩენს ეჭვს, რომ მთელ ქართულ თეატრს თუ არა, ძალიან ბევრ მსახიობსა და რეჟისორს, ვისაც შტატი და გარანტირებული ხელფასი აქვს, გაუტკბა კიდეც „პენსიაზე“ ყოფნა. ბევრს ალბათ არც ხიბლავს უმოქმედოდ ყოფნა, მაგრამ, იშვიათი გამონაკლისების გარდა, საჯარო პროტესტი არ ისმის, არადა, ამხელა პაუზა და წყვეტა თუ მთლად არ მოსპობს, გაანახევრებს პანდემიამდე არსებულ რეპერტუარს, დამღუპველად იმოქმედებს, ფორმიდან ამოაგდებს მსახიობებს, რეჟისორებს და როგორც კრიტიკოსმა ლაშა ჩხარტიშვილმა დაწერა: „მეშინია, ამ იძულებითმა პაუზამ საერთოდ არ გაგვყინოს ისე, რომ ვეღარ გავლღვეთ“ …

სახელმწიფო თეატრების მესვეურებიდან თეატრების გახსნის ვადის გადაწევა გააპროტესტა გორის ერისთავის თეატრის ხელმძღვანელმა დავით ჩხარტიშვილმა.
დღეს „ქრონიკა+“ ქართული თეატრის წინაშე არსებულ გამოწვევაზე სწორედ მას და კრიტიკოსს დავით ბუხრიკიძეს ესაუბრება:

_ როგორ ფიქრობთ, იყო თუ არა შესაძლებელი, არსებულ მდგომარეობაში ქართულ თეატრს დაეწყო ფუნქციონირება რეგულაციების დაცვით?

დავით ბუხრიკიძე:
_ რასაკვირველია, შესაძლებელი იყო და მთავრობას არ უნდა გაედაედო, პირიქით, ყველაფერი უნდა გაეკეთებინა, თუნდაც კიდევ უფრო გაემკაცრებინა რეგულაციები და პირველი ოქტომბრიდან გახსნილიყო თეატრები, სადაც ნამდვილად შესაძლებელია დისტანციის, სანიტარიული ნორმებისა და, საერთოდ, რეგულაციების დაცვა. ამდენად, გაუმართლებლად მიმაჩნია ვადის გადაწევა.

დავით ჩხარტიშვილი:
_ სრულიად შესაძლებელი იყო. როგორც თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელი, ამას ვამბობ მთელი პასუხისმგებლობით. ამ რეგულაციების დაცვის პრობლემა თეატრს არ ჰქონდა, არც დეზობარიერის, არც თერმოსკრინინგის, არც ნაკადის კონტროლის, არც ფორმატისა და არც დისტანციის დაცვის, არც ნიღბების თვალსაზრისით. მაგალითად, მკერავს გარკვეული რაოდენობის ნიღბები შევაკერინეთ და თუ მაყურებელს არ ექნებოდა, ჩვენ უზრუნველვყოფდით. ამისთვის მზად ვიყავით და დარწმუნებული ვარ, სხვა თეატრებიც მოემზადებოდნენ და სრულიად შესაძლებელი გახლდათ, რომ 500-600-კაციან დარბაზებში 100-200 მაყურებელი დამსხრდარიყო. მშვენივრად ვაცნობიერებთ საფრთხეს, მაგრამ ხელისუფლების ნაბიჯი როგორ გავიგოთ? გუშინ მე სპექტაკლები ამიკრძალე, ერთი თვით გადამიდე სეზონი და გუშინვე შენი რეკომენდაციით უზარმაზარი კონცერტი ჩატარდა. როგორ აღვიქვა ეს ფაქტი? რა კუთხით შევხედო? როგორ მივიღო?
_ ხომ არ ფიქრობთ, რომ ხელისუფლება თეატრების გამოკეტვას საჩვენებლად იყენებს? ფასადურად ებრძვის პანდემიას, თორემ გაუგებარია, რატომ იკეტება თეატრი, როდესაც მუშაობენ რესტორნები, მუშაობს რკინიგზა, ტაქსები, ავტობუსები, სამარშრუტოები, სადაც ზედახორაა? გადატენილია სავაჭრო ობიექტები და ა. შ. არ აჩერებს ამას, და „რაღაც ხომ უნდა აკრძალოში“ ყოველთვის თეატრი ყვება.

დავით ჩხარტიშვილი:
_ ეს შეგრძნებაც გამიჩნდა. სამარშრუტო ტაქსებში, ავტობუსებში ერთმანეთს აზის ხალხი, ტრანსპორტი გადატენილი დადის და დავიჯერო, თეატრებს მათზე უკეთესად მაინც არ შეგვიძლია დისტანციის დაცვა?

დავით ბუხრიკიძე:
_ რესტორნებშიც, სავაჭროი ცენტრებშიც, ტრანსპორტშიც ხალხის კონტაქტი უფრო ახლოა, უფრო სიმჭიდროვეა, ვიდრე თეატრში იქნებოდა და ასეთ დროს, როდესაც არ იკრძალება არაფერი და იკრძალება თეატრის მუშაობა, თავისთავად ცხადია, ეს აკრძალვა წარმოადგენს ხელისუფლების საჩვენებელ, ფასადურ ღონისძიებას, რომ აი, რაღაცას ვაკეთებთ, პანდემიას ვებრძვით.
_ ქართულ თეატრს თითქმის მთელწლიანი პაუზა გამოუვიდა. კიდევ არ ვიცით, რამდენ ხანს გასტანს ეს. თქვენი აზრით, რა შედეგს მოიტანს ამგვარი გაჩერება და მოახერხებს თუ არა ქართული თეატრი იმ რეპერტუარის აღდგენას, რომელიც პანდემიამდე ჰქონდა?

დავით ბუხრიკიძე:
_ რეპერტუარის სრულად აღდგენა გამორიცხულია. ჩემი აზრით, განახევრდება და ამ ნახევრის შენარჩუნებაც გმირობის ტოლფასი იქნება, იმდენად დამღლელი და შრომატევადი პროცესია სპექტაკლის აღდგენა ამდენთვიანი პაუზის შემდეგ. რა თქმა უნდა, ქართულ თეატრს ძალიან ძვირად დაუჯდება ეს პაუზა, არა მარტო იმიტომ, რომ მთელი რეპერტუარი ჩავარდა, სეზონი გაჩერდა და მსახიობები ფორმიდან ამოვარდნენ (სპექტაკლების ხარისხი, რა თქმა უნდა დაეცემა), არამედ იმიტომაც, რომ ამხელა შემოქმედებითი პაუზა წარმოადგენს სტრესს, ფსიქოლოგიურ ტრავმას და ამას მოყვება შემოქმედებითი დეპრესია, საიდან გამოსავალიც მხოლოდ და მხოლოდ თეატრის რაც შეიძლება მალე ამოქმედებაა, პირველი ოქტომბრიდან თუ არა, პირველი ნოემბრიდან მაინც. პოსტპანდემიურ პერიოდში ძალიან ბევრი ახალი პრობლემა იჩენს თავს. ვფიქრობ, გარკვეული გადაწყობა, ახალი გზებისა და ფორმების მოფიქრებაა საჭირო ამ სირთულეების დასაძლევად.

დავით ჩხარტიშვილი:
_ ამხელა პაუზა რეპერტუარის დაახლოებით 70%-ს მოკლავს, მინიმუმ გაანახევრებს. ყველა სპექტაკლის ერთად აღდგენა წარმოუდგენელია, იმდენად რთული და შრომატევადი პროცესია. გარდა ამისა, თავს იჩენს სხვა პრობლემაც _ მაყურებლის მობილიზება, რომელიც მიჩვეული გვყავდა, მაგრამ ამხელა პაუზის პირობებში იგი გადაეჩვია თეატრში სიარულს… აღარაფერს ვამბობ იმაზე, რომ მსახიობები დუნდებიან, ფორმიდან ვარდებიან. ეს იქნება მთელი ქართული თეატრის პრობლემა. როდესაც ჩვენ პირველ ნოემბერს გადადება გავაპროტესტეთ, ზოგიერთმა კრიტიკოსმა წამოგვაძახა, _ თქვენც ახლა შედევრებს არ დგამდეთო. მათ გასაგონად მინდა, ვთქვა: ჯერ ერთი, თქვენი პროფესია ჩვენს პროფესიაზეა აკიდებული და თუ შედევრებს ვერ ვდგამთ და მკვდრები ვართ, მაშინ თქვენ ხართ მართლაც მკვდარზე „ვენოკი“, როგორც მოგახსენეს მოსწრებულად. ჩვენი სფეროს წარმომადგენელი, რომელიც მხარს უჭერს ამ ხელისუფლებას, ჩვენ კი არ უნდა გვიტევდეს, პირიქით, ვალდებულია, ხმა ამოიღოს თეატრის პრობლემებზე და აუხსნას ამ ხელისუფლებას, რაც ასახსნელია. თუ ვინმე ჩუმად იმიტომ ზის, რომ თავი გადაირჩინოს პარტიულად და მხოლოდ ფული მიიღოს, ძალიან ცუდია და ეგეთ ადამიანებზე ვდგამთ ხოლმე ჩვენ, რეჟისორები, სპექტაკლებს. მსგავსი ადამიანები აზიანებენ თეატრს. როდესაც ამ სფეროს წარმოადგენ და სწორედ ამიტომ ხარ საჭირო აი, იმ პარტიისთვის, რომელსაც მხარს უჭერ, კარგად უნდა გააცნობიერო, რომ იმ პარტიის გარდა, შენი სფეროს მხარდამჭერიც უნდა იყო.
_ დიდად არც არავინ აპროტესტებს არსებულ სიტუაციას. როგორ ფიქრობთ, რით არის გამოწვეული ეს სიჩუმე? ერიდებიან მთავრობის განაწყენებას? აწყობთ არაფრის კეთებაში ხელფასის აღება? როგორ შეაფასებთ იმ ფაქტს, რომ ხალხი, ვინც მიწვევით მუშაობდა თეატრებში და შესრულებულ სამუშაოში იღებდა ჰონორარს (მიწვეული რეჟისორები, მხატვრები, კომპოზიტორები, ქორეოგრაფები), არსებულ სიტუაციაში შემოსავლების გარეშე დარჩა. მათ არც მთავრობის რომელიმე დახმარება შეეხოთ. ამაზე დუმს ხელისუფლება და დუმს თვითონ თეატრალური სამყაროც: თეატრები, კოლეგები, თეატრალური საზოგადოება…

დავით ბუხრიკიძე:
_ სახელმწიფო თეატრების მსახიობთა ნაწილს შეიძლება აწყობს კიდეც ასე უსაქმოდ ყოფნა, ყოველ შემთხვევაში, მათგან პროტესტი არ ისმის, ერიდებიან და მათი სიჩუმე თანხმობაშია ხელისუფლების პოლიტიკასთან, ეს არის მთავარი პრობლემა. რაც შეეხება იმ რეჟისორებს, მხატვრებსა თუ კომპოზიტორებს, რომლებიც ჰონორარზე მუშაობენ, დარჩნენ სამუშაოს, შემოსავლების გარეშე და მართლაც წარმოუდგენლად რთული სიტუაციაა. ისევ და ისევ თავად უნდა იაქტიურონ, შეაწუხონ კოლეგები, გარკვეული სოლიდარობაც უნდა გამოიჩინონ მსახიობებმა და რეჟისორებმა ერთმანეთის მიმართ, შეადგინონ საპროტესტო წერილი, მოაწყონ თუნდაც აქციები, ხმა მიაწვდინონ, აიძულონ ხელისუფლება. თეატრალური სამყაროს გახლეჩილობა, დანაწევრება ამ შემთხვევაში ძალიან თვალსაჩინოა და სამწუხაროა, რომ თეატრალური სამყაროს კოლეგები არ გამოირჩევიან სოლიდარობით უსახსროდ დარჩენილი კოლეგების მიმართ…

დავით ჩხარტიშვილი:
_ ვისაც სახელმწიფო თეატრებში შტატი აქვს, უწყვეტად იღებს ხელფასს, მაგრამ ამდენთვიანმა გაჩერებამ ულუკმაპუროდ დატოვა ყველა ის რეჟისორი, მხატვარი, ქორეოგრაფი თუ კომპოზიტორი, რომელიც თეატრების შტატში არაა, როგორც თავისუფალი შემოქმედი, მუშაობს მიწვევით და ცხოვრობს, თავი გააქვს იმ ჰონორარით, რომელსაც იღებს. ახალგაზრდა რეჟისორებიდან მხოლოდ რამდენიმეს გვაქვს შტატი და, შესაბამისად, მუდმივი ხელფასი, ყველა სხვა ახალგაზრდა რეჟისორი მიწვევებით მუშაობს. კარგად ვიცით, რომ ჰონორარი მაღალი არაა და ადამიანმა რომ როგორმე თავი გაიტანოს და ოჯახი არჩინოს, წელიწადში, მინიმუმ, 3 სპექტაკლი მაინც უნდა დადგას. ასე დგამდით თუნდაც თქვენ ჩვენთან, გორის თეატრში, ჭიათურაში, ზესტაფონში, თელავში, ქუთაისში, ზუგდიდში. ამ გაჩერებამ ყველაზე დიდი პრობლემა გააჩინა _ ეს თავისუფალი ხალხი, ვინც ამ პროფესიით ცხოვრობს, მაგრამ არ არის შტატში, გათიშა და მოკლა. მოკლა იმიტომ, რომ მათ დაკარგეს სამუშაოც, შემოსავალიც და არც მთავრობის დახმარება შეეხო. ჩვენი ვალია, ვისაც რამე გვეთქმის, ხმა ამოვიღოთ. იმიტომ კი არა, რომ რეზო გადავარჩინოთ შატაკიშვილი, ელენე მაცხონაშვილი ან სანდრო ელოშვილი ან სხვა, არამედ იმიტომ, რომ ჩვენს პროფესიას მივხედოთ და სახელმწიფოს ვაიძულოთ, რომ პატივი სცეს ჩვენს საქმეს. ვაიძულოთ, რომ ჩვენი პროფესიის მიმართ სწორი დამოკიდებულება ჰქონდეთ. რაც შეეხება თეატრალურ საზოგადოებას… ჩემი დიდი პატივისცემის მიუხედავად, იგი დღეს არ დგას მოწოდების სიმაღლეზე, ყველა საკუთარ თავზე ფიქრობს და იმის იქით არ იყურება… არადა, ჩვენი ფუნქციაა, ცოტა სხვაზეც ვიფიქროთ და ვისაც გვეხება და სიტყვა გვეთქმის, სამხატვრო ხელმძღვანელებს, თეატრალურ საზოგადოებას თუ კულტურის, სპორტის, ძეგლთა დაცვისა და ბევრი რამის სამინისტროს, ყველამ უნდა მიაწვდინოს ხმა იმ პრემიერ-მინისტრს. სულ 2-3-ჯერ ახსენა პრემიერ-მინისტრმა ამ პერიოდის განმავლობაში თეატრი და ყოველთვის ვიღაცასთან ერთად! არც ერთხელ ცალკე! ერთხელ თქვა, _ კინოლოგები მთხოვენ ძაღლების გასეირნებას და თეატრის წარმომადგენლები სპექტაკლების ღია სივრცეში თამაშსო; მეორეჯერ, _ თეატრები და კინოთეატრებიო და მესამედ, საერთოდ, _ თეატრი მთლად სპორტი არაა, იქ დრამააო…

რეზო შატაკიშვილი