მამუკა ჟღენტი: „რა გასაკვირია, თუკი ხელისუფლება ამა თუ იმ მიღწევას საკუთარი ინტერესებისთვის გამოიყენებს“

ევროკავშირსა და საქართველოში მინდინარე პროცესებზე „ქრონიკა+“ ევროპულ ფასეულობათა ინსტიტუტის დამფუძნებელს, დიპლომატ მამუკა ჟღენტს ესაუბრა:

_ პანდემიამ უამრავი პრობლემა თუ ცალკეული საკითხი საერთოდ სხვა კუთხით წარმოაჩინა. ერთერთი ასეთი პრობლემა ევროკავშირის პერსპექტივა აღმოჩნდა. ყველაფერი მაინც უნგრეთის დემარშით დაიწყო, როდესაც მისმა ხელისუფლებამ გადაწყვეტილება მიიღო,  მთელი რიგი მედიკამენტებისა და სამედიცინო საშუალებების ექსპორტი შეეზღუდა და საზღვარი ჩაკეტა. თან ეს მოხდა იმ პერიოდში, როდესაც იტალიაში მოვლენები დრამატულად ვითარდებოდა. ამ მაგალითზე ინტერესო კითხვაც ჩნდება,ნაციონალური ეგოიზმი უფრო ქმედითი აღმოჩნდა თუ ევროკავშირის ერთობა ვერ დადგა სათანადო სიმაღლეზე?

_ ევროკავშირში პრობლემები ყოველთვის იყო და იქნება. მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ ნეგატივი სჭარბობს პოზიტივს. დღეისთვის არც ერთ ევროპულ სახელმწიფოს უკეთესი რამ, ვიდრე ევროგაერთიანებაა, არ გააჩნია. სამწუხაროდ, ასევე ძალიან სერიოზულად მუშაობს რუსული პროპაგანდა, რომელიც რეალობისგან აბსოლუტურად განსხვავებულ სურათს აწვდის მოქალაქეებს, მათ შორის, ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოებში. რეალობა სხვაგვარია.

_ იქნებ, დააკონკრეტო…

_ დავიწყოთ იმით, რომ მიუხედავად გაპიარებული ნეგატიური მაგალითებისა, რაც, სამწუხაროდ, ხანდახან მართლაც ხდებოდა, წევრი სახელმწიფოები საკმაოდ დიდ დახმარებას, როგორც ფინანსურს, ასევე ჰუმანიტარულს, უწევდნენ ერთმანეთს ამ პერიოდში. მაგრამ როგორც ხშირად ხდება, პოზიტივი ნაკლებად ჩანს, ვიდრე ცალკეული ნეგატიური ექსცესები. იმავდროულად, ისიც უნდა გვახსოვდეს, რომ, მაგალითად, ესპანეთში რამდენიმე რეგიონმა ისე ჩაკეტა მისი ადმინისტრაციული საზღვრები, რომ არც ცენტრალური ხელისუფლებისთვის და არც მეზობელი რეგიონებისთვის წინასწარ არ უცნობებია და სხვათა შორის, ეს არც კატალონიას და არც ბასკეთს არ ეხება. იყო მაგალითები, სადაც სოფლები აკეთებდნენ ბლოკპოსტებს და მეზობელი სოფლებიდან მოსახლეობას არ უშვებდნენ მის ტერიტორიაზე. იგივე მოხდა იტალიაშიც, მაგრამ ამ ყველაფრის გამომწვევი მიზეზები, ისევე როგორც ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოებს შორის გარკვეული ვითარებები, სხვაგან უნდა ვეძიოთ და არა იქ, რომ იტალია ან ესპანეთი რეგიონებად იშლება, ან რომ ევროკავშირი სულ მალე აღარ იარსებებს.

რაც შეეხება ჯანდაცვას, ევროკავშირის ფუნქციები დღემდე საკმაოდ შეზღუდულია ამ მიმართულებით და რეალური გადაწყვეტილებები კვლავ წევრი სახელმწიფოების ხელისუფლებათა კომპეტენციაში შედის. რა თქმა უნდა, საერთო აჟიოტაჟის ჟამს რთულია და ბევრს არც აქვს სურვილი გაერკვეს რეალურ სურათში და ბევრად უფრო ადვილია დავადანაშაულოთ ყველა და ყველაფერი. ამით ნამდვილად არ მსურს იმის მტკიცება, რომ ბრიუსელის ინსტიტუტებს არ შეეძლოთ უკეთ გამკლავებოდნენ გამოწვევებს, თუნდაც მათი მანდატის ფარგლებში.

_ მაგრამ ფაქტია, რომ ევროკავშირის ინსტიტუტები ვერ აღმოჩნდნენ ეფექტიანები…

_ ცალსახად, ევროპული სტრუქტურები არ გამოირჩევიან სასურველი სისწრაფით და ბიუროკრატია და ბიუროკრატიული პროცედურები, ხშირ შემთხვევაში, აფერხებს ეფექტიანობას. თუმცა მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ არა ევროკავშირი, სურათი ცალსახად უარესი იქნებოდა. მაგალითად, სამწუხაროდ, ძალიან ბევრმა არ იცის, მაგრამ ევროკომისიას აქვს შესაბამისი სტრუქტურა, რომელმაც ბოლო ორი თვის განმავლობაში უზრუნველყო ევროკავშირის არაერთი  მოქალაქის რეპატრიაცია მესამე სახელმწიფოებიდან. იგივე შეიძლება თამამად ითქვას ვაქცინისა და მედიკამენტების ძიებასთან დაკავშირებით, სადაც სწორედ ევროკავშირმა აღმოუჩინა საწყისი ფინანსური დახმარება იმ ლაბორტორიებსა და კვლევით ცენტრებს, რომლებიც ევროპაში ამ თემატიკაზე მუშაობენ. ვხედავთ ბევრ სხვა მაგალითსაც, რაც ხშირად ჩვენი მოსახლეობის ყურადღების მიღმა რჩება.

_ რა თქმა უნდა, იყო პოზიტიური მომენტები. ვერსად გავექცევით მავე გერმანიის მაგალითსაც, როელმაც მეზობელი ქვეყნების ათეულობით დაინფიცირებული ადამიანი საკუთარ სახელმწიფოში წაიყვანა სამკურნალოდ. სადღაც ამოვიკითხე, რომ გერმანიის ეს ქმედება უფრო პოლიტიკური პოპულიზმი იყო. მე სხვა შეფასება მაქვს, თუმცა თქვენ რას იტყოდით, თუნდაც, ამ მაგალითზე, როგორც ნაციონალური სახელმწიფოსა და, ამავდროულად, ევროკავშირის ლიდერი ქვეყნის ქმედებაზე?

_ ასეთი მაგალითები არაერთი იყო და დღემდე ხდება სხვადასხვა წევრ სახელწმიფოებს შორის. ის, რომ გერმანიამ მიიღო პაციენტები ავსტრიიდან და საფრანგეთის ელზასის რეგიონიდან, ამაში არათუ პოპულისტურს, საერთოდ ვერაფერ გასაოცარს ვერ ვხედავ. უაღრესად მჭიდრო ისტორიული, ეკონომიკური თუ სუფთა ადამიანური კონტაქტებია, ერთი მხრივ, გერმანიასა და, მეორე მხრივ, ავსტრიის, იტალიისა და საფრანგეთის შესაბამის რეგიონებს შორის, რასაც დაემატა ის, რომ გერმანიის ჯანდაცვის სისტემას რესურსი ჰქონდა დამატებითი პაციენტების მისაღებად.

_ ზემოთ მოყვანილი ორი მაგალითიდან თუ ქმედებიდან გამომდინარე, როგორ ფიქრობთ, რა გზას აირჩევს ევროკავშირი სამომავლოდ, თუნდაც მომავალი კრიზისების წინააღმდეგ საბრძოლველად? მეტიც: არის თუ არა მოსალოდნელი ევროკავშირის ფორმატის გადახედვა და, ზოგადად, როგორია ამ გაერთიანების სამომავლო პერსპექტივები?

_ ევროკავშირის ფორმატში, რაც დაფუძნებულია ევროკავშირის შესაბამის შეთანხმებაზე, რამე სერიოზულ ცვლილებებს უახლოეს მომავალში არ უნდა ველოდოთ. დღეს მთელი მსოფლიო კრიზისშია და რაც სჭარბობს, არის ურთიერთბრალდებები და ემოციური ფონი. რაღაც ეტაპზე ეს დუღილი ჩაცხრება და ჩემი პირადი პროგნოზია, რომ ამ ყველაფრის შედეგად ევროკავშირი გარდაიქმნება კიდევ უფრო ძლიერ გაერთიანებად. დარწმუნებული ვარ, რომ, მაგალითად, რაც შეეხება ჯანდაცვის სფეროს, ევროკავშირის ინსტიტუტები კრიზისის შემდეგ აღიჭურვებიან კიდევ უფრო დიდი კომპეტენციით წევრი სახელმწიფოების მხრიდან. ვიმეორებ, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ევროკავშირში არ დარჩება ე. წ. ნაცრისფერი ხვრელები და პრობლემები.

_ რა მომავალი აქვს მსოფლიოს სახელმწიფოთა ურთიერთობების თვალსაზრისით? გლობალიზაციის მიღწევები ხომ არ დადგება საფრთხის ქვეშ და რამდენად არის მოსალოდნელი, რომ რაღაც ეტაპზე სახელმწიფოები დაშრდნენ ერთმანეთსსაკუთარ ნაჭუჭში ჩაიკეტონ?

_ სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ, დღევანდელი მსოფლიო ისე არის მოწყობილი, რომ გლობალიზაციას ალტერნატივა არ გააჩნია. დღეს დედამიწის ზურგზე არ არსებობს წმინდა გაგებით თვითმყოფადი სახელმწიფო. თეორიულად, მხოლოდ ჩინეთს, რუსეთს, ევროკავშირს, აშშ-სა და კანადას ძალუძთ ასეთებად ჩამოყალიბება. მაგრამ თუნდაც ამ თეორიის რეალობად ქცევისთვის დასჭირდება ისეთი რესურსების დაბანდება, რაც არც ერთ ამ სახელმწიფოს თუ გაერთიანებას არ გააჩნია და დროში ეს ყველაფერი, მინიმუმ, რამდენიმე ათწლეული გაიწელება.

_ ანუ?

_ ვეცდები ავხსნა, რას ვგულისხმობ: ჩვენ ყველამ გადავიტანეთ 90-იანი წლები და უტრირებას თუ მოვახდენთ, წესით და რიგით, ის განსაცდელი, რის წინაშეც დღეს ყველანი დავდექით, ალბათ, ახლოსაც ვერ მივა იმასთან, რა რეალობაც გვქონდა 90-იანი წლების დასაწყისში. მაგრამ კრიტერიუმები, მოთხოვნები იცვლება. თუ მაშინ მნშივნელოვანი იყო, რომ ან ამერიკიდან ან ევროპიდან შემოსულიყო ხორბლის ან ფქვილის მარაგი, რათა გვქონოდა საკმარისი პური, დღეს რამდენადაც გაღარიბებული მოსახლეობა არ უნდა გვყავდეს, ხელისუფლება თავს ვერ მოიწონებს იმით, რომ ქუჩებში არ დგას რიგები პურის მაღაზიებთან ან იმით, რომ ბენზინგასამართ სადგურებზე არ არის ბენზინის დეფიციტი და საწვავის ავზის ასავსებად არ გვიწევს ბენზინის გამყიდველის სანთლით ძებნა ან ბენზინის შლანგით მოპარვა. ჩვენ დღეს დამოკიდებული ვართ იმპორტზე, რის გარეშეც თითქმის წარმოუდგენელია ჩვენი დღევანდელი ყოფა. შეიძლება ვინმემ იფიქროს, რომ ზემოხსენებულ სახელმწიფოებში საქმე სხვაგვარადაა და მათ ძალუძთ საკუთარი მოთხოვნილებების დამოუკიდებლად დაკმაყოფილება, რადგან აქვთ დიდი ბაზარი, მოსახლეობა, რესურსები და ა. შ. თუ არ ვცდები, დღეს მსოფლიოში ლიდერი გერმანიაა, სადაც ექსპორტი ბევრად აჭარბებს იმპორტს. თუმცა გერმანიაც ვერანაირად  შეძლებს ვერც საკუთარი მოსახლეობის მოთხოვნების დაკმაყოფილებას და თუნდაც ექსპორტის დონის შენარჩუნებას, თუ არ მოხდა გარკვეული საქონლის იმპორტი ქვეყანაში. თუ ვინმე ამ გზით სვლას აირჩევს, პირველ ყოვლისა, მოუწევს უდიდესი რესურსის დახარჯვა და ამასთან, ისეთი პოლიტიკურ-ეკონომიკური რისკის გაღება, რაზედაც არც ერთი, მეტ-ნაკლებად, სერიოზული პოლიტიკური ძალა ხელს არ მოაწერს.

შესაბამისად, შეიძლება იყოს პოპულისტური განცხადებები ნაციონალური, ჩაკეტილი სახელმწიფოების აპოლოგეტების მხრიდან, მაგრამ ეს პოპულიზმი პოპულიზმად დარჩება, რადგან ის წინ ვერ აღუდგება ვერც გლობალიზაციის ბუნებრივ მოთხოვნას და, სამწუხაროდ, ვერც დღევანდელ თუ მომავალ ვირუსებს.

_ ზოგადად, ნებისმიერი კრიზისის ერთ-ერთი დაძლევის მექანიზმი ომია. მართალია, ჰიპოთეტურად ძნელად წარმოსადგენია ზესახელმწიფოთა – იმავე აშშ-სა და ჩინეთის ომი, თუმცა ცხადია, რომ რაც ამჟამად ხდება, საკმაოდ მძიმე შთაბეჭდილებას ტოვებს. ტრამპის განცხადებები და რუსეთის მიერ ჩინეთის გამოსარჩლება ერთგვარად საინფორმაციო ომია. ამ მხრივ რას უნდა ველოდოთ და როგორი იქნება/არის თუნდაც ამ ომში ევროკავშირის პოზიცია? ხომ არ ფიქრობთ, რომ კრიზისის დაძლევის შემდეგ მაინც არის მოსალოდნელი თუნდაც რეგიონული კონფლიქტი რომელიმე ცხელ წერტილში და მასში ზესახელმწიფოების ირიბი მონაწილეობა?

_ საკმაოდ რთული კითხვაა და, ამ ეტაპზე, რამე პასუხი მხოლოდ სპეკულაცია იქნება. ბევრი რამ არის დამოკიდებული იმაზე, თუ როგორ გადაიტანენ ეპიდემიის პირველ შემოტევას „ეჭვმიტანილი ქვეყნები“. დღეს ბევრს შეიძლება მალამოსავით ეცხება, რაც რუსეთში ხდება, მაგრამ მე უფრო თავშეკავებული ვიქნებოდი. ნავთობის ფასის კრახი, გაზზე შემცირებული მოთხოვნა მსოფლიოში, დამატებული ეპიდემიის კოშმარული შედეგები, არ არის გამორიცხული, რომ გამოიწვევს სერიოზულ ძვრებს რუსეთში. რა რეაქცია მოყვება ამ ძვრებს სახელმწიფოში, სადაც მოსახლეობის დიდ ნაწილს ისტორიულად ურჩევნია სანახაობა – პურს და როგორც წესი, მათთვის სანახაობა ნიშნავს იმპერიული ჟანრის მოქმედებას, დღეს რთული განსაჭვრეტია, რადგან არ ვიცით, რა და როგორ მოხდება მომდევნო რამდენიმე თვის განმავლობაში.

_ პრეზიდენტ ტრამპის განცხადებების შესახებ არ მიპასუხე…

_ რაც შეეხება ტრამპის განცხადებებს, განსაკუთრებით ამ წინასაარჩევნო და კორონავირუსით გამოწვეული კრიზისის ჟამს, მის სერიოზულ ანალიზს არავის ვურჩევდი. მე უფრო მგონია, რომ იქნება ე. წ. სავაჭრო ომები, რასაც დაეთმობა საკმაოდ დიდი დრო, მინიმუმ, მომდევნო ორი წლის განმავლობაში. ეს ომები ჩვენთვის არ იქნება პირდაპირი ზარალის მომტანი, მაგრამ შეიძლება გახდეს სერიოზული წარმატების საფუძველი. თუმცა ეს, ალბათ, მხოლოდ თეორიულად.

_ რატომ თეორიულად?

_ როდესაც ვისმენ ჩვენი ხელისუფლების წარმომადგენელთა შეფასებებსა და მინიშნებებს გეგმებზე ან ვისმენ ზოგიერთი ბიზნესმენის განცხადებას, რომ, მაგალითად, ნავთობის ფასის ვარდნა თურმე ნეგატიური მოვლენა ყოფილა საქართველოსთვის, ვასკვნი, რომ არც სახელწმიფო და არც ბიზნესი არ და ვერ გასცდა საბჭოთა მენტალობას, როდესაც მთავარი პრინციპი იყო მოსკოვის მოწველა და ამით ცხოვრება. დღეს მათ აზროვნებაში რამდენიმე პარალელური „მოსკოვია“ და უფრო მეტს, ანუ დამოუკიდებელ ინიციატივებსა და პროექტებს მათი აზროვნება და გამჭრიახობა ვერ სწვდება.

_ რომელ პროექტზე საუბრობ?

_ მაგალითად, როგორიც იყო ანაკლიის პორტი.

_ გასაგებია. ახლა საქართველოში გადმოვინაცვლოთ. არსებული ვითარება, სკეპტიკოსთა და პროცესის კრიტიკოსთა შეფასებების მიუხედავად, იმედის მომცემია. სხვა ქვეყნების, იმავე შვედეთის მაგალითების მოხმობთა არგუმენტების მოსმენისას, ხშირად მრჩება განცდა, რომ ან შეგნებულად ხდება გატიური საინფორმაციო ველის შექმნა, ან გულუბრყვილობით. ვგულისხმობ იმას, რომ ალკეული მაგალითების აჟღერებისას არასოდეს კეთდება აქცენტი სახელმწიფოს ეკონომიკურ შესაძლებლობებზე ან ეროვნულ ტრადიციაზე, ქცევის კულტურაზეკანონისადმი ინდივიდების დამოკიდებულებაზე. შევეცადოთ, ობიექტურად შევაფასოთ არსებული ვითარება, როგორ იმზირება საქართველო ევროპიდან, ყველა ობიექტური გარემოების გათვალისწინებით?

_ არსებობს გარკვეული საერთო პრინციპები, რა თქმა უნდა, მაგრამ ისიც ფაქტია, რომ ერთიანი მიდგომა ან რეცეპტი პანდემიასთან გამკლავების კუთხით ნონსენსია. ნამდვილად, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, გასათვალისწინებელია მთელი სპექტრი ფაქტორებისა, დაწყებული ჯანდაცვის სისტემის მდგომარეობითა და მოსახლეობის ასაკით, გაგრძელებული ქვეყნის ეკონომიკური სიძლიერითა და დასრულებული თუნდაც მოსახლეობის მენტალიტეტითა და კანონმორჩილებისადმი მიდრეკილებით. თუმცა ეს ნამდვილად არ არის სრული სია იმ ელემენტებისა, რაც უნდა იქნას გათვალისწინებული ყველაზე ადეკვატური სტრატეგიისა და ტაქტიკის დაგეგმარება/აღსრულების პროცესში. პირდაპირი პარალელები მაგალითად შვედეთთან ვერანაირ საღ აზრზე დაფუძნებული ვერ იქნება. ასეთი პარალელები კარგავს აზრზს, როდესაც თითქმის ყველა სახელმწიფომ პანდემიის დროს დაამკვიდრა საკუთარი წესები, თუნდაც სტატისტიკური მონაცემების შეგროვება-გასაჯაროების კუთხით. მე პირადად, მომხრე ვარ სოციალური დისტანცირების მაქსიმალური უზრუნველყოფისა და შესაბამისად, ჩვენი სპეციფიკიდან გამომდინარე, საკმაოდ მკაცრი, თუნდაც დრაკონული ზომების.

_ ზომიერმა შეზღუდვებმა რა შეფასებებიც გამოიწვია, ვხედავთ, ხოლო „დრაკონული“, ალბათ, ვითარებას ააფეთქებდა ჩვენს სინამდვილეში.

_ არსებობს წესები, თუ როგორ უნდა შემოიღოს და დაიცვას აღნიშნული ზომები  სახელმწიფომ. პირველ ყოვლისა, ზომები უნდა იყოს გამჭვირვალე და ყველასთვის თანაბრად ხელმისაწვდომი – ინფორმირების თვალსაზრისით, ასევე ყველასთვის თანაბრად სავალდებულო. გარდა ამისა, ზომები უნდა იყოს კარგად არგუმენტირებული და მოსახლეობას  უფლება აქვს, ზედმიწევნით იცოდეს და ხელისუფლებას კი ვალდებულება – გასაგებად განმარტოს ამა თუ იმ ზომის მიზანი. არ მინდა დღეს არც არავის კრიტიკა, არც არავისთვის კვერის დაკვრა, მაგრამ ფაქტია, რომ ავტომობილების  გადაადგილების ტოტალურმა აკრძალვამ და ამის შემდეგ დაშვებულმა უამრავმა გამონაკლისმა, დაჯარიმების არათანმიმდევრულმა გამოყენებამ, სხვადასხვა შემთხვევაში, გააჩინა ლოგიკური კითხვები, რაზედაც პასუხი გაუცემელია, ყოველ შემთხვევაში, ჩემი შეფასებით. იგივე ეხება ე. წ. სწრაფი ტესტირების საკითხს, რომელიც, თურმე, აუცილებელია, როდესაც ველოდებით ტესტების შემოტანას; უაზროდ იქცევა, როდესაც ტესტები ვერ შემოდის და კვლავ იძენს აქტუალურობას, როდესაც საბოლოოდ ხერხდება მათი შემოტანა ქვეყანაში. არის სხვა ბევრი მაგალითიც. შესაბამისად, დიდ ყურადღებას არ მივაქცევდი ამა თუ იმ უცხოურ გამოცემაში დაწერილ ქება-დიდების ან/და კრიტიკის შემცველ სტატიებს. უმთავრესი, ამ შემთხვევაში, არის ის, თუ როგორ დასრულდება ამ კრიზისის პირველი ეტაპი და სწორედ მაშინ შევძლებთ ბევრად უფრო ობიექტური შეფასებების გაკეთებას. თუმცა აქვე დავძენ, რომ ჩვენი ევროპელი და ამერიკელი პარტნიორები არანაკლები ინტერესით აკვირდებიან ჩვენთან მიმდინარე პოლიტიკურ პროცესებს და თუკი იქნება მცდელობა პანდემიის მეშვეობით პოლიტიკური მიზნების მიუღებელი გზებით მიღწევისა, სერიოზული კრიტიკა დაგვატყდება და შესაბამისი შედეგები დადგება. მიუხედავად იმისა, რამდენად ჰგონია ვინმეს, რომ პანდემიის გამო ჩვენთვის არავის სცალია.

_ შენც ერთგვარად მიანიშნე და ხშირად ისმის მოსაზრება, რომ პროცესს ხელისუფლება არჩევნებისთვის გამოიყენებს, ანუ პოზიტიურ შედეგს.  ოპონენტები აცხადებენ: ექიმებს ამოეფარებიან და რა გამოდის, ექიმებმა არ უმკურნალონ? გულწრფელად ვამბობ, ზოგჯერ მართლა რჩება შთაბეჭდილება, რომ ვიღაცას მეტი გარდაცვილი და მეტი დაინფიცირებული სჭირდება, პოლიტიკური პროცესი შევაფასოთმისი ნეგატიური და პოზიტიური მახასიათებლები.

_ ვერაფერს გასაკვირს იმაში ვერ ვხედავ, რომ ხელისუფლებამ ესა თუ ის მიღწევა მისი ინტერესებისთვის გამოიყენოს. ეს ნორმალური პოლიტიკური პროცესია და ამას ვერსად გავექცევით. აქ უფრო მთავარია, რომ მოსახლეობას, ანუ ამომრჩეველს, არჩევანის უფლება ჰქონდეს ზუსტ და რეალურ ინფორმაციაზე დაყდრნობით. სწორედ აქ ოპოზიციის როლზე მნიშვნელოვანია თავისუფალი მედიის როლი. თუ ხელისუფლება ეფექტიანად გაუმკლავდა გამოწვევას, ამომრჩეველს უფლებაც აქვს და, ალბათ, ასეც მოიქცევა და დაუფასებს მმართველ ძალას შედეგს. მეორე მხრივ, აუცილებელია, რომ გვქონდეს ამომწურავი ინფორმაცია, რათა გავაკეთოთ ანალიზი და დავასკვნათ, რამდენად იყო ხელისუფალი ეფექტიანი, როგორც ჯანდაცვის, ასე სოციალურ-ეკონომიკურ ფრონტზე. აქ უკვე თითოეული ამომრჩეველი გააკეთებს მის არჩევანს. არ მინდა, ჩემი პირადი შეფასება მოვახვიო ვინმეს თავს, მაგრამ ვიმეორებ: აუცილებელია თითოეული მიღწევისა და თითოეული ჩავარდნის შესახებ დროული ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა და ნებისმიერი ე. წ. ფეიკნიუსის გაშიფვრა, ვისი მხრიდანაც არ უნდა მომდინარეობდეს იგი. სწორედ ეს გახლავთ მედიის, სამოქალაქო საზოგადოებისა და ოპოზიციური სპექტრის მთავარი გამოწვევა ამ ეტაპზე. დავაკვირდეთ და ვნახოთ, ვინ როგორ გაართმევს თავს ამ ამოცანას.

_ დაბოლოს, არც ერთი პროცესი არ არსებობს პოზიტივისა და ნეგატივის გარეშე. რა მიგაჩნია მიმდინარე პროცესის პოზიტიურ და ნეგატიურ თავისებურებად მსოფლიო და ევროპული  პოლიტიკისთვის, თუნდაც ქართული პოლიტიკური ცხოვრების მომავლისთვის?

_ რა თქმა უნდა, მაშინ, როდესაც უკვე 200 000 ადამიანზე მეტი ემსხვერპლა ამ დაავადებას და უფრო მეტმა დაინფიცირებულმა გაიარა ის ჯოჯოხეთი, რასაც მკურნალობის პროცესი ჰქვია, მაშინ როდესაც უამრავი ადამიანი დარჩა სამსახურისა და შემოსავლის გარეშე, პოზიტივზე საუბარი ძალზე რთულია. რისი თქმაც შეიძლება ის არის, რომ ხელისუფლებათა მოვალეობაა, ნებისმიერ პროცესში მოახერხონ და დაინახონ/აღმოაჩინონ პერსპექტივა ქვეყნებისა და მათი მოსახლეობისთვის. ბევრი რამ შეიცვლება და უკვე შეიცვალა მსოფლიოში. სერიოზული გადაჯგუფებაა კორპორაციულ სამყაროში და სწორედ აქ ჩნდება პოტენციალი იმისა, რომ სწორი და თანმიმდევრული ნაბიჯების შემთხვევაში მივიღოთ მაქსიმალური შედეგი ჩვენი ეკონომიკისთვის. არ გამოვრიცხავ გარკვეულ პოლიტიკურ დივიდენდებსაც ჩვენი საგარეო პოლიტიკური ამოცანების კონტექსტში, თუმცა ამ თვალსაზრისით ჯერ მაინც საკმაოდ გაურკვეველ ვითარებაში ვიმყოფებით და დაბიჯეთებით რამის მტკიცება არასერიოზულია.

გეგა სილაგავა