ქვეყანაში მიმდინარე პროცესებზე „ქრონიკა+“ ისტორიკოსს, საქართველოს უზენაესი საბჭოს წევრს, საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტზე ხელმომწერ ბეჟან ჯავახიას ესაუბრა:

_ მოგესალმებით! მიმდინარე პროცესები საკმაოდ ბევრი ადამიანისთვის აღიქმება როგორც ყოველდღიური მოვლენა. რეალურად თანამედროვე ეპოქის ისტორიის ფორმირების პროცესს ვაკვირდებით. გასაგებია, რომ ერთი წელი საკმაოდ მცირე დროა ისტორიისთვის, მაგრამ, ამის მიუხედავად, საინტერესო იქნება თქვენი შეფასება, _ რამე ფორმით არის თუ არა შესაძლებელი, 2019 წელი საქართველოს, თუნდაც პოლიტიკური ისტორიის ფურცლებზე დარჩეს? ანუ, რეალურად, გასული წლის თქვენეული შეფასება მაინტერესებს.
_ ჩემთვის უკანასკნელი შვიდი წელიწადი არის უკანსვლის წლები და მათ შორის არის ეს 2019 წელიც. განსაკუთრებით მაშფოთებს, რომ ნელ-ნელა იკარგება საქართველოს მოსახლეობაში თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის ჟინი, სადღაც ქრება… ეტყობა, ყოველდღიურობა და ეკონომიკური სიდუხჭირე ერთ-ერთი მთავარი მიზეზია ამ განწყობის, თუმცა, ვფიქრობ, ეს ბოლო პერიოდის ზოგადი პრობლემაცაა.
_ რას გულისხმობთ?
_ სადღაც ეს პატრიოტული ჰეროიკა არამოდურიცაა, უხეშად რომ ვთქვა, თუმცა ჩვენ ისევ გვაქვს პრობლემა _ საქართველოს ტერიტორიის დიდი ნაწილი ოკუპირებულია და საფრთხეც არსებობს, რადგანაც ვფიქრობ, არსებული ხელისუფლება კოლაბორაციონისტულია…
ისე, 2019 წელს მაინც შესამჩნევია ოპოზიციის გარღვევა _ მეტ-ნაკლებად, წინა წლებთან შედარებით. განსაკუთრებით სასიამოვნოა ახალგაზრდული სამოქალაქო მოძრაობის გააქტიურება, ასევე უფრო მეტი ნაწილი მოსახლეობისა თანდათანობით გაერკვა ხელისუფლების ორმაგ თამაშში და მგონია, ის დღეს უფრო გაბედულია და მომავალი წლისთვისაც ასე იქნება…
_ ახლა ერთი რიტორიკული კითხვა მინდა დავსვა: რა გვჭირს ასეთი, რომ არათუ სხვისი გამოცდილება და მაგალითები ვერ გახდა ჩვენთვის ანგარიშგასაწევი და დასაფიქრებელი, არამედ საკუთარ მძიმე შეცდომებზეც ვერ ვსწავლობთ და დღენიადაგ არათუ ვიმეორებთ, ახალ-ახალ _ უფრო მძიმე შეცდომებს ვუშვებთ?
_ შეცდომების გარეშე არც ერთი პოლიტიკური მოძრაობა არ არსებობს და სხვაც არავინ გვყავს ჩვენს მდგომარეობაში მყოფი ქვეყნებიდან, რომელთაც უნდა გვასწავლონ რამე. ჩვენი შეცდომა ის არის, რომ არ გვყავს თამამი და თავისუფალი პოლიტიკური მოძრაობა და განსაკუთრებით გვაკლია უშურველი და მამაცი ინტელექტუალები. იმპერიის მონობის ქვეშ ხანგრძლივმა ყოფნამ და ასევე იმან, როგორც ჩვენ წარმოვადგინეთ ჩვენი წარსული, ისტორია, როგორც ლავირება იმპერიებს შორის, დაღი დაასვა ჩვენს აზროვნებას. ამდენად, გვიჭირს თავისუფალი არჩევანისთვის ბრძოლა, რაღაც პრაგმატულის ძიების მსურველნი ხშირად ადვილად ვხვდებით იმპერიის ტკბილი კვერის მსხვერპლი… მიუხედავად არსებული მძიმე მდგომარეობისა, ჩვენ მაინც გვაქვს დიდი გარღვევა დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ და ეს ჩვენს ქვეყანაში შედარებით წარმატებულია, ვიდრე ნებისმიერ პოსტსაბჭოთა ქეყანაში _ გარდა ბალტიის ქვეყნებისა. ეს ყველაფერი იმის იმედს მაძლევს, რომ 2020 წარმატებული იქნება.
_ უფრო დავკონკრეტდეთ, აფხაზეთის თემა მაინტერესებს. ჩვენ ოდესმე მოგვიწევს აფხაზებთან დალაპარაკება. მიუხედავად ჩვენი მაქსიმალიზმისა და სურვილისა, რომელიც ხშირად ემოციურ განცდებს ეყრდნობა, პოლიტიკა მაინც პრაგმატიზმია. რა რეალობაც არ უნდა შეიქმნას, არსებობს წითელი ხაზები _ ეს აფხაზებისთვის არის კულტურული ავტონომია, რომელსაც არასოდეს დასთანხმდებიან, ჩვენთვის კი მათი დამოუკიდებლობა, რომელსაც ასევე არასოდეს დავთანხმდებით. როგორია თქვენი დამოკიდებულება ამ საკითხთან დაკავშირებით?
_ ეს ყველაზე რთული პრობლემაა და უმთავრესი სადარდებელი მთელი ერისთვის. აფხაზეთის გარეშე საქართველოს ერთიანობა წარმოუდგენლად მიმაჩნია. აფხაზეთის დაკარგვა ნიშნავს ჩვენი მეხსიერების დიდი ნაწილის ხელოვნურ ამპუტაციას.
პირველ რიგში, არათუ უნდა დაველაპარაკოთ აფხაზეთის მოსახლეობას, არამედ ჩვენ დეკლარირებული გვაქვს ყველა დოკუმენტით, რომ აფხაზეთი საქართველოს განუყოფელი ნაწილია და ეს საკითხი უნდა იყოს ცოცხალი და არა ისე, როგორც აქ _ სიმბოლური აფხაზეთის მთავრობა, რომელიც სრულიად უსიცოცხლოა, რაც უფრო დრო გადის, რაღაც ბალზამირებულ ლენინს მაგონებს, რომ ცოცხალია, რომ უნდა გვახსოვდეს, მაგრამ არ არსებობს…
საქართველოს ხელისუფლება ყოველდღიურად უნდა იცნობდეს და გრძნობდეს აფხაზეთის მაჯისცემას, რა ხდება ამ ტერიტორიაზე, რა ძალები მოქმედებენ და ამის შესახებ ყოველდღიურ ინფორმაციას უნდა აწვდიდეს საერთაშორისო ორგანიზაციებს და მათგან რეაგირებას ითხოვდეს… ეს არის ყველაზე მნიშვნელოვანი… აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის და მისი ყოველდღიურობის მიჩუმათება, ამ საკითხის უკან გადაწევა უფრო და უფრო გვაშორებს მათგან. თუ გახსოვთ, და ეს მინდა სხვებსაც შევახსენო, შეიძლება ჩემი ციტირება არ იყოს ზუსტი, მაგრამ ასე მახსოვს: 1994 წელს, როდესაც საქართველო შევიდა დსთ-ში (დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობა, _ რედ.), ანუ СНГ-ში (Содружество Независимых Государств), რომელიც არის რუსული იმპერიული გადმონაშთი, ამ დღეს პარლამენტის სხდომაზე შევარდნაძემ განაცხადა, რომ ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი საქართველოს აქ გაერთიანებისა უნდა ყოფილიყო აფხაზეთის დაბრუნება საქართველოს ერთიან სხეულთან და თან დასძინა, რომ ეს დროულად უნდა გავაკეთოთ, თორემ ხუთი წლის შემდეგ გვიან იქნებაო.
_ მახსოვს ეს ფაქტი. ნახსენები ხუთი წელიც მახსოვს…
_ ახლა მაინც თუ დარწმუნდა ვინმე, რომ ეს იყო მხოლოდ სატყუარა, რადგანაც იქამდე _ 1992 წლის დამდეგისთვის, შევარდნაძეს ჟურნალ „კომერსანტისთვის“ მიცემულ ინტერვიუში ნათქვამი ჰქონდა, რომ მისი მიზანი იყო საქართველოს დაბრუნება დსთ-ს შემადგენლობაში და ეს შეასრულა სწორედაც 1994 წელს. როდესაც ისევ უცხოურმა პრესამ ჰკითხა, _ რატომ აქამდე არ შევიდა საქართველო დსთ-შიო? უპასუხა _ ხალხი არ იყო მზადო… წარმოიდგინეთ, როგორ მოამზადა შევარდნაძემ და რუსეთმა საქართველო დსთ-ში შესაყვანად: კრიმინალური ქაოსით, ეკონომიკური სიდუხჭირით, ომებით საქართველოს სხვადასხვა ტერიტორიაზე და აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის დაკარგვით…
ჩვენ და ჩვენმა ხელისუფლებამ უნდა იმოღვაწეოს ისე, რომ აფხაზეთიც და ცხინვალის რეგიონიც არის ერთიანი საქართველო და მიმართოს ყველა ღონეს, რათა განახორციელოს დე იურედ საქართველოს კანონები ამ ტერიტორიაზე. საქართველოს ნებისმიერი ხელისუფლების მიერ მიღებულ კანონებსა და დადგენილებებში უნდა იყოს მითითებული მათი გავრცელების შესაძლებლობა და პირობები ოკუპირებულ ტერიტორიებზე…
_ საკმაოდ მძიმე ამოცანაა და უაღრესად რთული არსებული რეალობის გათვალისწინებით. არ ვგულისხმობ ფორმალურ მხარეს, არამედ ფაქტობრივს…
_ აუცილებელია, თუნდაც ადამიანის უფლებების დაცვის ფარგლებში გავააქტიუროთ საერთაშორისო ასპარეზზე აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის პრობლემები. რამდენი ხანია, არ გამართულა ფართო განხილვა აფხაზეთიდან და ცხინვალის რეგიონიდან დევნილთა დაბრუნების საკითხზე. როგორც ჩანს, არსებული ხელისუფლება სათანადო დონეზე არ იცავს ოკუპაციის კანონს, დღემდე დაუსჯელია ოთხოზორიას მკვლელი და ამ საკითხს ვერ მისცეს ფართო რეზონანსი…
_ ზემოთ გკითხეთ, რა შეიძლება იყოს აფხაზებთან მოლაპარაკების პირობებში პოლიტიკური დათმობის საკითხი ან პირიქით?..
_ ვინ რას არ დათმობს, ეს დროის საკითხია… ეს ტერიტორია არის საქართველოს ისტორიული ტერიტორია და აქ არც არასოდეს ყოფილა სხვა რომელიმე ეთნოსი, გარდა ქართველთა და აფხაზთა. ჩვენ არ უნდა შეგვეწყვიტა ბრძოლა ამ ტერიტორიაზე ძირძველი მოსახლეობის უფლებების აღსადგენად, მათ დასაბრუნებლად სახლში. დიახ, ამას უნდა მივაღწიოთ საერთაშორისო ასპარეზზე და შემდეგში ამ ტერიტორიაზე მცხოვრები ხალხი თვითონ მიიღებს გადაწყვეტილებას. სრულიად გაუგებარია, რაც ხდება. მაშინ როდესაც რუსები სხვა ქვეყნების ტერიტორიაზე რუსი ხალხის უფლებების დასაცავად იბრძვიან და იქ ქმნიან ანკლავებს, ჩვენ ვერ შევძელით ჩვენს ძირძველ მიწაზე მისი ისტორიული მესაკუთრის უფლებების დაცვა…
_ მაგრამ ისიც უნდა ვაღიაროთ, რომ აბსოლუტურად სხვადასხვა მდგომარეობაში ვართ. თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ ჩვენი თანამოქალაქეების უფლებების დასაცავად არ ვიბრძოლოთ…
_ არც ნიშნის მოგებით მინდა ვთქვა, მაგრამ ზვიად გამსახურდიას დროს მიღებული კანონი აფხაზეთის რესპუბლიკის მიმართ ისევ გასააქტიურებელია. ანუ პირველი რიგის ამოცანა არის ყველა ძალის მობილიზება ლტოლვილთა დასაბრუნებლად. აქვე ძალიან ცუდია ის, რომ ამჯერად, ყოველ შემთხვევაში, ასე ჩანს, ჩემი აზრით, ბოლო წლებში ძალიან გააქტიურებულია ძველი, საბჭოთა ნომენკლატურა, თავისი საეჭვო წარსულით.
_ ეს აშკარად ჩანს, მაგრამ თქვენ ამით რისი თქმა გსურთ?
_ ასეთი ბიოგრაფიის ადამიანები ჩანან დღეისთვის უფრო მეტად, მათ შორის, ვინც აფხაზეთზე საუბრობს.
_ გასაგებია…
_ ეს ქაოსი ქვეყანაში, რომელსაც ხელოვნურად ქმნის არსებული რეჟიმი რუსული მითითებებით და ასევე ეკონომიკური სიდუხჭირე, სპეციალურად იქმნება, რადგან ყურადღება გადავიდეს ყოველდღიურ თავის გატანაზე. ეს რუსული იმპერიული პოლიტიკის მახასიათებელია.
ძალიან ბევრგან უნდა ისმოდეს ხმა აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის შესახებ. მეტი უნდა დაიწეროს როგორც ამ პრობლემაზე, ისევე მისი გადაჭრის საკითხებზე, წარმოშობის მიზეზებზე. არ უნდა შენელდეს ქართველი ადამიანის მეხსიერებაში აფხაზეთი და სამაჩაბლო…
მოგვიწევს საუბარი აფხაზებთანაც და ყველა სხვა ხალხთან ქვეყნის ერთიანობისთვის. როგორც ჩანს, მნიშვნელოვანი ხდება ეკონომიკური საკითხების გადაწყვეტა და წინსვლა როგორც პოლიტიკური, ასევე ეკონომიკური მიმართულებით…
_ ზემოთ წითელი ხაზები ვახსენე და ამ კონტექსტში არსებული პრაქტიკიდან გამომდინარე, რჩება ორი რეალური მოდელი _ ფედერაცია და კონფედერაცია. ამ საკითხებს მივაპყროთ ყურადღება. ნურც ის დაგვავიწყდება, რომ აფხაზები გასულ პერიოდში ერთსაც გვთავაზობდნენ და _ მეორესაც. დღევანდელი გადასახედიდან ჩვენ ეს შანსი ხელიდან გავუშვით. ამ მოდელების ავკარგიანობაზე ვისაუბროთ.
_ ყველა საკითხზე უნდა ვისაუბროთ. ვფიქრობ, არსებულ რეჟმს ამ საკითხის გადაწყვეტა არ შეუძლია. ეს წლები, რაც ეს ხელისუფლებაა, ჩვენ უფრო დავშორდით საკითხის გადაწყვეტის შესაძლებლობას. მმართველობის ფორმა უნდა განსაზღვროს იქ მცხოვრებმა მოსახლეობამ, რომელიც იქ იყო ომის დაწყებამდე. არც ერთი დათმობა, რომელზედაც ჩვენ წავალთ, სადაც შელახული იქნება აფხაზეთის ტერიტორიაზე ნებისმიერი მცხოვრების უფლება (ვგულისხმობ ომამდელ მოსახლეობას), არ მიგვიყვანს საკითხის გადაწყვეტამდე, პირიქით _ დაგვაშორებს მას. ამ ტერიტორიაზე ისეთივე უფლებები აქვთ იქ მცხოვრებ ქართველებსაც, როგორც _ აფხაზებს. აფხაზეთის საკითხი არის რუსების მიერ ხელოვნურად შექმნილი. როდესაც ჩვენ დამოუკიდებლობა გამოვაცხადეთ, მაშინვე მივიღეთ სიგნალი გორბაჩოვისგან, რომ ისინი მოახდენენ ზეწოლას ავტონომიებზე. ამჯერად ჩვენი პირველი რიგის ამოცანა არის, მოვიცილოთ ეს ივანიშვილის რეჟიმი, რომელსაც არც ხალხის ლეგიტიმაცია გააჩნია და თანაც კოლაბორაციონისტულია. შემდეგში კი ყველა სამეცნიერო წრემ, პილიტიკურმა და სამოქალაქო ორგანიზაციებმა, უნდა დაიწყოს მუშაობა, თუ რა გზები უნდა დავსახოთ ოკუპირებული ტერიტორიების მშვიდობიანად დასაბრუნებლად…
_ ოკუპირებული ტერიტორიები არ არის რომელიმე ცალკეული ხელისუფლების თავის ტკივილი და საზრუნავი. ეს საკითხი საერთო ეროვნული, სახელმწიფოებრივი კონსენსუსის თემა უნდა იყოს. თემა, გნებავთ, იდეა, რომელზედაც თანხმდება არა მხოლოდ რომელიმე ხელისუფლება, არამედ პოლიტიკური სპექტრი, საზოგადოება და სახელმწიფოს მოქალაქეები. ხომ არ ფიქრობთ, რომ ამ თემაზე დისკუსია უნდა გაიხსნას და ჩვენ მივიდეთ საერთო ნიშნულამდე, როდესაც იქითა მხარეს ზუსტად ეცოდინება _ დიახ, ჩვენ არ ვთანხმდებით დამოუკიდებლობას, მაგრამ ვთავაზობთ თუნდაც რაღაც კონკრეტულს?
_ დიახ, სწორედაც ეს აღვნიშნე უკვე. აუცილებელია დისკუსია ჩვენ შიგნით და ასევე მეტი წახალისება სამეცნიერო წრეებისა და შემოქმედებითი ჯგუფების, რათა მათ იზრუნონ იმისთვის, რომ რუსულმა რბილმა ძალამ, რუსულმა პროპაგანდამ არ დააზიანოს კულტურული მეხსიერება ჩვენი ისტორიული წარსულის შესახებ. ჩვენ უნდა გავიაზროთ, როგორ მუშაობდა საბჭოთა პროპაგანდის მანქანა ჩვენი ქვეყნის დასანაწევრებლად და ახლა სწორედაც უნდა მივმართოთ მთელი ძალისხმევა აქეთკენ. ჩვენ ახლა ვართ განსაკუთრებული გამოწვევების წინაშე. დამოუკიდებელ საქართველოს უნდა ჰქონდეს თავისი ახალი ნარატივი ქვეყნის ისტორიული მეხსიერების შესახებ, ის ტექსტი, რომელიც განამტკიცებს ქვეყნის ერთიანობას…
_ შესაძლოა, აუდიტორიას, მკითხველს გაუჩნდეს განცდა, _ რატომ ვმსჯელობთ ასე განცალკევებულად აფხაზეთზე და იმასვე არ ვიმეორებთ ე. წ. ყოფილი სამხრეთ ოსეთის ავტონომიურ ოლქთან მიმართებით? ჩვენ ამ მიმართულებით საერთოდ სხვა გამოწვევა გვაქვს, _ ვგულისხმობ იმას, რომ ცხინვალს სრულად მართავს რუსეთი და იქ ოსებისთვის რამის შეთავაზება თავზე ნაცრის გადააყრაა. აფხაზეთში კი საერთოდ სხვა რეალობაა. იქნებ, ამიტომ ამ რეგიონთან დაკავშირებული პრობლემის თქვენეული გადაწყვეტის მოდელი გააჟღეროთ.
_ ვფიქრობ, რომ მიდგომა ერთნაირი უნდა გვქონდეს. სრულიად უადგილოა, როდესაც ჩვენი წარსულის გაყალბებას გვთავაზობენ იმისთვის, რომ არ გავაღიზიანოთ იმპერიული ძალები ან მათ მიერ მართულები. არ არსებობს, ყალბ ისტორიაზე რაიმე რეალური აშენდეს. გვჭირდება მამაცი ადამიანები, ასე ვთქვათ, „უვერცხლონი“. ჩვენ მძიმე ამოცანის წინაშე ვდგავართ და კიდევ ერთხელ გავიმეორებ, ეს არის ივანიშვილის რეჟიმის მიერ იმპერიული ზემოქმედების შედეგად შექმნილი ქაოსი ყველა მიმართულებით. განგაში უნდა გამოვაცხადოთ, როგორც დაკარგულ ტერიტორიებზე, ისევე ქვეყნიდან გადახვეწილ თითოეულ მოქალაქეზე…
მაგრამ დღეს არავის სურს ამის გაგონება. დააკვირდით, ნებისმიერი მასმედია (ალბათ, ვფიქრობთ, დრომ მოიტანა) ერიდება ნაციონალურ საკითხებზე მსჯელობას. გასაგებია, რომ ეს დღეისთვის ფრთხილ და განსხვავებულ მიდგომას მოითხოვს. ამას მხოლოდ თქვენ აკეთებთ და ასეთი მედიაც ძალიან იშვიათია, ვინც ჩვენი აზრით დაინტერესდება, იმ ადამიანების აზრით, რომელთაც ქვეყნის დამოუკიდებლობისთვის იბრძოლეს.
_ მესმის თქვენი წუხილი…
_ ამას იმიტომ ვამბობ, რომ მგონია, მეტი პასუხისმგებლობაც გვაქვს. თუმცა ინერციულად 1992 წლიდან ხდება ჩვენი მარგინალიზაცია. ჩვენი, როგორც საკუთარი, თავისუფალი აზრის მქონეთა. თორემ ისე ბევრს ვიცნობ, ვინც ეს წარსული რამდენიმე პოლიტიკურ ძალაზე კარგად გაყიდა _ დაწყებული შევარდნაძით, შემდეგ სააკაშვილთან, ივანიშვილთან და ახლაც დადიან ეროვნული მოძრაობის ლიდერების სურათებით კაბინეტიდან კაბინეტებში.
ვფიქრობ და მაწუხებს, როდესაც ბევრი ჩემი კოლეგა წერს, _ ჩვენ დამოუკიდებლობის აქტზე ხელმომწერნი. მინდა განვმარტო, ეს ხელმოწერა იმას კი არ ნიშნავს, რომ ჩვენ მოვიპოვეთ დამოუკიდებლობა, არამედ ეს აღნიშნავს იმას, რომ ჩვენ ერთმანეთს სიტყვა მივეცით, რომ დავიცავდით დამოუკიდებლობის პრინციპებს. ამდენად, მაქვს სათქმელი და ვალდებულება…
_ ვაღიაროთ, რომ ცალკეულ შემთხვევებში ჩვენ ისტორიულ ორთაბრძოლაში, ანუ საინფორმაციო ომის ფარგლებში, ისტორიის წარმოჩენაში დავმარცხდით. ამას ჰქონდა რამდენიმე მიზეზი, ერთ-ერთი კი ჩვენი დარდიმანდობაც იყო. ვგულისხმობ იმას, რომ იმდენად დარწმუნებულები ვართ ჩვენს სიმართლეში, რამის მტკიცებაც კი გვეუხერხულება _ ეს მსუბუქად ვთქვი. როდესაც მიმდინარეობს პოლემიკა ისტორიულ ჭრილში, ერთი უმთავრესი არგუმენტი გვაქვს _ ენა და ისტორიული ძეგლები. რა იყო აფხაზ მთავართა (და არა მარტო) სამეტყველო ენა და რა ენაზეა წარწერები ისტორიულ ძეგლებზე? ვგონებ, დღესაც ვაგებთ ამ საინფორმაციო ომს. სად ხედავთ გამოსავალს და არსებობს თუ არა შესაძლებლობა, რომ გარდატეხა შევიტანოთ ამ მიმართულებით? როგორია ამ მხრივ ისტორიკოსების როლი და რამდენად არიან ისინი აქტიურები?
_ სწორედაც ამაზე ვსაუბრობდი, როდესაც ზემოთ მოგახსენეთ ისტორიულ მეხსიერებაზე. ამიტომაც ვფიქრობ, რომ ნამდვილად არსებობს შესაძლებლობა, უფრო მეტი სინათლე შევიტანოთ ამ საკითხში. ისტორია არის მეცნიერება, რომლის ინტერპრეტაცია ხდება დროში, თუმცა ეს სრულებითაც არ ნიშნავს, რომ მის კონიუნქტურას ემსახურება… ჩვენ ბევრი რამ უნდა დავძლიოთ, უნდა ვისწავლოთ შრომა, დროის განაწილების პრინციპი.
_ 2020 წელი დაიწყო. ქართული პოლიტიკური სპექტრის ერთი ნაწილი მიიჩნევს, რომ ეს იქნება უმნიშვნელოვანესი წელი ქართული სახელმწიფოსთვის. ცალკეული პირების შეფასებებს თუ მოვისმენთ, ერთგვარი დეჟავიუს მდგომარეობაა, რადგან ასეთივე შეფასებები იყო 1990 წელს, 1995 წელს, 2003 წელს და თვით 2012 წელსაც კი. თქვენ რა შეფასება გაქვთ ამ მხრივ და როგორია მოლოდინები?
_ მეც ვფიქრობ, გარდატეხის წელი უნდა იყოს, თუმცა, როგორც თქვენ აღნიშნავთ, მეც ასე მეჩვენება, რომ შესაძლებელია, იგივე მივიღოთ, რაც თქვენ მიერ დასახელებულ ე. წ. გარდატეხის წლებში მოხდა. ჩვენ არ გვაქვს განსაზღვრული ამოცანა, რა გვინდა ქვეყნისთვის, უფრო ზუსტად, არც არსებული მდგომარეობა გვაქვს შეფასებული შესაბამისად. ასე ბრძოლა, როდესაც ყველა ირაზმება ერთის წინააღმდეგ, ანუ ერთადერთის წინააღმდეგ, კონკრეტული მომენტის სამუშაო გეგმად მისაღებია. მაგრამ ის ერთადერთი იმდენად არის მნიშვნელოვანი, რამდენადაც მას აქვს მთავარი მონის როლი. ფრჩხილები რომ გავხსნათ, ვფიქრობ, ჩვენი ბრძოლა რუსული იმპერიული ძალების წინააღმდეგ უნდა იყოს მიმართული და არა ერთი კონკრეტული რუსი ბოლშევიზოიდის თუ ოლიგარქის წინააღმდეგ. უნდა ვთქვათ, რომ არც ფილიპე მახარაძე, არც სერგო ორჯონიკიძე, არც კანდიდ ჩარკვიანი, არც ედუარდ შევარდნაძე ყოფილან დიქტატორები, ისინი, უბრალოდ, რუსული იმპერიის დაქირავებული მონები იყვნენ, რომლებიც პირადი კეთილდღეობისთვის ყველაფერზე იყვნენ წამსვლელები. იმათთვის, ვისთვისაც გადამწყვეტი არის ტიტულები და სტომაქი, _ სამშობლო, ქვეყანა, სახელმწიფო, კანონი, სამართალი მხოლოდ ფარატინა სიტყვებია. სწორედაც ერთ-ერთი ამათგანია ბიძინა ივანიშვილი და თან, საუბედუროდ, უფრო მდაბიო, ყველა ზემოთ დასახელებულთა შორის, რადგანაც მას პოლიტიკური ტერმინებითაც აპელირება არ შეუძლია და არც არასოდეს ყოფილა არც ერთ პოლიტიკურ შეკრებაზეც კი, სანამ ხელისუფლებაში მოვიდოდა და ამდენად ზემოთ დასახელებულ მონებთან შედარებითაც კი უფრო რთულ არსებასთან გვაქვს საქმე. ის, უბრალოდ, მეჯღანუაშვილის ტიპის მოაზროვნეა, რომელმაც მხოლოდ ერთი სიტყვა იცის: ყიდვა, _ ალბათ, სხვადასხვა უღლებაში.
_ მაგრამ პოლიტიკა არ არის მხოლოდ ხელისუფლება და ცვლილებები დემოკრატიულ სამყაროში ხშირად უკავშირდება ოპოზიციას, რომლის ამოცანაც ხელისუფლებაში მოსვლაა…
_ ახლა მეორე მხარე, ოპოზიცია… აქ ჩვენ არ გვქონია და არც გვაქვს ოპოზიციური მოძრაობის კულტურა. ჩემს მოწონებას მნიშვნელოვნად „ნაციონალური მოძრაობა“ იმდენად იმსახურებს, რამდენადაც ეს არის პირველი იმ პოლიტიკურ პარტიათაგან, რომელმაც შეძლო არსებობა ხელისუფლების დაკარგვის შემდეგ და მოღვაწეობა, როგორც ოპოზიციამ. ეს კარგი ნიშანია ჩვენი პოლიტიკური განვითარებისთვის, მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენში არსებული ღარიბი პოლიტიკური კულტურის გამო ხშირად ე. წ. ექსპერტებისგან და ჟურნალისტებისგან გვესმის, რომ მმართველობაში ამ ძალის მობრუნებას შეიძლება ეწოდოს რევანში. არადა, როგორ ფიქრობთ, განვითარებულ დასავლურ ქვეყნებში რა ხდება?.. ხომ ბრუნდება ის პოლიტიკური ძალა ხელისუფლებაში, რომელსაც ერთი პერიოდი უარი უთხრა ამომრჩევლმა და უარი უთხრა იმიტომ, რომ არ იყო კმაყოფილი მისი პოლიტიკით. აქ ისევ მუშაობს ე. წ. ბოლშევიკური „წმინდა თუ უმწიკვლო პარტიის ეფექტი“. ამ დროს ხელისუფლებაში ისევ ის „უმწიკვლო ბოლშევიკები“ მეტყველებენ.
_ ეს სხვა პოლემიკის თემაა, თუმცა ოპოზიციური პარტია დასავლეთში ხელისუფლებაში ბრუნდება გადახალისებული სახეებით და ახალი პროგრამით, ახალი იდეებით. არა მხოლოდ იმით, რომ „მე“ კარგი ვიყავი და „ესენი“ ცუდები არიან ან მე ამათზე უკეთესი ვიყავი… მაგრამ ამაზე მსჯელობა ახლა შორს წაგვიყვნს და არც არის ამ ინტერვიუს მიზანი. ის მაინტერესებს, რამდენად ხელოვნურია პოლიტიკური ორპოლუსიანობა, ანუ ორად გაყოფილი პოლიტიკური სპექტრის დაპირისპირება?
_ რას ნიშნავს ორ ბანაკად გაყოფილი და ორ ღერძს შორის დაპირისპირება? ეს მიუღებელია… ისე, როგორ ფიქრობთ, უსუფაშვილი, მეუღლითურთ, არ არის ნაწილი „ქართული ოცნებისა“? და რატომ არის „ნაციონალური მოძრაობის“ „დამნაშავე რეჟიმის“ წევრი ნიკა მელია? ან თუნდაც „ნაციონალებიდან“ წასული უგულავა-ბოკერია ისევ „ნაციონალები“ და ქოცებიდან წასული ბესელია, ჭიჭინაძე, ლევან გოგიჩაიშვილი, ლევან კობერიძე მესამე ძალა? ან საიდან გახდა ახალ დამოუკიდებელ ძალად ხაზარაძე და „ქართული ოცნების“ პრეზიდენტის აპარატის თანამშრომლები?.. ეს ყველაფერი მასმედიის „მონაპოვარია“. ერთ-ერთი სისუსტე ისიც არის, რომ პოლიტიკური დღის წესრიგის შექმნაში უფრო მიშვნელოვან როლს მასმედია ასრულებს, ხშირად დღის წესრიგსაც ქმნის. ეს მიუთითებს პოლიტიკური ძალების სისუსტეზე.
_ გეთანხმებით. განსაკუთრებით სუსტები კი არა, უმწეოები არიან პოლიტიკოსები, როდესაც ბრძნული სახეებით აკეთებენ კომენტარებს ისეთ საკითხებზე, რომელზედაც არასოდეს უფიქრიათ… იცით, რა მაინტერესებს? _ პოლიტიკური ძალები ამბობენ, რომ ბევრი პარტია პარლამენტში და ზედმეტად ჭრელი პოლიტიკური სპექტრი კარგია დემოკრატიისთვის. თქვენ რას ფიქრობთ?
_ განსაკუთრებით მძიმედ მეჩვენება ის, რომ ისევე, როგორც შევარდნაძემ 1992 წელს, პარლამენტში შეიყვანა ყველა პოლიტიკური ძალა, მისი მთავარი ამოცანა იყო გამსახურდიას ეროვნული ხელისუფლებისადმი დაპირისპირების შექმნა. ასევე მოხდა 2003 წელს, როდესაც მიხეილ სააკაშვილმა გააერთიანა თავისი პოლიტიკური ქუდის ქვეშ ოპოზიციური ძალები და 2012-შიც ასე ხდებოდა. უფრო მძიმე ის იყო, რაც შუალედში ხდებოდა, თითოეული შეკრებილი პოლიტიკური ძალა კერძო პარტიული მიზნებით აღჭურვილი იბრძოდა დეცენტრალიზებისკენ. ახლა თუ გადავხედავთ ამ პოლიტიკურ პარტიებს, უფრო სწორად, ფიგურებს, იგივე ადამიანები არიან, რომლებიც ხელისუფლებაში მოსვლის თუ პარლამენტში მოხვედრის მიზნით ერთიანდებოდა ძლიერი პოლიტიკური ფიგურის ქოლგის ქვეშ. ახლა ჩვენ შეიძლება ბიძინას რეჟიმის დასამარცხებლად გავერთიანდეთ, მაგრამ შემდეგ პარლამენტის არჩევნების დროს უნდა იყოს მეტი პრინციპული და იდეოლოგიური ერთობა…
უფრო უნდა გაფართოვდეს პოლიტიკური სპექტრიც და განსაკუთრებით ახალი სახეებიც გამოჩნდნენ. არ ვფიქრობ, რომ ეს ახალი სახეები მაინცდამაინც უცნობი ადამიანები ან მხოლოდ ახალგაზრდები უნდა იყვნენ, ახალი შეიძლება იყოს კარგად დავიწყებული ძველიც.
მინდა, ძალიან მინდა, რომ 2020 წარმატების წელი იყოს ჩვენი ქვეყნისთვის და დიდი იმედიც მაქვს. ამ იმედის ჩასახვაში მნიშვნელოვანი იყო 2019 წელი.
_ დიდი მადლობა საინტერესო საუბრისთვის.

არმაზ მეტრეველი