ლარის კურსი და სახაზინო ობლიგაციები

ლარის კურსის განსაზღვრა უაღრესად რთული საკითხია, თუმცა, დღეის მდგომარეობით, კურსის სტაბილურობა აღინიშნება. ამას ემატება ზაფხულის სეზონი და ტურისტული ნაკადიდან მიღებული შემოსავლები, რაც თავისთავად აისახება ქვეყნის ეკონომიკასა და ეროვნული ვალუტის მდგომარეობაზე.

აღნიშნულის ფონზე კი ვიგებთ, რომ მიმდინარე წლის 9 აგვისტოს ფინანსთა სამინისტროს სახაზინო ობლიგაციების აუქციონზე 20 000 000 ლარის ნომინალური ღირებულების 2-წლიანი ვადიანობის ფასიანი ქაღალდები გაიყიდა.

აუქციონი მის ჩატარებამდე 6 დღით ადრე დაანონსდა. მასში მონაწილეობა მიიღო ექვსმა კომერციულმა ბანკმა. რამდენადაც ფინანსთა სამინისტროსა და „ეროვნული ბანკის“ გვერდზე გავრცელებული ინფორმაციით ირკვევა,  მოთხოვნამ შეადგინა 56 000 000 ლარი. მინიმალური საპროცენტო განაკვეთი 7.440 პროცენტით, მაქსიმალური კი 7.580 პროცენტით, ხოლო საშუალო შეწონილი _ 7.520 პროცენტით განისაზღვრა.

კუპონური განაკვეთი 7.625 პროცენტს შეადგენდა. კუპონის გადახდა მოხდება წელიწადში ორჯერ, ყოველ ექვს თვეში.

„ქრონიკა+“-მა „ეროვნულ ბანკს“ კითხვით მიმართა, თუ რომელი კომერციული ბანკები მონაწილეობდნენ აუქციონზე? თუმცა ეს მონაცემები კონფიდენციალური აღმოჩნდა.

მთავარი ამ საკითხში ის იყო, ჯდებოდა თუ არა კონკრეტული აუქციონი წინასწარ გამოქვეყნებულ გეგმაში და რამდენად სამართლიანად ჩატარდა იგი? ამასთან, საინტერესო გახლდათ, თუ რა ბედი ელის ჩვენს ეროვნულ ვალუტას ზაფხულის შემდგომ პერიოდში და როგორ არისახება ტურისტული ნაკადი მასზე?

 

პაატა შეშელიძე _ ეკონომიკის ექსპერტი და ახალი ეკონომიკური სკოლის დირექტორი:

_ ფინანსთა სამინისტრომ გამოაქვეყნა გეგმა, როდის აპირებს ხოლმე სესხის აღებას. ეს სესხი, თავის მხრივ, მოკლე და გრძელვადიანია, ანუ გრაფიკი წინასწარაა ცნობილი. უმეტეს შემთხვევაში მას იცავენ. რასაკვირველია, შესაძლოა, იყოს შემთხვევა, როდესაც სესხის აღება გეგმის გარეშე დასჭირდეთ იმის გამო, რომ საგადასახადო შემოსავალმა შეიძლება დაიწიოს, დაიგვიანოს, ან რაიმე სხვა, მაგრამ ბოლო დროს მსგავსი შემთხვევები არ ყოფილა. თითქმის ყველა აუქციონი უფრო გეგმური იყო. ხანდახან შეიძლება ისე მოხდეს, რომ ახალი ფინანსური ინსტრუმენტის შემოტანისას, ვთქვათ, ობლიგაციის, არაგეგმური აუქციონი ჩაატარონ, მაგრამ მერე ეს გეგმაში ჯდება.

ამ შემთხვევაშიც გეგმის მიხედვით მუშაობენ და ამას კურსზე რაიმე რადიკალური გავლენა არ ექნება. ისე რომ ყოფილიყო, უცებ ფული არ ჰქონდათ და სესხება მოუწიათ, ამ დროს პრობლემა იქნებოდა, მაგრამ რადგან დაგეგმილი ჰქონდათ, ეს ნიშნავს, რომ პარალელურად რაღაცას ისტუმრებენ. არ ველოდები, რომ მიმდინარე პროცესებზე მას რაიმე დიდი გავლენა ჰქონდეს.

რაც შეეხება კონფიდენციალურობას, ეს მეორე საკითხია, რადგან იგი მნიშვნელოვანია. საერთოდ, ფინანსურ საკითხში კონფიდენციალობის მომხრე ვარ. ვფიქრობ, აქ, მაინცდამაინც, ვინმეს ცხვირის ჩაყოფის საშუალება არ უნდა იყოს. ამას თავისი მიზეზი აქვს, _ როცა ვიღაც სესხს იღებს, სხვამ ამის შესახებ არ უნდა იცოდეს. მეორე საკითხია, რომ ჩვენ ვეჭვიანობთ, რაიმე ისეთი ხომ არ ხდება, რაც არასწორია, რადგან არ ვენდობით ამ ინსტიტუტებს, ამიტომ ხშირად თვითონაც გაორება მაქვს. მინდა ვიცოდე, რა ხდება შიგნით, მაგრამ კონფიდენციალურობაც საჭიროა.

ამ საკითხზე უფრო მეტად მედარდება ხოლმე და ორმხრივი საკითხია რეფინანსირების სესხები, ე.ბ.-ს პოლიტიკა, იმიტომ რომ იქ ფინანსთა სამინისტროსგან განსხვავებით, სინამდვილეში, ახალი ფული იჭრება. ფინანსთა სამინისტრო კი არსებულ სესხს ღებულობს _ ესაა განსხვავება. ეს მოვლენა ბევრად უფრო ეკონომიკურია, ვიდრე ჰაერიდან, არაფრიდან ფულის შექმნა და,  შესაბამისად, განსხვავებული პროცესების გამოწვევა, როგორიცაა ფასების ზრდა, კურსის ცვლილება და ა. შ.

_ როგორი იქნება ლარის კურსი სექტემბრისთვის?

_ არსებით ცვლილებებს არ ველოდები, რადგან ჩემი დაკვირვებიდან გამომდინარე, ფულის მასის ზრდის ტენდენცია არ არის, პირიქით, ოდნავ შემცირებაც კი დაფიქსირდა.

ამიტომ, როგორც ჩანს, ეს ბოლო 4-5 თვეა, ცდილობენ, გაცვლითი კურსის სტაბილურობა შეინარჩუნონ. თქვენ გახსოვთ, რომ წლის დასაწყისში იყო ლარიზაციის გეგმა და მისი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტი, მათი განცხადებით, ლარებში ფასების გაცხადება გახლდათ, სწორედ ამის ფონზე რაციონალურია ის, რომ ახლა კურსის შენარჩუნებას ცდილობენ, რათა ნეგატიურად არ იმოქმედოს აღნიშნულ კომპონენტზე.

თქვენ რომ წარმოიდგინოთ, ხართ კონკრეტული კომპანიის ან ორგანიზაციის წარმომადგენელი და ე.ბ. გავალდებულებთ, საქონლის ან მომსახურების ფასი ლარში მიაწოდოთ მომხმარებელს, ამის პარალელურად კი ლარი მერყეობს, რამდენჯერ მოგიწვეთ მისი შეცვლა?! ამიტომ ეს ფინანსურადაც მარტივი საქმე არაა, განსაკუთრებით, თუ რეკლამას და სხვა მსგავს თემებს ეხება. ჩემი აზრით, თუ ინტერესები დაემთხვა, რომ თავად იძულებულები არიან, თავისივე გადაწყვეტილებას ანგარიში გაუწიონ, ფინანსური ინსტრუმენტები შეარჩიონ და ისე ამუშაონ, რომ იმ თავიანთ გადაწყვეტილებას სხვა ტიპის ჩრდილი არ მიადგეს, ესაა მიზეზი იმისა, თუ რატომ ცდილობენ ლარის კურსის სტაბილურობას ამ ფარგლებში. რა თქმა უნდა, ამ პოზიციას ღიად არ აფიქსირებენ, მაგრამ რა კურსიც დღეს გვაქვს, 2.40-2,39-ის ფარგლებში გააგრძელებს მერყეობას. არ ველოდები, რომ რადიკალური გაუარესება იქნება, თუ სხვა რამე არ ჩაიდინეს.

ამ ყველაფერთან ერთად, ტურისტული სეზონი კიდევ უფრო პოზიტიურად მოქმედებს, რა თქმა უნდა, და ფინანსური ნაკადიც შემოდის. შესაბამისად, ლარზე დამატებით მოთხოვნა არის.

პროცესების ერთობლიობა რომ შევაჯამოთ, მაინც ზაფხულში, სექტემბერ-ოქტომბერში არ ველოდები რადიკალურ ცვლილებებს და შესაძლოა, ეს ცლილებები არც შემდეგ დადგეს. განსაკუთრებით საშიშია ხოლმე ნოემბერი, ეს არის პერიოდი, როდესაც ვალდებულებების გარკვეული ნაწილში ვალების გასტუმრება უწევთ და, შესაბამისად, საგადასახადო შემოსავლები არასაკმარისი იქნება, შესაძლოა, სესხებს მიმართონ ღია ბაზარზე, ან კომერციულ ბანკებს, რომლებიც, რა თქმა უნდა, დამატებით მოცულობებს მიიღებენ და მერე ისინი ე.ბ.-ს მოსთხოვენ, რომ რეფინანსირების სახით აუნაზღაუროს ეს თანხები, როგორც ხდება ხოლმე.

ჯერჯერობით კი არანაირი საფრთხე ლარის კურსის სტაბილურობას არ ემუქრება, თუ თავისივე მოთხოვნებიდან გამომდინარე არ შეცვალეს დამოკიდებულება.

 

ვახტანგ ხომიზურაშვილი _ ფასიანი ქაღალდების ბაზრის ექსპერტი:

_ ამ კონკრეტული აუქციონის შემთხვევაში სახელმწიფო ფასიან ქაღალდებთან, შეიძლება, მხოლოდ მასში მონაწილე ბანკების რაოდენობა დაასახელონ, მაგრამ არ მოხდეს კონკრეტული ინდენტიფიცირება. მსგავს აუქციონებში თითქმის ყოველთვის 4-5 ბანკი მონაწილეობს და ძირითად ნაწილს ქვეყნის ყველაზე ძლიერი 2 ბანკი იძენს.

საერთოდ, სახაზინო ვალდებულებებისა და სახელმწიფო ობლიგაციების ნებისიერი ემისია, ძირითადად, თავისი ბიუჯეტის დაფინანსებას ემსახურება იმიტომ, რომ საპროექტო მომენტები არ არის მანდ ჩადებული, ეს კი ლარის მიმოქცევიდან ამოღებას იწვევს ამ 4 მლნ-ის ფარგლებში, რაც, საერთოდ, ხელს უწყობს ლარის გამყარებას. ამის მიზეზი ისაა, რომ  როდესაც ლარის მასა მიმოქცევიდან ამოდის, ლარი მყარდება. ჯერჯერობით, ლარის გამყარებაზე პირდაპირი ზემოქმედება არ ჩანს და ვერც გამოჩნდება, რადგან მის კურსზე გავლენას გარკვეული პერიოდი სჭირდება (როგორც წესი, ეს პერიოდი ერთ თვეს ან თვენახევარს შეადგენს).

რაც შეეხება უშუალოდ ფასიან ქაღალდებს, თვითონ „ეროვნულმა ბანკმა“ კონკრეტული განცხადება გააკეთა კორპორაციულ  ობლიგაციებთან დაკავშირებით, რომელსაც, გარკვეულწილად,  გაფრთხილების სახე ჰქონდა კორპორაციული ობლიგაციების მსურველებისთვის. ისინი წერდნენ, რომ კორპორაციული ობლიგაციები არ არის უზრუნველყოფილი არც სახელმწიფოსა და არც ე.ბ-სგან, არადა, ეს ხომ ბუნებრივია, ისედაც ყველამ იცის, რომ ინვესტირებული თანხის გადახდა დამოკიდებულია კომპანიის  გადახდისუნარიანობაზე. არ ვიცი, ამ შემთხვევაში, ეს განცხადება რას ემსახურებოდა, აქ პირად რისკებზეა საუბარი და ეს ბუნებრივიც არის, მაგრამ თვითონ ტონალობა, რითაც ე.ბ. საზოგადოებას მიმართავს, პირდაპირი მინიშნებაა, რომელიც ფასიანი ქაღალდების ბაზრის განვითარებას უშლის ხელს.

ე.ბ.-მ განცხადება შიძლება გააკეთოს რისკებთან დაკავშირებით, მაგრამ ასეთი განცხადებები, რომლებიც ირიბად, მაგრამ აშკარად გეუბნებათ, _ არ შეიძინოთ ფასიანი ქაალდები _ გადამეტებულია!

ფასიანი ქაღალდების ბაზრის განვითარებისთვის აუცილებელია, რომ ეს კორპორაციული ობლიგაციები იყოს მიმოქცევაში, ანუ კომპანიებმა მიმართონ და შეიძინონ იგი. თითქმის ყველა ნორმალურ ქვეყანაში ასეა. აქ რისკფაქტორები, რა თქმა უნდა, არის, თუმცა კომპანიების ხელმძღვანელები დარწმუნებულები არიან, რომ თუ ე.ბ.-ს მიმართავენ საჯარო განთავსების შესახებ, ისინი ვერ მიიღებენ უფლებას, რომ ფასიანი ქაღალდები განათავსონ. ყველაფერ ამის გათვალისწინებით ფასიანი ქაღალდების ბაზრის განვითარებას არ უნდა ველოდოთ ასეთი მიდგომით და განწყობით. თავისთვად, ბანკებს არ აწყობთ იგივე მიკროსაფინანსოების მიერ თანხების მოზიდვა კოპორაციული ობლიგაციების მეშვეობით, ვინაიდან ძალიან მარტივია ყველაფერი. საშუალება თუ არ ექნებათ ობლიგაციების განთავსების, ამ შემთხვევაში მათ უნდა მიმართონ ბანკებს, ეს უკანასკნელები კი თავიანთი ინტერესებიდან გამომდინარე იმოქმედებენ. მათ აწყობთ, რომ დამატებითი წყარო გაუჩნდეთ მიკროსაფინანსოებს, ეს ბუნებრივიც არის და ამ განცხადებიდან გამომდინარე ე.ბ. კომერციული ბანკების თამაშს თამაშობს.

საბოლოო ჯამში, ვფიქრობ, რომ აუცილებელია, დროულად გამოეყოს  ფასიანი ქაღალდების ბაზრის ზედამხედველობის სამსახური ე.ბ.-ს და მან უკვე ცალკე შეაფასოს რისკები. არ უნდა მოხდეს ინტერესთა კონფლიქტი, რაც ამ შემთხვევაში გვაქვს.

რაც შეეხება სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდების ბაზარს, აქ მოქმედება მიმდინარეობს, მხოლოდ და მხოლოდ, აუქციონის სახით, რაც, ვფიქრობ, არასაკმარისია და დასახვეწია, ანუ აუცილებლად მაღალ დონეზე უნდა იყოს დაყენებული მეორადი მიმოქცევა. სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდების ლიკვიდურობის მაჩვენებელი არ არის იმ დონეზე, რაზედაც შეიძლება იყოს,  დანარჩენს უკვე დრო გვაჩვენებს. ე.ბ.-ს პოზიცია რომ, ჯერჯერობით, არ ემსახურება კორპორაციული ფასიანი ქაღალდების ბაზრის განვითარებას, ეს ფაქტია, რაც შეეხება სახელმწიფო ფასიან ქაღალდებს, იგი არაა შესაბამის დონეზე, არ არის ბევრი ფაქტორი გათვალისწინებული და დამუშავებული, როგორც ხდება ევროპასა თუ ამერიკაში. ეს, რასაკვირველია, ე.ბ.-ს დასახვეწი აქვს, ამის გარეშე არაფერი გაკეთდება.

_ რა ბედი ელის ეროვნულ ვალუტას სექტემბერში?

_ იქიდან გამომდინარე, რომ, ჯერჯერობით, საგარეო ვალების დაფარვის გეგმაში სექტემბერში სავალუტო სახსრების ინტენსიური გადინება არ მოხდება, კურსი  რეალურად შეინარჩუნებს მყარ პოზიციას. შეიძლება ძალიან პატარა მერყეობა იყოს მცირე დიაპაზონში.

იგი შეინარჩუნებს 2,39-2,40 პოზიციას, ყოველ შემთხვევაში, სექტემბრის პირველ ნახევარში მაინც. მერე ვნახოთ, როგორი იქნება ე.ბ.-ს მონეტარული პოლიტიკა საპროცენტო განაკვეთებთან მიმართებით, ასვე, როგორი იქნება აუცილებელი რეფერირების ფორმის, რეფინანსირების სესხებისა და თვითონ, უშუალოდ, სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდების განთავსების ინტენსიობა.

 

სოსო არჩვაძე _ ეკონომიკის ექსპერტი:

_ ამ ეტაპზე პროგნოზის გაკეთება არცთუ საიმედო და სახარბიელო საქმეა, რადგან ნებისმიერი ექსპერტი მხოლოდ გარკვეული რაოდენობის მოცემულობიდან ამოდის და აკეთებს დასკვნებს, მაშინ, როცა გარემო ბევრად უფრო ფართო სპექტრს ითვალისწინებს. ღმერთმა ნუ ქნას, მაგრამ თუ ჩრდილოეთ კორეისა და აშშ-ს  კონფლიქტი მოხდა, ეს მყისიერად ჰპოვებს ასახვას მსოფლიო ბაზარზე ნავთობის ფასიდან დაწყებული, ფასიანი ქაღალდებით დამთავრებული, ამიტომ ეგზოგენური და, მათ შორის, ფორსმაჟორული გარემოებები დიდ როლს ასრულებენ ფაქტობრივ მოვალეობასა და მოვლენების ჩამოყალიბებაში და როცა არ იცი, ეს ნამდვილად მოხდება თუ არა, პროგნოზების გაკეთება მკითხაობას უფრო ჰგავს.

რაც შეეხება საქართველოს, თუ ფორსმაჟორულ სიტუაციებს გამოვრიცხავთ, საერთოდ, ჩვენი ეკონომიკა, თავისი სტრუქტურიდან გამომდინარე, შორს არ არის წასული აგრარული სტრუქტურიდან, სეზონი ძალიან დიდ როლს ასრულებს მის მდგომარეობაზე, დაწყებული სასურსათო პროდუქციის ფასებიდან, დამთავრებული  ტურიზმის განვითარებით და მომსახურების დონით. ამიტომ, როგორც წესი, სხვა თანაბარ პირობებში, აგვისტო ეკონომიკის ზრდის შესახებ, რასაკვვირველია, ოპტიმისტური განცხადებების გაკეთების საშუალებას იძლევა, მაგრამ რამდენად საკმარისი იქნება ის მუხტი, პოზიტივი, რაც ეკონომიკას აქვს ზაფხულის მანძილზე, მთელ წელიწადზე გადანაწილებისთვის, ეს საკმაოდ განსჯის საკითხია და ჩვენ ისეთი ეკონომიკა გვინდა, რომელიც სეზონურ აქტივობებზე დამოკიდებული არ იქნება და მყარ, გარანტირებულ ზრდას მოგვცემს წელიწადის ოთხსავე დროს. თუ ამ კუთხით მივუდგებით, უნდა ვისურვოთ, რომ ლარს კურსი დღევანდელ მდგომარეობაში მაინც იყოს. მაგრამ გავითვალისწინოთ კიდევ ერთი გარემოება, რომ სახელმწიფო ბიუჯეტის 2017 წლის გეგმაში ჩადებულია 2,5 ლარი 1 დოლართან მიმართებით, ხოლო ეროვნული ვალუტის დევალვაცია სხვა თანაბარ პირობებში არა მარტო საქართველოში, არამედ სხვა ნებისმიერ ქვეყანაში, გარკვეულწილად, ხელს უწყობს, უფრო აიოლებს საბიუჯეტო შემოსავლების მობილიზაციის შესაძლებლობას. ეს უკავშირდება იმპორტსაც, აქედან მიღებულ სხვა დამატებით გადასახადსაც და ბევრ  კონკრეტულ შემთხვევას. ამიტომ რამდენად შენარჩუნდება ეს კურსი სახელმწიფო ბიუჯეტის 2017 წლის გეგმებში, ცოტა ძნელი სათქმელია.

ტურისტული სეზონი პიკს აღწევს, რაც ლარის კურსზე დადებითად მოქმედებს. ფინანსთა სამინისტრო კი დაგეგმილ აუქციონებს მართავს. შემდეგი მათგანი 16 აგვისტოს გაიმართება და კვლავ 20 000 000 ლარის ნომინალური ღირებულების, მაგრამ, ამჯერად, 10 წლის ვადიანობის მქონე სახაზინო ობლიგაციების განთავსება იგეგმება.

 

ნინო ტაბაღუა