ქვეყნის საშინაო პოლიტიკის აქტუალურ საკითხებზე „ქრონიკა+“-ს ესაუბრება ექსპერტი გია ხუხაშვილი:

_ ბატონო გია, საკონსტიტუციო საკითხებზე მომუშავე კომისია და ამ კომისიის მუშაობის ფარგლებში მიღებული გადაწყვეტილებები ისევ აქტუალურ საკითხად რჩება. საპარლამენტო უმრავლესობის ლიდერი არჩილ თალაკვაძე აცხადებს: „პრეზიდენტს თავისი მნიშვნელოვანი სტატუსი უნარჩუნდება. საპარლამენტო მოდელში ყველაზე მისაღები არაპირდაპირი არჩევის სისტემაა, რომ არჩევის უფლება რჩება ხალხს და ამ უფლებას დელეგატების საშუალებით ახორციელებენ“.  პრაქტიკულად, ერთპარტიული პარლამენტის ფონზე, შეიძლება, პრეზიდენტი ხალხის არჩეულად ჩავთვალოთ?

_ ზოგადად, ყველაფერში არსებობს მოდელი. თეორიულად, ამ აზრს აქვს არსებობის უფლება, მაგრამ ყოველთვის უნდა იყოს გათვალისწინებული გარკვეული ისტორიული კონტექსტი. საერთოდ, ხელისუფლების სხვადასხვა შტოსთვის მაღალი ლეგიტიმაციის ქონა საჭიროა იმისთვის, რომ საზოგადოებაში, პოლიტიკურ პროცესში, არსებობს გარკვეული ბალანსები. ბალანსი კი ორი ტიპის არის _ პოლიტიკური და ინსტიტუციური. პოლიტიკური ბალანსები ეს არის მულტიპარტიული სისტემა, სადაც არის რამდენიმე კონკურენტული პარტია, დამყარებულია პარტიული დემოკრატია და, შესაბამისად, პარტიები ერთმანეთს ძალაუფლების უზურპაციისგან ავსებენ, სახელმწიფოც ამით არის დაზღვეული. არის ინსტიტუციური ბალანსები, ანუ მაღალი ლეგიტიმაციის ხელისუფლების სხვადასხვა შტო, რომელიც ავსებს ერთმანეთს იმისათვის, რომ არ მოხდეს ძალაუფლების მთლიანად მონოპოლიზაცია. დემოკრატიულ საზოგადოებაში ორივე უნდა არსებობდეს, ჩვენთან ისეთი ვითარება გვაქვს, რომ პოლიტიკური ბალანსი საერთოდ არ არსებობს, პარტიული ინფრასტრუქტურა არ არის განვითარებული, არათუ მულტიპარტიული სისტემა არ არის, საერთოდ, პარტიები სრულფასოვანი არ არის, მათ შორის, არც სახელისუფლებო პარტია არსებობს წმინდა პარტიული გაგებით. ასეთ სიტუაციაში აუცილებელია, რომ ინსტიტუციური ბალანსები შენარჩუნდეს. ასეთი ინსტიტუტი, არ არის სახელისუფლებო ვერტიკალში, ვერტიკალში არის პრეზიდენტის ინსტიტუტი და ეს აზღვევს ქვეყანას ძალაუფლებას უზურპაციისგან, გარკვეულწილად, სუსტად, მაგრამ მაინც აზღვევს. დღეს რა მოდელსაც ხელისუფლება გვთავაზობს, ამ ვითარებაში, როდესაც არ არსებობს პოლიტიკური ბალანსები, ინსტიტუციების კიდევ უფრო დასუსტება, ძალაუფლების უზურპაციის რისკებს კიდევ უფრო აათმაგებს. ამიტომ არის კატეგორიულად მიუღებელი დღეს ამაზე საუბარი. ეს ხომ არ არის თეორიის საკითხი, ჩვენ ვცხოვრობთ კონკრეტულ ქვეყანაში და კონკრეტულ მოცემულობაში. შეიძლება ამაზე ვილაპარაკოთ რაღაც პერიოდის შემდეგ, დღეს ამაზე ლაპარაკი უმწიფარ სახელმწიფოში ძალიან სახიფათო და არასწორია. რაც შეეხება ირიბი არჩევნების წესს _ რას ნიშნავს ის დღევანდელ ვითარებაში? _ ნიშნავს, რომ საკონსტიტუციო უმრავლესობის მქონე პარტიამ დანიშნოს პრეზიდენტი, ფაქტობრივად, არ დატოვოს არც ერთი ინსტიტუციური ბალანსი და მოახდინოს ძალაუფლების კიდევ უფრო ცენტრალიზაცია. ტენდენციები ისედაც უფრო შემაშფოთებელია და ამის შემდეგ, საერთოდ, რა მოხდება, ღმერთმა უწყის. ამას გვეუბნება ხელისუფლება! ჩვენთან რომ იყოს რამდენიმე თანაბარზომადი პარტია, როგორც ევროპის ქვეყნებშია, სადაც, ფაქტობრივად, შეუძლებელია ერთი პარტიის ხელში აღმოჩნდეს განუსაზღვრელი ძალაუფლება, ასეთ შემთხვევაში ყველაფერზე შეიძლებოდა ლაპარაკი, მაგრამ ახლა ამის არანაირი საფუძველი არ არსებობს. აქედან გამომდინარე, რასაც თალაკვაძე თუ მდინარაძე ლაპარაკობს, ზოგადად, პერსონაჟებზე მიჭირს საერთოდ კომენტარის გაკეთება იმიტომ, რომ სერიოზულად არ აღვიქვამ მათ ნათქვამებს, მაგრამ რასაც ლაპარაკობს, ეს არის, უბრალოდ, „გაპრავების“ მცდელობა იმისა, რისი სურვილიც აქვთ. ეს არის კარგ შემთხვევაში და ცუდ შემთხვევაში რომ ვთქვათ, ეს არის არაკომპეტენტურობა, უცოდინარობა.

_ მიწის უცხოელებზე გასხვისების საკითხზე ჩვენში აზრთა დიდი სხვადასხვაობაა. თითქოს ხელისუფლებამ უკან დაიხია და განაცხადა, რომ უცხოელებზე მიწა არ გასხვისდება გამონაკლისი შემთხვევების გარდა. იყო თუ არა ეს განცხადება ემოციების ჩასაცხრობად გაკეთებული და „გამონაკლისი შემთხვევები“ იქნება თუ არა ის იარაღი, რომლითაც ხელისუფლება მაინც იმას გააკეთებს, რაც სურს?

_ არ ვიცი, ეს განცხადება რისთვის გააკეთეს, მაგრამ ჩვენთან, საერთოდ, ორ მონოლოგს აქვს მუდმივად ადგილი და დიალოგში არავინ გადადის. ერთი მხარე აცხადებს, რომ თუ გავყიდეთ მიწები, ამით ქვეყანა დაიქცევა, მეორე მხარე ამტკიცებს, უნდა გავყიდოთ, რადგან ჩვენ გვაქვს ღია ეკონომიკა და ა. შ. არც ერთი პოზიცია სწორი არ არის. მე ვფიქრობ, მთავარი მიწის ყიდვა-არგაყიდვა კი არ არის, მთავარია ის, რომ მიწა იყოს დასაქმებული. დასაქმების პროვესში კი შესაძლებელია უცხოელი ინვესტორის მოზიდვა, მაგრამ ეს უნდა იყოს ისეთი მკაცრი საინვესტიციო ვალდებულებებით დატვირთული, მიწას თუ ვინმე უცხოელი ყიდულობს საქართველოში, მთავარი ის კი არ არის, ამ მიწაში რა თანხას ავიღებთ, მთავარი ის არის, რომ დავტვირთოთ ვალდებულებებით, რომ მიწა იყოს დასაქმებული, ამით, შესაბამისად, ქართველები იყვნენ დასაქმებულები და ღირსეული შემოსავალი ჰქონდეთ. ეს არის აქ ამოცანა და არა ის, რომ გავყიდოთ, ან არ გავყიდოთ და ერთჯერადი ფული ავიღოთ, არამედ მიწა დავასაქმოთ. ამ პრიორიტეტით ამის შუალდეური გადაწყვეტის პოვნა შეიძლება, მით უმეტეს, ევროპაში ამის ძალიან დიდი გამოცდილებაა. ევროპაში მიწის ყიდვა ასე ადვილი არ არის, ვიღაცები რომ გვეუბნებიან, მიწა უნდა გავყიდოთო და პრანჭიაობასთან გვაქვს საქმე. გაიხედონ ევროპისკენ, საითაც ჩვენ მივდივართ, ასე ადვილია მიწის ყიდვა?! ჩვენ არ გვჭირდება ველოსიპედის გამოგონება, უბრალოდ, უნდა ჩავიხედოთ ღრმად და შევისწავლოთ ეს გამოცდილება. ეს გამოცდილება არ ლაპარაკობს იმაზე, რომ უაპელაციოდ ხდება მიწის გაყიდვა, ან, საერთოდ, აკრძალვა. აქ მისაღებია შუალედური გადაწყვეტილებები, გაყიდვა დასაშვებია, მაგრამ ძალიან ფაქიზად გადასაწყვეტი საკითხია. ასეთ შემთხვევაში უსაფრთხოებაც დაცული იქნება და, საბოლოო ჯამში, ქვეყანაც მოგებული დარჩება.

_ თვითმმართველობის ორგანოების რეფორმის ფარგლებში ხელისუფლებამ კანონპროექტი შეიმუშავა, რომლითაც ქალაქის სტატუსი მოეხსნათ თვითმმართველ ქალაქებს. ხელისუფლება რაიონების ადმინისტრაციებისა და საკრებულოების გაერთიანებას მათი შენახვის სიძვირით ხსნის. თქვენ როგორ აფასებთ ხელისუფლების ამ ნაბიჯს და რას შეიძლება უკავშირდებოდეს თვითმმართველობების გაუქმებისკენ ხელისუფლების მიერ გადადგმული ნაბიჯები?

_ ეს ძალიან სამარცხვინო არგუმენტია, იმიტომ, რომ პრობლემა ხარჯებში და აბსოლუტურ მაჩვენებელში კი არ არის, ბევრი იხარჯება თუ ცოტა, პრობლემა არის ეფექტიან მართვაში. ეფექტიან ხარჯვას რა მართვაც სჭირდება და რა მმართველობითი მოდელიც სჭირდება, ის უნდა არსებობდეს იმიტომ, რომ ამ ტიპის მმართველობის ეკონომიით, შეიძლება, უფრო დიდი ზარალი მიიღოს ქვეყანამ იმიტომ, რომ უყაირათო და არაეფექტიან მართვაში გადაიზარდოს ეს ყველაფერი და რეალურად, რამდენიმე მილიონი, რომლის ეკონომიასაც გააკეთებენ, ათეულობით მილიონი დაუჯდეთ, იმიტომ, რომ თვითმმართველობების გაუქმება, საბოლოო ჯამში, მართვის ეფექტიანობას სერიოზულად აგდებს. ეს ყველაფერი შეიძლება უფრო ძვირი დაუჯდეს სახელმწიფოს, როგორც განვითარების თვალსაზრისით, ასევე პირდაპირ რომ ვთქვათ, ხარჯების თვალსაზრისით, არათუ თვითმმართველობის შესუსტება, არამედ გაძლიერება, რაც ჩვენი პირობა იყო წინასაარჩევნოდ. გარდა ამისა, ამას აქვს ირიბი სტრატეგიული ხარვეზი, იმიტომ, რომ როდესაც გვინდა ტერიტორიების გამთლიანება, პრობლემურ რეგიონებს _ აფხაზებსა და ოსებს ამით რას ვეუბნებით?! ერთი მხრივ, ვეუბნებით, რომ ტერიტორია გავამთლიანოთ, ერთად ვიცხოვროთ და თქვენ მაქსიმალურად იქნებით დამოუკიდებლები და თქვენი ყველა უფლება იქნება დაცული, მეორე მხრივ, მათ ვაყურებინებთ პროცესს, როდესაც ქვეყანაში თვითმმართველობას კი არ ვაძლიერებთ, პირიქით, უფრო ვასუსტებთ. ეს ძალიან ცუდი გზავნილია იმ ადამიანებისთვის და კიდევ უფრო გვაშორებს ჩვენი ძირითადი ამოცანების შესრულებას. პირიქით, ჩვენ მათ უნდა ვაჩვენოთ, რომ ადგილებს მივცემთ მეტი დამოუკიდებლობისთვის. რეგიონებს უნდა მივცეთ მეტი დამოუკიდებლობა, რომ ისინი მუდმივად არ გრძნობდნენ საფრთხეს ქვეყნის გამთლიანების პროცესთან დაკავშირებით. ასე რომ, ეს სტრატეგიულად აბსოლუტურად არასწორი გადაწყვეტილებაა და ამის ახსნა ხარჯების ოპტიმიზაციით სრულიად არასწორია. რატომღაც მგონია, რომ ხელისუფლებას ეს არჩევნებისთვის სჭირდება, როგორც ჩანს, მას მერების პირდაპირი არჩევნები სერიოზულად აფრთხობს. მათ უნდათ, რომ პროცესი გააბნიონ, პარტიული სახე მისცენ, ადგილებზე არ გამოიკვეთონ რეალური ლიდერები, არაპარტიულები, რომლებმაც საბოლოოდ მათ შეიძლება პრობლემები შეუქმნან.

_ ყოფილ მთავარ პროკურორ ოთარ ფარცხალაძესა და აუდიტის სამსახურის უფროს ლაშა თორდიას შორის მომხდარმა ინციდენტმა უამრავი პასუხგაუცემელი კითხვა გააჩინა. ამავდროულად, თბილისის მერმა დავით ნარმანიამ დაადასტურა, რომ აუდიტის სამსახურის ხელმძღვანელის პოსტზე მისი კანდიდატურა განიხილება. რამდენად სწორად მიიჩნევთ ნარმანიას აუდიტის სამსახურის უფროსად დანიშვნას? ოპონენტები ხელისუფლებას ახსენებენ იმას, რომ ისეთივე გადაცდომის გამო, რაც ახლა ნარმანიას აქვს ფარცხალაძესთან დაკავშირებით, ასეთივე დანაშაულზე გიგი უგულავა ციხეში იჯდა…

_ ეს არის ტრაგიკომედია, თუ არსებობს რაღაც დასკვნა, ეს დასკვნა თორდიას დაწერილი არ არის, სხვათა შორის, ეს დასკვნა დაწერილია ჩვეულებრივი აუდიტორების მიერ. ალბათ, ისინი წესიერი ხალხია. თორდია, უბრალოდ, უწყების ხელმძღვანელია. როგორც ჩანს, ამ დასკვნაში გამოთქმულია ეჭვები იმაზე, რომ იქ რაღაც არ არის წესრიგში და რაღაც კორუფციულ ოპერაციაზეა საუბარი. მე არ ვამბობ, რეალურად იყო თუ არა ეს კორუფციული ოპერაცია, მაგრამ ეს დასკვნაში წერია და, შესაბამისად, რეაგირებისთვის უნდა ვივარაუდოთ, რომ პროკურატურაში გადაიგზავნება. ამ სიტუაციაში თუ კორუფციის ფაქტზეა ეჭვი, აქ კორუფციული გარიგების მთავარი ფიგურანტი მერიაა, იმიტომ, რომ ფარცხალაძე თუ არის, სავარაუდოდ, არაკანონიერად სარგებლის მიმღები, სარგებლის გამცემი ნარმანია არ არის?! მე არ ვიცი, იქ რა მოხდა, მაგრამ ეჭვმიტანილი, ფაქტობრივად, არის, რადგან აუდიტის სამსახური აცხადებს და მის დასკვნას გარკვეული ღირებულება აქვს. როდესაც ეჭვმიტანილი ამბობს, რომ მე მივიღე წინადადება, გავხდე იმ ორგანოს ხელმძღვანელი, რომელმაც ეჭვმიტანილად გამომაცხადა, ეს არის ტრაგიკომედია და ამაზე კომენტარის გაკეთება ზედმეტია. ამაზე რა კომენტარი უნდა გააკეთოს ადამიანმა? შეიძლება ის ფიქრობდეს, რომ არაფერი დაუშავებია, მაგრამ ყველა შემთხვევაში, ის უნდა დაელოდოს ამ საქმის ბოლომდე მიყვანას, უნდა გაირკვეს, რომ ამ საქმეში ანგელოზია და მხოლოდ ამის შემდეგ შეუძლია ამაზე ილაპარაკოს. იმ უწყების ხელმძღვანელობაზე რომ აცხადებს პრეტენზიას, რომელმაც მასში ეჭვი შეიტანა, როგორც კორუმპირებულ ჩინოვნიკში, ეს ძალიან მძიმე შემთხვევაა! რატომ ვერ ხვდებიან ამას ადამიანები, ჩემთვის გაუგებარია!

_ სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქმა, ილია მეორემ, დიასპორის ფორუმზე შეკრებილ საზოგადოებას ასე მიმართა: „რამდენიმე წლის წინათ მე მოგიწოდებდით, რომ დაბრუნებულიყავით სამშობლოში. ახლა მოგიწოდებთ, _ იყავით იქ, სადაც ბრძანდებით, მაგრამ ამავე დროს, იყავით სამშობლოში“. თქვენ როგორ აღიქვით პატრიარქის ეს განცხადება?

_ ძალიან გამიკვირდა, როდესაც ეს განცხადება მოვისმინე, რადგან პატრიარქი ყოველთვის იყო მოწოდებული ქართველების სამშობლოში დაბრუნებისკენ. პატრიარქის ნათქვამის ინტერპრეტაციებს არ დავიწყებ, რას გულისხმობდა მისი გზავნილი, რადგან თუ ამის ახსნა დავიწყე, მაინცდამაინც, კარგი აზრები არ მომდის თავში. დარჩით ნიშნავს იმას, რომ ის, ფაქტობრივად, იმ ადამიანებს ეუბნება, ქვეყანაში არ არის იმის პირობები, რომ თქვენ აქ დაბრუნდეთ და სრულფასოვნად იარსებოთ. რა იგულისხმა, ჩემთვის ცოტა ძნელი სათქმელია, რადგან პატრიარქი ყოველთვის მოუწოდებდა ემიგრანტებს, რომ დაბრუნებულიყვნენ თავიანთ ქვეყანაში. გარკვეულწილად, სევდის მომგრველი გზავნილი უფროა ჩემთვის, ვიდრე სხვა რამის მანიშნებელი!

თამარ ბატიაშვილი