გოჩა თედორაძე: „ხელისუფლება მოსახლეობას ატყუებს და ძალაუფლების უზურპაციისკენ მიდის!“

 

„საქართველოს პატრიოტთა ალიანსის“ პოლიტიკური მდივანი, გოჩა თედორაძე, საკონსტიტუციო საკითხებზე მომუშავე კომისიას აკრიტიკებს. მისი განცხადებით, ხელისუფლება ხალხს ატყუებს და იმ შემთხვევაში, თუ საარჩევნო გარემო უკეთესობისკენ არ შეიცვლება, საპროტესტო აქციებს მიმართავს.

„ქრონიკა+“-ს ესაუბრება გოჩა თედორაძე:

_ კონსტიტუცია თავად უნდა იყოს ფართო კონსენსუსის ნაყოფი და, აი, _ ხელისუფლება ამ პრინციპებიდან გავიდა. ხელისუფლებამ წარმოაჩინა, რომ 70-კაციანი კომისია შექმნა, მაგრამ ბევრ პარტიას, მათ შორის, კვალიფიციურ პარტიებს, იმის საშუალება არ მისცა, რომ ამ კომისიის მუშაობაში მონაწილეობა მიეღო. „საქართველოს პარტიოტთა ალიანსმა“ ეს გავაპროტესტეთ, ხელისუფლებამ მაინც თავისი გაიტანა. ამ კომისიამ ისეთივე შემადგენლობით დაიწყო მუშაობა, როგორადაც ის შეიქმნა. ჩვენ კომისიის მიღმა დარჩენილ პოლიტიკურ პარტიებს შევხვდით და ერთიან პოზიციაზე შევთანხმდით, რომ წარმოვადგენდით მათ აზრს და წინადადებებს სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისიაში. მათთან ინტენსიური შეხვედრების საფუძველზე საერთო აზრი ყალიბდებოდა, ამ წინადადებებს კი საკონსტიტუციო კომისიის წინაშე წარვადგენდით. ვერც ჩვენმა პოლიტიკურმა ძალამ, ვერც სხვამ, ვერც ექსპერტთა ჯგუფებმა და არასამთავრობო ორგანიზაციებმა ვერ მოახერხეს რამე ღირებულის შექმნა იმ კუთხით, ხელისუფლება გადაგვერწმუნებინა, რომ უფრო დემოკრატიული კანონმდებლობა მიგვეღო. ამიტომ იყო, რომ კომისიის მუშაობის დასკვნით ეტაპზე ბოიკოტი გამოვუცხადეთ კომისიის მუშაობას, როცა ყოველგვარი იმედი გადაგვეწურა, რომ კომისიის მიერ წარმოდგენილი ნაშრომი ქვეყნისთვის, მისი დემოკრატიული განვითარებისა და სამართლიანი კანონმდებლობისთვის მისაღები იქნებოდა. ამის შემდეგ საყოველთაო საჯარო განხილვები დაიწყო, რისთვისაც დამოუკიდებელი კომისია ჩამოყალიბდა. ეს უკვე განსხვავებით სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისიისგან. კომისიაში მონაწილეობის მიღება იმიტომ გადავწყვიტეთ, რომ ხელისუფლება მარტო არ დაგვეტოვებინა, თუნდაც, მის მიერ მოყვანილ გამგებლებთან, რწმუნებულებთან, სიპებთან და ააიპებთან, ზოგადად, საჯარო სამსახურების წარმომადგენლებთან. ასე მარტივად რომ არ ყოფილიყო, რათა ინფორმაციულ ვაკუუმში არ დაგვეტოვებინა საზოგადოება და მათთვის სიმართლე გვეთქვა _ რეალურად რა ხდებოდა და რას გვთავაზობდა ხელისუფლება. ამიტომ ამ კომისიის მუშაობაში ინტენსიურად მივიღეთ მონაწილეობა. კომისიის მუშაობა, ჯერ კიდევ, გრძელდება. რუსთავი და თბილისია დარჩენილი საზოგადოებასთან შეხვედრის კუთხით. ცალკეულ ფოკუს-ჯგუფებთან კიდევ იქნება შეხვედრები, ჩვენ აქაც აქტიურად მივიღებთ მონაწილეობას. კომისიის მუშაობაში ჩვენს შენიშვნებს ვაფიქსირებდით.

_ ოპოზიციური პარტიები ხელისუფლებას, ძირითადად, პრეზიდენტის არჩევის წესსა და გადაუნაწლებელი მანდატების თაობაზე ედავებით…

_ დიახ, როდესაც კონსტიტუციაზე ვსაუბრობთ, ყველა საკითხი და ყველა მუხლი მნიშვნელოვანია, მაგრამ ჩვენთვის განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენდა საარჩევნო სისტემასთან და პრეზიდენტის არჩევის წესთან დაკავშირებული საკითხები. საარჩევო სისტემა იმიტომ, რომ თუ დემოკრატიულად, თავისუფალ, გამჭვირვალე და სამართლიან პირობებში არ ირჩევ ხელისუფლებას, ამის შემდეგ რაიმე დემოკრატიულ ზომებზე საუბარი ზედმეტია და თუ ასეთი არჩევნები ტარდება, მოსახლეობას ყოველთვის ის ბერკეტი რჩება, მისთვის არამოსაწონი ხელისუფლება ისევ გადაირჩიოს, თუკი სამართლიანი და კანონიერი არჩევნები ტარდება. ამიტომ ჩვენთვის უმთავრესი ეს სისტემა იყო, მათ შორის, ამ სისტემაში მხარდასაჭერი გახლდათ ის საკითხი, რომ შერეული სისტემიდან პროპორციული სისტემით არჩევნებზე გადავდივართ. მაგრამ განსაკუთრებული კრიტიკის საგანს არა მარტო ჩვენგან, არამედ სრულიად საზოგადოებისგან, ყველა ოპოზიციური პარტიისგან წარმოადგენდა ამ პირობებში გაუნაწილებელი მანდატების განაწილების წესი. გაუნაწილებელ მანდატებთან მიმართებით ხელისუფლება ამბობს, რომ ყველა მანდატი მან უნდა წაიღოს; რომ ეს სისტემა, რომელსაც ჩვენ გთავაზობთ, ფაქტობრივად, არ იძლევა საშუალებას, რომ საკონსტიტიციო უმრავლესობაში მოვიდეს რომელიმე ერთი პოლიტიკური ძალა და ა. შ. ეს ყველაფერი ტყუილია, ხელისუფლება მოსახლეობას ატყუებს და ასეთი სვლებით, ფაქტობრივად, „ქართული ოცნება“ ძალაუფლების უზურპაციისკენ მიდის, ამ სვლას, ჯერ კიდევ, აგრძელებს და გვინდა, ამას წინ აღვუდგეთ. შემიძლია, მარტივი მაგალითი მოვიყვანო: თუ, ვთქვათ, არჩევნების შემდეგ რომელიმე პოლიტიკური ძალა, უფრო მეტად, სახელისუფლებო პოლიტიკური ძალა, იმიტომ, რომ ჩვენს ქვეყანაში ძალიან დიდი ადმინისტრაციული რესურსის უხეში ჩარევით ტარდება არჩევნები, დააგროვებს, დაახლოებით, 23%-ს, თუნდაც ბარიერგადალახული პარტიებიმ სხვა უფრო მეტს _ 24%-ს აგროვებდეს, ამ პირობებში გაუნაწილებელი რჩება მანდატების 53%, ამას, ასეთი კანონმდებლობით, ხელისუფლება მიიტაცებს და 23%-იანი პარტია ხდება 76%-იანი ძალა. ე. ი. პარლამენტში 23%-იანი მხარდაჭერისა და ნდობის მქონე პოლიტიკური ძალა წარმოჩინდება, როგორც საკონსტიტუციო _ 76%-იანი უმრავლესობა. უფრო მარტივად რომ ვთქვათ, თუ პარტიას 4 კაცში რეალურად ერთი კაციც არ უჭერდა მხარს, პარლამენტში შეიძლება 4 კაცში სამ კაცზე მეტის მხარდაჭერით იყოს წარმოდგენილი და ასეთმა პოლიტიკურმა პარტიამ, რომელსაც, ფაქტობრივად, მხარდაჭერა არ აქვს, უნდა დააკომპლექტოს პარლამენტის უმრავლესობა, საკონსტიტუციო უმრავლესობა, მიიღოს ნებისმიერი კონსტიტუციური კანონი, ამის გარდა, დააკომპლექტოს მთავრობა და, ფაქტობრივად, დანიშნოს პრეზიდენტი, რადგან პრეზიდენტის არჩევის ირიბ გზაზე უნდათ სვლა. სწორედ ეს იყო პროტესტის ნიშანი.

_ დღეს არასამთავრობო ორგანიზაციებთან გქონდათ სამუშაო შეხვედრა. რაზე ისაუბრეთ?

_ სწორედ ამ საკითხებთან დაკავშირებით შევხვდით არასამთავრობო ორგანიზაციებს, ამ საკითხებთან მიმართებით მათი აზრი მოვისმინეთ, ჩვენი წინადადებებიც წარვუდგინეთ _ რას ვთავაზობდით ხელისუფლებას და, საბოლოოდ, შეთანხმებულ ვარიანტებზეც ვისაუბრეთ, რა შეიძლება, ამ ჯიუტ ხელისუფლებას იმის საპირწონედ შევთავაზოთ, რომელსაც სურს, რომ საარჩევნო ბლოკები გააუქმოს, ბარიერი ამ პირობებში 5% დატოვოს, თან ყველა მანდატი, რაც გაუნაწილებელი დარჩება, მიიტაცოს და ასეთი არჩევნების ჩატარების პირობებში უკვე პრეზიდენტიც ირიბი წესით ირჩეოდეს, _ რომ ოდნავ მაინც შევცვალოთ არსებული სიტუაცია? გამოიკვეთა ერთი მოსაზრება, რომელზედაც არაერთხელ უსაუბრია ჩვენი პარტიის ლიდერს, ირმა ინაშვილს, რომ ბუნებრივი ბარიერი ამ პრობლემას მოხსნიდა. როდესაც ბუნებრივი ბარიერი დაწესდება, ამის მეშვეობით შესაძლებელია, პარლამენტში სხვადასხვა პარტიის წარმომადგენელი მოხვდეს. როდესაც ბუნებრივი ბარიერი 150-კაციანი პარლამენტის პირობებში იქმნება, დაახლოებით, 0,67%-ია, ეს ნიშნავსს, რომ დამატებით, გათითოკაცებულად, სხვადასხვა პარტიის წარმომადგენელი, შეიძლება, 4-5-6 კაცით მოხვედრილიყო 150-კაციან პარლამენტში, რომელიც, თავისთავად ცხადია, იქ დისონანსს ვერ გამოიწვევს, მაგრამ ამ დროს შეიძლება ხელისუფლების ის ამბიცია დაკმაყოფილდეს, რომ შეიძლება აღარ არსებობდეს საარჩევნო ბლოკები. როდესაც ბარიერზე ვსაუბრობთ, ამ დაბალი ბარიერის არსებობის პირობებში გაუნაწილებელი მანდატები ცოტა დარჩება. ეს ბონუსის სახით შეიძლება ხელისუფლებამ იმისთვის წაიღოს, რომ როგორც თვითონ ამბობენ, გარანტირებული უმრავლესობის შექმნის სურვილი აქვთ. იყო ისეთი ვარიანტიც, რომ საარჩევნო ბარიერი გავასაშუალოთ და ყველა დონის არჩევნებისთვის, თვითმმართველობის იქნება თუ საპარლამენტო, იყოს 4%. დაფინანსებაც 4%-დან წარმოექმნებოდეთ საარჩევნო სუბიექტებს, პოლიტიკურ პარტიებს, თუ ოთხ და მეტ პროცენტს აიღებენ. ამ პირობებში გაუნაწილებელ მანდატებთან დაკავშირევით, საერთო მსჯელობის საგნით გამოიკეთა ასეთი აზრი, რომ თუ რომელიმე პოლიტიკური პარტია 40%-ს, ან მეტს აგროვებს, გაუნაწილებელი მანდატები შეიძლება იმ ოდენობით წაიღოს, რაც სჭირდება 50%-ს პლუს ერთი ხმისთვის, ე. ი. სტაბილური უმრავლესობის მოპოვებისთვის. თუ პოლიტიკური პარტია 40%-ზე მეტს ვერ აიღებს, მაშინ გაუნაწილებელი მანდატები უნდა განაწილდეს თანაბრად და სამართლიანად. თუ რომელიმე პოლიტიკური პარტია 40%-ზე ზევით დააგროვებს, მაგრამ გაუნაწილებელი მანდატების რიცხვი არ არის იმდენი, რომ რომელიმე პოლიტიკური ძალა 50%-ს გადასცდეს, თუნდაც ყველა მანდატი რომ მისცე, ამ შემთხვევაშიც მანდატები თანაბრად ნაწილდება. ეს იქნება შედარებით დემოკრატიული და იმის საშუალებას მოგვცემს, რომ წინ წაწეულ პოლიტიკური ძალას, გამოკვეთილი უპირატესობით, რომელიც 40%-ზეა, საშუალებას ვაძლევთ, ძალაუფლება ჰქონდეს იმ კუთხით, რომ დამოუკიდებლად დააკომპლექტოს მთავრობა. თუ ასეთი პოლიტიკური ძალა არ არის, მაშინ კეთილი უნდა ვინებოთ და თუ გვინდა საპარლამენტო რესპუბლიკა, უნდა ვიცოდეთ, რომ მას ახლავს ის ფაქტორებიც, რომ ამა თუ იმ პარლამენტში საჭიროა ისეთი კოალიციების შექმნა, რომელიც ხელისუფლებას ერთობლივად აკომპლექტებს. მაშინ პოლიტკურმა ძალამ კეთილი უნდა ინებოს და საერთო ენა უნდა მოძებნოს იმ პოლიტიკურ ძალებთან, რომლებიც პარლამენტში იმისთვის იქნებიან წარმოდგენილნი, რომ მთავრობა დააკომპლექტონ.

_ პრეზიდენტის არჩევის წესთან დაკავშირებით რა პოზიცია გაქვთ? პარლამენტის თავმჯდომარემ განცხადა, საქმე იქითკენ მიდის, რომ 2018 წელს საპრეზიდენტო არჩევნები პირდაპირი წესით აღარ გაიმართება…

_ როდესაც ხელისუფლების წარმომადგენლები თითის ქნევით საუბრობენ, რომ თუ მარგველაშვილი ცუდად მოიქცევა, 2023 წელს კი არა, 2018-ში ჩავატარებთ არჩევნებს არაპირდაპირი წესითო, ეს სახელმწიფოებრივი და კონსტიტუციური აზროვნებისგან ძალზე შორს დგას, რადგან კონსტიტუცია იმისთვის გვინდა, რა სჭირდება ქვეყანას და არა იმისთვის, ერთი პიროვნების, თუნდაც, ქვეყნის პრეზიდენტის განცხადებები ცხოვრების ამა თუ იმ ეტაპზე რა იქნება და ამას მოვარგოთ. რაც შეეხება პრეზიდენტის არჩევის წესს, მიგვაჩნია, რომ პრეზიდენტის პირდაპირი, საყოველთაო წესით არჩევა, ჩვენი ქვეყნისთვის ეს უკვე მიღწეული მიჯნაა, დემოკრატიისკენ გადადგმული მძლავრი ნაბიჯია და ამ პოზიციიდან უკუსვლა, თავისთავად ცხადია, ქვეყანას სასიკეთოდ ვერ წაადგება, მით უმეტეს, რომ პრეზიდენტის არჩევის ასეთი წესი არ არის აკრძალული და ბევრ ისეთ ქვეყანაშია, სადაც საპარლამენტო რესპუბლიკები არსებობს. უკუსვლის გასამართლებლად ხელისუფლებისგან ვერც ერთი ღირებული არგუმენტი ვერ მოვისმინეთ. მეტიც, საარჩევნო სისტემა (რომელზედაც ვრცლად ვისაუბრეთ) ისეთი უნდა დარჩეს, რომელშიც ერთ პოლიტიკურ ძალას, საქართველოს მოსახლეობის მხრიდან ნაკლებ ნდობის მქონეს, უფლება არ ექნება, თავად დააკომპლექტოს ყველაფერი _ პარლამენტი, მთავრობა და, ფაქტობრივად, პრეზიდენტის არჩევნები დაარქვას. მაგრამ დანიშნვნა ვერ იქნება დემოკრატიული და ქვეყნისთვის სასიკეთო.

_ ბოლო დღეებში საზოგადოების სხვადასხვა ჯგუფის მხრიდან გაისმა კრიტიკული განცხადებები უცხოელებზე მიწის მიყიდვის შესახებ. თქვენ რას ფიქრობთ ამ საკითხზე?

_ მიწის საკითხებთან დაკავშირებით ჩვენი პოზიცია გამოკვეთილი იყო, პირველები ვიყავით, ვინც აცხადებდა, რომ ჩვენი ქვეყნის მიწები უცხოეთის მოქალაქეებზე არ უნდა იყიდებოდეს. დღესაც ამ პოზიციაზე ვართ. ხელისუფლებამ ჩვენი იმედები აქაც ვერ გაამართლა. ხელისუფლება ამბობს, რომ მიწის განსაკუთრებული სტატუსის ჩაწერას აპირებს კონსტიტუციაში, მაგრამ მიწა გაიყიდება თუ არა უცხოეთის მოქალაქეებზე, ამის დარეგულირება ორგანული კანონით უნდა მოხდეს. ეს, თითქოს, იმასთან შედარებით, რაღაც წინსვლაა, რადგან მიწას განსაკუთრებულ სტატუსს ვანიჭებთ, მაგრამ იმას არ ნიშნავს, რომ უცხოეთის მოქალაქეებზე მიწის გაყიდვა ავკრძალეთ. ამიტომ ჩვენი მყარი პოზიციაა, რომ ჩვენი მიწები უცხოეთის მოქალაქეებზე არ უნდა იყიდებოდეს, ჩვენ თანახმა ვართ, შემოდიოდეს უცხოური ინვესტიციები 99-წლიანი, 50-წლიანი, იჯარის ფორმით და ა. შ., მაგრამ მიწა უცხოელზე არ უნდა იყიდებოდეს.

_ საკონსტიტუციო საკითხების კომისია პროექტის საყოველთაო განხილვას ატარებს, სადაც, ძირითადად, სახელისუფლებო რესურსია წარმოდგენილი. გარდა ამისა, არც ერთ მოქალაქეს თვალით არ უნახავს ახალი კონსტიტუციის პროექტი და ზეპირად მსჯელობენ საკითხის ირგვლივ. როგორ ფიქრობთ, ასეთ პირობებში რაიმე შედეგის მომტანია მსგავსი ტიპის საჯარო განხილვები?

_ რა თქმა უნდა, ეს საყოველთაო განხილვები გარკვეულ უკმარისობის გრძნობას ტოვებს იმიტომ, რომ ხელისუფლებას, ძირითადად, იქ, მასზე სამსახურებრივად დამოკიდებული ადამიანები მოჰყავს. ცხადია, ეს სრულ ობიექტურ სურათს ვერ ქმნის, მაგრამ მიუხედავად ამისა, ერთი მხრივ, კარგია, რადგან ზოგიერთმა პოლიტიკურმა ძალამ შევძელით ის, რომ ამ საჯარო განხილვებში ვმონაწილეობთ და მოსახლეობის იმ ნაწილს, რომელსაც, თითქოს, ხელისუფლება ვალდებულებად უთვლის, რომ მისი მხარდამჭერი იყოს, რადგან საჯარო სამსახურში მუშაობს, სიმართლეს ვეუბნებით, რასთან დაკავშირებითაც ხელისუფლება არსად საუბრობს. ფაქტობრივად, თქვენ ვერ ნახავთ ვერც ერთ განხილვას, სადაც მოსახლეობას წინასწარ დაურიგდა ის, რაზედაც მსჯელობა მიდის. ხელისუფლება თუ იმას ამბობს, რომ ეს ინტერნეტსაშუალებებითაა გამოქვეყნებული, არასწორია.

_ უმრავლესობაც და ოპოზიციაც „ვენეციის კომისიის“ დასკვნებს ელოდება. თქვენ რა დასკვნას ელით?

_ ვფიქრობთ, რომ „ვენეციის კომისია“ საპრეზიდენტო არჩევნების წესთან დაკავშირებით ძალიან დიდ, რაიმე საპროტესტო განცხადებას არ გააკეთებს იმიტომ, რომ, რეალურად, პრეზიდენტის პირდაპირი და ირიბი წესით არჩევნები სხვადასხვა დემოკრატიულ და განვითარებულ ქვეყნებში არსებობს, მაგრამ „ვენეციის კომისიისთვის“ კარგი იქნება, თუ სიღრმისეულად, კომპლექსურად დაინახავს ამ საკითხს, რომ პრეზიდენტის არჩევის ასეთ წესს გვთავაზობს ის ხელისუფლება, რომელიც, ამავდროულად, გვეუბნება, რომ საარჩევნო სისტემა უნდა დატოვოს ისევ მახინჯი, არათანაბარი, გაუმჭვირვალე და არჩევნები უნდა ჩატარდეს ისე, რომ ერთ პოლიტიკურ ძალას დაუმსახურებლად უნდა მივცეთ ხელისუფლებაში წარმოდგენის პრივილეგია, ასევე პრეზიდენტის არჩევის. თუ ამას დაინახავს, თავისთავად ცხადია, ამ ნაწილშიც კრიტიკული იქნება, თუ ვერ დაინახავს, ცხადია, მათთვის ეს არ იქნება მნიშვნელოვანი საკითხი. რაც შეეხება საარჩევნო სისტემას და მანდატების გადანაწილების დრაკონულ მეთოდს, რომელსაც ხელისუფლება გვთავაზობს, მიგვაჩნია, რომ „ვენეციის კომისია“ ამ საკითხზე შეუვალი და მკაცრი იქნება.

_ მოუწევს ხელისუფლებას უკან დახევა?

_ ხელისუფლებას მოუწევს რაღაც ნაბიჯებზე უკან წასვლა. ეს უკან დახევა იქნება თუ უფრო დემოკრატიული სვლა, უარესს შემოგვთავაზებს ხელისუფლება და მაჟორიტარული სისტემა რაც არსებობდა, რაშიც „ვენეციის კომისია“ მკაცრი და შეუვალია, ისევ დავტოვოთ, ხელისუფლებას თავში რა მოუვა, ეს ჯერ არ ვიცი, მაგრამ, ყოველ შემთხვევაში, ამ ხელისუფლების პირობებში ყველაფერია მოსალოდნელი. შეიძლება იყოს უკან დახევაც და უარესობისკენ სვლაც.

_ უარესობისკენ სვლა თუ მოხდა, შემდგომ რას გეგმავთ? საზოგადოების მზაობას თუ ხედავთ, რომ პროტესტი გამოაცხადოს?

_ ძნელია თქვა, რომ ამჟამად საზოგადოებაში პროტესტის დიდი მუხტია, მაგრამ ვფიქრობთ, რომ ჩვენი მოსახლეობის ძალიან დიდი ნაწილი ამ პრობლემის მიმართ გულგრილი არ დარჩება. ამის თქმის საფუძველს მაძლევს ისიც, რომ ხელისუფლებამ 2015 წელს საგარეჯოში, ლოკალურად, ერთ საარჩევნო ოლქში „პატრიოტთა ალიანსს“ არჩევნები გაგვიყალბა (კონკრეტულად ჩვენს კანდიდატ ირმა ინაშვილს). მაშინ საკუთარი ხმების დაცვის მიზნით ათასობით ადამიანი გამოვიდა რუსთაველის ძეგლთან, მსვლელობა მოეწყო და პროტესტის უკიდურეს ფორმასაც მივმართეთ. ვფიქრობ, რომ თუ ისეთი კანონი მიიღეს, რომლითაც, ფაქტობრივად, მოსახლეობას არჩევნის უფლებას ართმევენ, მაშინაც მოსახლეობის დიდი ნაწილი გამოვა და ამ საკითხს გააპროტესტებს. „პატრიოტთა ალიანსი“ ჯერ დაელოდება „ვენეციის კომისიის“ დასკვნას, მის საფუძველზე ხელისუფლების ქმედებებს. თუ ეს ხელისუფლება გონს არ მოვა და საარჩევნო გარემოს უკეთესობისკენ არ შეცვლის, თავისთავად ცხადია, უფრო მკაცრ ფორმებს მივმართავთ.

 

თამარ ბატიაშვილი