რატომ არ ხდება საქართველოში სეისმური და სამშენებლო ეკოლოგიური უსაფრთხოების ნორმების დაცვა? რა შედეგები გამოიწვია, თავის დროზე, მშენებლობის სამინისტროს გაუქმებამ? რატომ გაურბის ყველა აღნიშნულ სფეროში არსებულ უხეშ დარღვევებზე პასუხისმგებლობას? რატომ არის რამდენიმე ათწლეულის წინ აღმოჩენილი აირი „რადონი“ კაცობრიობის მტრად შერაცხული? რა შედეგებს იწვევს ჩვენში ელემენტარული სამშენებლო ეკოლოგიური ნორმების დაუცველობა? რატომ არის საჭირო მოსახლეობის აქტივობა, რათა მისი ჯანმრთელობა და სიცოცხლე მუდმივი რისკის ქვეშ არ იმყოფებოდეს?

ამ და სხვა საჭირბოროტო საკითხებზე „ქრონიკა+“-ს ესაუბრება ასოციაცია „მშენებლობა ფალსიფიკაციის გარეშე“ თავმჯდომარე, ტექნიკურ მეცნიერებათა დოქტორი _ ანზორ საკანდელიძე:

_ პრობლემა ისაა, რომ საქართველოში დღემდე არც ერთი შენობა-ნაგებობა სამშენებლო ეკოლოგიური უსაფრთხოების ნორმების დაცვაზე შემოწმებული არ არის. ასეთი რამ მსოფლიოში არსად ხდება. არ არსებობს ცივილიზებული ქვეყანა, სადაც შენობა-ნაგებობა ისე შენდებოდეს, რომ გამოყენებული მასალები სამშენებლო-ეკოლოგიურ სისუფთავეზე არ მოწმდებოდეს. შემდეგ როცა მშენებლობა დამთავრდება და მისი მიღება-ჩაბარება ხდება, თვითონ ობიექტი არ შემოწმდეს სამშენებლო ეკოლოგიური უსაფრთხოების ნორმების დაცვაზე. აქედან საქართველოში არაფერი ხორციელდება.

ჩვენ ამისთვის ვიბრძვით, რომ ასე გაგრძელება აღარ შეიძლება. სამედიცინო სტატისტიკის მონაცემებით, სამშენებლო ეკოლოგიური ნორმების დაუცველობით გამოწვეული დაავადებებისგან მსოფლიოში მოსახლეობის მნიშვნელოვანი ნაწილი იღუპება. ამიტომ აღნიშნულ სფეროზე კონტროლი ყველგან გამკაცრებულია.

საქართელოში კი აბსოლუტურად არაფერი კეთდება, არავინ არაფერს ამოწმებს. საბაჟოზე შემოსვლის დროსაც ამ საშენ მასალებს კონტროლს არავინ უწევს. ასევე მოსაპირკეთებელ, სანტექნიკის მასალებს არავინ ამოწმებს.

როგორც გითხარით, ეს მოთხოვნები არც ნაგებობის მიღება-ჩაბარებისას არის გათვალისწინებული. სახელმწიფოს მიერ ასეთი უკონტროლობის პირობებში ხდება მშენებლობის მიღება-ჩაბარება.

ეს ჩვენი წარმოუდგენელი რელობაა, როცა ევროკავშირისკენ მისწრაფება გვაქვს და ამ გზაზე გარკვეული მოთხოვნებია შესასრულებელი. ამ დროს ევროკავშირის სივრცეში ადამიანებს კი არა, შინაურ პირუტყვს არ უშვებენ ისეთ სადგომში, რომელიც ეკოლოგიაზე სრულყოფილად შემოწმებული არ იქნება.

_ თქვენ რა ნაბიჯებს დგამთ ამ სფეროში სიტუაციის გასაუმჯობესებლად?

_ ამ პრობლემაზე ასობით სტატია და წერილი გვექნება გამოქვეყნებული. მივწერეთ ქალაქის მერიას, ადგილობრივი ხელისუფლების დონეზე, ცენტრალურ ხელისუფლებას გავუგზავნეთ წინადადებები, მაგრამ ყურს არავინ იბერტყავს.

ახლა თითქოს სამშენებლო კოდექსზე მუშაობენ. გავეცანით, მისი დამუშავების პროცესში თავიდან ჩვენ, მშენებლებიც ჩართული ვიყავით, მაგრამ იქიდან პროტესტის ნიშნად წამოვედით. იქ ჯერ გერმანელები მოიწვიეს და მერე სხვა ქვეყნების წარმომადგენლები.

ვეუბნებით, რად გინდათ ეს უცხოელები, ამაში ფულს რატომ ყრით, აქ, საქართველოში არიან ამ საქმის სპეციალისტები, რასაც იმათ უხდით, ასჯერ ნაკლები, ორი კაპიკი გადაუხადეთ, სამოძრაო ფული მაინც მიეცით და ეს სამშენებლო კოდექსი ამდენ ხანს სრულად დამუშვებული გვექნება-მეთქი. მაგრამ ჩვენს ხალხს ამ საქმეს არ აკარებენ, უცხოელები ჩამოჰყავთ და საქმეს დღემდე საშველი ვერ დაადგა.

ახლა თითქოს პარლამენტში მიმდინარეობს აღნიშნული კოდექსის განხილვა. ჩვენ რომ ვნახეთ, ეს არანაირი სამშენებლო კოდექსი არ არის. ეს რაღაც ზოგადი რახარუხა ფრაზებია, რაც არაფრისმომტანია. კიდევაც რომ მიიღონ, მოსახლეობას რაც აინტერესებს, ის ძირითადი ნორმები გათვალისწინებული არ იქნება.

რეალურად, ეს არის სეისმური ნორმები, რომელიც სრულყოფილად კი არა, დოკუმენტში რაღაც კანტიკუნტად არის მოხსენიებული. სამშენებლო ეკოლოგიაზე აქ საუბარიც არ არის, ამაზე სიტყვაც არ დაუძრავთ. რაღაც ეფემერულ მომავალზე საუბრობენ, რომელიც ღმერთმა უწყის, აქ როდის დადგება.

მესამე, რაც ხალხს აინტერესებს, რათა ქვეყანაში სეისმური და სამშენებლო ეკოლოგიის ნორმები გათვალისწინებული და დაცული იყოს, ამისთვის აუცილებლად უნდა აღდგეს 2004 წელს გაუქმებული მშენებლობის სამინისტრო. ჩვენ იმავე წელს დავაარსეთ ასოციაცია „მშენებლობა ფალსიფიკაციის გარეშე“ და ხმალამოღებული ვიბრძვით, რომ მშენებლობის სამინისტრო აღდგეს. სანამ ეს არ მოხდება, არაფერი ეშველება სამშენებლო, როგორც სეისმურ, ასევე ეკოლოგიურ უსაფრთხოებას.

მთელ მსოფლიოში აღნიშნული უსაფრთხოების დაცვის მთავარი გარანტი მშნებლობის სამინისტროა, ამიტომ მთელ მსოფლიოში მშენებლობის სამინისტრო არასდროს არავის გაუუქმებია. ის არსებობს ევროკავშირის ყველა ქვეყანაში, არსებობს ყველა პოსტსაბჭოურ ქვეყანაში და ჩვენთნ 2004 წელს ბოლო მოუღეს.

ამის შემდეგ ქვეყანაში აღნიშნულ სფეროზე ყველანაირი კონტროლი მოიშალა. არის რაღაც ქაოსი, ძარცვა-გლეჯა და უბედურება მშნებლობის დარგში. ეს შედეგი მიიღეს და დღემდე არც სურთ ამ რეალობის გამოსწორება.

_ შესაძლებლობის რა ფანჯარა არის დარჩენილი?

_ ამ ფონზე „მშენებელთა ლიგა“ შევქმენით. რადგან არც მერიას და არც ცენტრალურ ხელისუფლებას რეაგირება არ აქვს, საკუთარი ძალებით (თავის დროზე, უძლიერესი სამეცნიერო ინსტიტუტების ნარჩენებიდან) და არსებული საშუალებებით (რომელსაც ახალსაც დავამატებთ) სეისმური და სამშენებლო ეკოლოგიური მდგომარეობის შესწავლას ვიწყებთ. ნებისმიერს, როგორც ფიზიკურ, ასევე იურიდიულ პირს შეუძლია მოგვმართოს და უკვე მზად ვართ, დავიწყოთ მუშაობა.

დღეს აქ ყველაფერი მოშლილია, ლიცენზირება-სერტიფიცირება გაუქმებულია, კანონი არ არსებობს, არავის ავალდებულებს, რომ ვინმემ ეს შეამოწმოს. ამიტომ თუ ვინმეს აინტერესებს, რა გარემოში უწევს მას და მის ოჯახს ცხოვრება, იქ სამშენებლო ეკოლოგიური ნორმების დარღვევა რა დონეზეა და რა ემუქრება ამ ოჯახების წევრების ჯანმრთელობასა და სიცოცხლეს, ჩვენ ამ ყველაფერს გავარკვევთ. მოგვმართეთ და ჩვენ უკვე დავიწყებთ ამაზე მუშაობას.

ამის გაკეთება აუცილებელია. მაგალითისთვის, 30-40 წლის წინათ აღმოაჩინეს აირი რადონი, რომელიც რაღაც უბედურებას წარმოადგენს. რეალურად, ეს კაცობრიობის მტერია, რომლის შესახებაც არც იცოდნენ და მანამდე რადიაციაში ერეოდათ. შემდეგ ცალკე გამოყვეს და რადიომეტრები ცალკე შეიქმნა. ცალკე დაიწყეს მისი შესწავლა და ღონისძიებების გატარება, რომ როგორმე ამ რადონისგან თავი დაიცვან.

გაირკვა, რომ ეს რადონი უფერო, უსუნო, უგემოვნო გაზია, ამოდის მიწის ქერქიდან. მას გარკვეული პროცენტით მთის ყველა ქანი შეიცავს. რადგან მთის ქანებისგან შენდება ძირითადი საშენი მასალა, ქვიშა, ღორღი, ბეტონი, ცემენტი, სამშენებლო ლითონი, იქნება ეს სამშენებლო ბლოკი თუ ნებისმიერი სხვა მასალა, აუცილებელია, რომ მათი მოხმარების წინ ამ მასალებში რადონის შემცველობა განისაზღვროს, რადგან შემდეგ აშენებულ შენობაში, კედლებიდან, სახურავიდან და ა. შ. ამ აირის გამოსხივება მოხდება.

ჯერ ერთი, როდესაც შენობის დაპროექტებას დავიწყებთ, აუცილებლად გრუნტი უნდა შემოწმდეს, რადგან რადონი იქიდან ამოდის. თუ მისი მოდენა მაღალი კონცენტრაციითაა და უკვე საშიში დოზებით, იქ შენობის აგება არაფრით შეიძლება.

ამაზე საზღვარგარეთის ქვეყნებმა, განსაკუთრებით მექსიკამ 13 მილიარდი დოლარი დახარჯა. ასევე ინგლისი აქტიურად არის ჩართული პროცესში. იქ მიწებს წინასწარ ამოწმებენ და მსგავს ადგილებში აგება საერთოდ აღარ ხდება. ერთ-ერთ საგრაფოში შენობების 20-25 პროცენტი მარტო ამ რადონის გულისთვის დაანგრიეს, რადგან ამ ადგილებში, სახლებში ცხოვრება საშიშროებას წარმოადგენდა.

სხვათა შორის, საქართველოში გრუნტში რადონის შემცველობა საშიშ დონეზეა. როდესაც მშენებლობას დავიწყებთ, ამ აირს კედლებსა და სახურავში მოვაქცევთ, ის ინტენსიურად ამოდის, ნიადაგიდან შევა სარდაფებში, მერე პირველ სართულზე, ზემოთ ამოდის და ამ დახშულ სივრცეს ავსებს, კონცენტრაცია იზრდება და ამ გამოსხივებულ ნაწილაკებს ჩავისუნთქავთ.

ამ დარგის მსოფლიოში ერთ-ერთი ცნობილი სპეციალისტი პირდაპირ ამბობს, რომ ერთი მილიგრამის მემილიარდედი ნაწილაკი რომ ჩაისუნთქოს ადამიანმა, მისი ჯანმრთელობის საქმე დამთავრებული არისო. ასეთი გამაფრთხილებელი სტატიები ქვეყნდება და ამას არავინ აქცევს ყურადღებას.

ჩვენ შეგვიძლია, ეს ყველაფერი სამეცნიერო-კვლევით დონეზე შევისწავლოთ, მივცეთ დასკვნები, თუ რა მდგომარეობაა სამშენებლო ეკოლოგიის მხრივ და რა ღონისძიების გატარებაა შესაძლებელი, რომ ეს ყველაფერი თავიდან ავიცილოთ. ამ ღონისძიებების გამტარებლები ჩვენში, ჯერ კიდევ, შემორჩენილი სპეციალისტები არიან. ხელისუფლებას კიდევ ერთხელ მოვუწოდებთ, მოსახლეობის ჯანმრთელობას მიხედოს და აღადგინოს მშენებლობის სამინისტრო. ამას აუცილებლად უნდა მივაღწიოთ, თორემ ჩვენი მოსახლეობა განწირულია ამ თვალსაზრისით.

_ სამშენებლო ეკოლოგიური ნორმების დაუცველობა ჩვენ რეალობაში რა შედეგებს იწვევს?

_ სხვადასხვა დაავადებას: მძიმე ფორმის ალერგიებს, სიმსივნურ დაავადებებს, ამაზე სამედიცინო დასკვნებიც არსებობს.

მაგალითად, სიმსივნური დაავადების გამომწვევ ფაქტორებში რადონი რიგით მეორე ადგილზე დადგა თამბაქოს შემდეგ. მაგრამ ეს უცბად არ ხდება. ხარ, ცხოვრობ შენს ბინაში, ნელ-ნელა იწამლები და უბედურებისკენ მიექანები.

_ ხელისუფლება რატომ არ დგამს აქტიურ ნაბიჯებს მდგომარეობის გამოსასწორებლად?

_ როგორ გითხრათ, ხან უვიცობაა, ხანაც დაუდევრობა, თან არანაირი სამსახური არ არსებობს. ვთქვათ, ქალაქის მერიაში ზედამხედველობის სამსახური რომ არის, ის ამბობს, რომ ეს ჩვენ არ გვევალებაო; ყველაფერი დეველოპერებზე, მშენებლებზე არის გადატანილი, მათ უნდა ააშენონ და ისინივე არიან პასუხისმგებლები ამ ყველაფერზეო, _ აი, ასეთი პასუხი აქვთ ხელისუფლების წარმომადგენლებს.

ეს რაღაც ნონსენსია! სად ნახეს ასეთი რამ, რომ ვინც აშენებს, მასვე შეამოწმებინო მისი აშენებული? ხომ არ იტყვიან, ეს და ეს დარღვევები გვაქვსო. მერიის პასუხი კი ამაზე შორს არ მიდის.

მშენებლობის სამინისტრო რომ გააუქმეს, ეკონომიკის სამინისტროში ათკაციანი დეპარტამენტი გააკეთეს, საიდანაც ორი თუ სამია მშენებელი. არანაირი დაფინანსება არ აქვთ, მარტო ხელფასებზე სხედან და მოკლედ, იქაც ნულოვანი დამოკიდებულებაა, ეს ჩვენ არ გვეხებაო. აბა, ვის ეხება?

დღეს ქვეყანაში ვერ ნახავ დაწესებულებას, ვისაც ეს ეხება, ამიტომაც აუტანელი სიტუაციაა ამ სფეროში. ხაზს ვუსვამთ, აუცილებელია მშენებლობის სამინისტროს აღდგენა. როდესაც აღდგება, აპარატურას და ყველაფერს აღნიშნულ სამინისტროს გადავცემთ, რათა ეს საქმიანობა გაგრძელდეს. ხალხიც ცოტა უნდა გამოფხიზლდეს და საკუთარი თავი დაიცვას, რადგან მათი დამცველი დღეს არავინაა. სამშენებლო ეკოლოგია ერთია, ხოლო სეისმური მედეგობა მეორეა, მიწისძვრა კარზეა მომდგარი და არავინ ფიქრობს, აქ რა სახლებს აშენებენ.

_ ურბანულ განვითარებაში რა ხდება, კორპუსების სიმაღლე, სივრცის დაკავება და ა.შ.?

_ ზუსტად გუშინ ჩემთან ოფისში მოვიდა ცნობილი იურისტი, პროკურორად, გამომძიებლად ნამუშევარი, ახლა ადვოკატია, სენსაციური საბუთი მომიტანა. 2014 წელს, ღარიბაშვილის პრემიერ-მინისტრობისას, მისი ხელმოწერით გამოცემულია მთავრობის დადგენილება, რომ თუ საქართველოში სამშენებლო დარგის ნორმატიული კანონები არ გვაქვს, რადგან ჩვენ საბჭოთა კავშირის კანონმდებლობასთან ვიყავით მიბმული და მისი სამართალმემკვიდრე რუსეთია, შესაბამისად, დადგენილებაში პირდაპირ მითითებულია, რომ ამ მხრივ რუსეთის დღევანდელ კანონმდებლობაზე ვართ მიერთებული.

ჩვენ ისიც არ გვაქვს განსაზღვრული, შენობები ერთმანეთისგან რა მანძილით უნდა იყოს დაშორებული. სხვათა შორის, ეს პირდაპირ ეკოლოგიასთან არის დაკავშირებული.  ბუნებრივი ვენტილაციისა და იზოლაციის კანონი 2008 თუ 2009 წელს რომ გააუქმეს, ამის შემდეგ შენობები შენობებთან პირდაპირ მიატყუპეს.

ჰოდა, ეს კაცი მეუბნებოდა, _ მე შატბერაშვილის ქუჩაზე ორსართულიანი სახლი ავაშენე, რადგან გეოლოგები მოვიყვანე და მითხრეს, რომ აქ ორსართულიანზე მეტის აშენება არ შეიძლება, გრუნტი მეტს ვერ გაუძლებსო. იქ ახლა გვერდზე ორი რვასართულიანი კორპუსი ჩამიდგეს ისე, რომ გეოლოგებს ეს საკითხი საერთოდ არ შეუსწავლიათო; მთელ რვა სართულზე ახლა ბზარი შესამჩნევია, კორპუსი სადღაცაა, ჩამოინგრევაო. ამაზე პასუხს არავინ მცემს, არც მერიაში და არც სხვაგანო. მერე თავადვე აღმოვაჩინე ღარიბაშვილის ეს დადგენილება, მოსკოვიდან დამეხმარნენ (იქ ნაცნობები მყავს) და გამარკვიეს, თუ როგორ უნდა იყოს შენობები ერთმანეთისგან დაცილებულიო; ამის ნორმატიული აქტი გამომიგზავნესო. გამოირკვა, რომ ამ ორ შენობას შორის, როდესაც ერთი უფრო მაღალია, ამ პირობებში მეორესთან ამდენჯერვე მეტი დაშორება უნდა იყოსო.

ღარიბაშვილის აღნიშნული დადგენილების შემდეგ საქართველოში, წესით, ამ ნორმამ უნდა იმოქმედოს. ამის მიხედვით კი ყველა მაღალი შენობა მეზობლისგან ორჯერ მეტი მანძილით დაშორებული უნდა იყოს. ამიტომ 2014 წლის შემდეგ გაცემული ნებართვები მიტყუპებულ შენობებზე ყველა უკანონოა.

აი, ამაზე ვერაფერი მიპასუხეს. საკითხი იუსტიციის სამინისტროში კოლეგიაზეც კი გავიტანე, ყველამ ხელები აწია, ეს რა გაგვიკეთებიაო. არც არაფერი, მაინც თავისებურად აგრძელებენ მუშაობას. აქ ხომ სრული ქაოსია მშენებლობაში.

_ ევროკავშირთან დაახლოება რა გავლენას მოახდენს?

_ უნდა ნახონ, იქ რა დირექტივებია სეისმომედეგობის, სამშენებლო ეკოლოგიის დაცვის კუთხით. განსაკუთრებით ენერგოეფექტურობის კუთხით, პირდაპირ ვალდებულებაა, რომ ამ ენერგოეფექტურობის გარეშე შენობები არ უნდა ააშენო. ამ დროს რა და როგორ შენდება, თავად ხედავთ ამ ყველაფერს. ქაღალდზე ერთი რამ წერია და მას არავინ აქცევს ყურადღებას. აბსოლუტურად ყველაფერი ფორმალიზმში არის გადასული, _ ფორმალური პასუხები, ასეთივე განხილვები, ფორმალიზმშია ჩამხრჩვალი მთელი საქართველო.

გელა მამულაშვილი