მიხეილ ხაჩიძე

ომის შესწავლის ამერიკული ინსტიტუტი მოკლე, ზუსტ და სრულიად სწორ პასუხს სცემს ამ კითხვაზე: საჰაერო უპირატესობის მეშვეობით. ავდიივკაში რუსებმა პირველად გამოიყენეს ფართომასშტაბიანი საზენიტო რაკეტები თავიანთი ქვეითების ჰაერიდან მხარდასაჭერად. გარდა ამისა, როგორც ყოველთვის, მათ მეტი ქვეითი, ტექნიკა და საბრძოლო მასალა ჰქონდათ.

თუმცა ეს პასუხი კითხვაზე „რატომ“ არასრული იქნება, თუ არ აღვნიშნავთ უკრაინულ მთავარ ქვედანაყოფს, რომელიც იცავდა ავდიივკას ორი წლის განმავლობაში _ 110-ე ბრიგადა, ქვეითების კატასტროფული ნაკლებობა, გვიან შევსება და, ალბათ, არასწორი გათვლები ქალაქის დაცვაში, _ ესეც ერთ-ერთი მთავარი პასუხია კითხვაზე, თუ რატომ.

„დაავადებას სისტემატურად არ მკურნალობდნენ. დროულად არ განბლოკეს ტკიპები ავდიივკის  ირგვლივ, რამაც გამოიწვია ოპერატიული გარემოცვა და მტერს საშუალება მისცა, შეექმნა ხიდი ავიივკის გარნიზონის შემდგომი დაფარვისთვის“, _ განმარტავს ავდიივკის  გარნიზონის ერთ-ერთი ბრიგადის მეომარი ჟურნალისტებთან საუბრისას. 

რა იქნება შემდეგი? როგორ განვითარდება პროცესები? რას უნდა ველოდეთ? _ ამ თემებით „ქრონიკა+“-მა ექსკლუზიური ინტევრიუ ჩაწერა უკრაინელ პოლიტოლოგ და ექსპერტ ვიქტორ სავინოკთან:

_ ბატონო ვიქტორ, რამ გამოიწვია ქალაქის დაკარგვა?

_ უპირველეს ყოვლისა, უნდა აღინიშნოს, რომ რუსეთის საოკუპაციო ძალები ცდილობდნენ ავდიივკის შტურმს არა 2022 წლის თებერვლიდან, არამედ 2014 წლის გაზაფხული-ზაფხულიდან, როდესაც დაიწყო რუსეთის ფედერაციის ჰიბრიდული აგრესია უკრაინის წინააღმდეგ დონეცკისა და ლუჰანსკის რეგიონებში. ავდიივკა უკრაინის მთავრობის კონტროლს 2014 წლის ივლისში დაუბრუნდა. ანუ ამა თუ იმ ინტენსივობით რუსეთის საოკუპაციო ძალების თავდასხმები ამ მიმართულებით თითქმის 10 წელი გაგრძელდა. ამ კონტექსტში გავიხსენოთ, მაგალითად, ბრძოლები ავდიევის ინდუსტრიული ზონისთვის, რომელიც გაგრძელდა 2016-2017 წლებში. მეორეც, ფართომასშტაბიანი შემოჭრის დაწყების შემდეგ რუსეთის საოკუპაციო ძალებმა მიზნად დაისახეს დონეცკის ოლქის საზღვრებამდე მიღწევა. ის, რომ ისინი ამას „რამდენიმე დღეში“ აპირებენ, ამის შესახებ 2022 წლის 25 თებერვალს, კერძოდ, რუსეთის დონეცკის მარიონეტების ლიდერმა, პუშილინმა განაცხადა. ასე რომ, ავდიივკა დონეცკის სხვა გარეუბნებთან ერთად გახდა რუსეთის ინტენსიური თავდასხმების ერთ-ერთი პირველი სამიზნე. უნდა გვახსოვდეს, რომ ფართომასშტაბიანი შემოჭრის ესკალაციის შემდეგ ქალაქი თითქმის მაშინვე დარჩა წყლისა და ელექტროენერგიის გარეშე, ხოლო ქალაქის ეკონომიკის საკვანძო ცენტრმა _ ავდიევის კოქსის ქარხანამ _ შეწყვიტა მუშაობა რუსული დაბომბვის შედეგად. მესამე: 2022 წლის შემოდგომასა და 2023 წლის ზაფხულში უკრაინული ძალების მდგომარეობა ავდიევის მიმართულებით გაუარესდა, რადგან რუსმა საოკუპაციო ძალებმა მოახერხეს ახლომდებარე ქალაქების ოპიტნეს, პისკასა და ბოლოს მარიინკას აღება. ამან შექმნა ხელსაყრელი ვითარება რუსეთის საოკუპაციო ძალებისთვის, რამაც მათ საშუალება მისცა, 2023 წლის ოქტომბერში უშუალოდ ავდიივკის მიმართულებით გაეგრძელებინათ თავდასხმის ოპერაციები. ამ ქმედებების განსახორციელებლად რუსეთის ფედერაციამ ამ მიმართულებით მოახდინა ტექნიკისა და არტილერიის მნიშვნელოვანი რაოდენობის კონცენტრირება, ასევე მნიშვნელოვანი ადამიანური რესურსი გადასხა. ხოლო 2024 წლის იანვარში რუსებმა ამ მიმართულებით დამატებით განალაგეს კიდევ სხვა დივიზია.

გარდა ამისა, რუსების მხარეზე იყო უპირატესობა ჰაერში, რაც გამოიხატა მართვადი საჰაერო ბომბების ინტენსიური გაშვებით, რომლებიც საჰაერო თავდაცვისთვის ძალიან რთული სამიზნეა. აღნიშნული ფაქტორების ერთობლიობამ რუსეთის საოკუპაციო ძალებს საშუალება მისცა, მიუხედავად უკრაინული ძალებისა და მათი სიმაგრეების მნიშვნელოვანი წინააღმდეგობისა, შეექმნათ რიცხვითი უპირატესობა გადამწყვეტი მიმართულებით, რამაც საბოლოოდ გამოიწვია ქალაქის ნახევრად ალყაში მოქცევა და უკრაინის გადაწყვეტილება ჯარების გაყვანის შესახებ ახალ თავდაცვით პოზიციებზე. მეოთხე: ქალაქის უკრაინული თავდაცვის დინამიკაზე მნიშვნელოვნად იმოქმედა უკრაინაში დასავლური სამხედრო დახმარების პრობლემებმა, პირველ რიგში, საარტილერიო თვალსაზრისით. მიუხედავად იმისა, რომ უკრაინული მხარის უპირატესობამ კამიკაძეების (FPV დრონები) სფეროში მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ავდიივკაზე რუსული შეტევის შეკავებაში, „ჭურვის შიმშილის“ არსებობა და დაგვიანებული დახმარება პროცესს ართულებდა. ბოლოს და ბოლოს, აშშ-ის პრეზიდენტმა ჯო ბაიდენმა აღიარა უკრაინის თავდაცვითი ოპერაციების დროს „ჭურვის შიმშილის“ პრობლემის აქტუალურობა.

_ რას ნიშნავს ქალაქის დაკარგვა უკრაინისთვის და პოზიციების გამაგრება თავად რუსეთის საოკუპაციო ძალებისთვის?

_ რა თქმა უნდა, რუსულმა რესურსებმა და პროპაგანდისტებმა დაიწყეს ტრაბახი ავდიივკის აღებით და მოცემულობა შეაფასეს, როგორც „რუსული იარაღის მნიშვნელოვანი წარმატება“. თუმცა ფაქტი ფაქტად რჩება, რომ მათ მიაღწიეს არა ქალაქის, არამედ მისი ნანგრევების აღებას, რომელსაც გადამწყვეტი მნიშვნელობა არ აქვს ან წმინდა თავდაცვითი ან ეკონომიკური თვალსაზრისით. მთლიანობაში რუსული ფართომასშტაბიანი შემოჭრის მსვლელობის თვალსაზრისით, ავდიივკის აღება, ისევე როგორც შარშან ბახმუტის ნანგრევების აღება, არ წარმოადგენს რაიმე „ფუნდამენტურ შემობრუნებას“, როგორც ამას  ზოგიერთი რუსი პროპაგანდისტი ამტკიცებს.

როგორც ბახმუტის შემთხვევაში, რუსების ეს წარმატება საკმაოდ ტაქტიკური ხასიათისაა. ამავდროულად, ამ ტაქტიკური წარმატების მიღწევაც კი ნიშნავდა რუსეთის საოკუპაციო ძალების მნიშვნელოვან დანაკარგებს ცოცხალი ძალით: მხოლოდ 16-დან 17 ათასამდე მოკლული ადამიანი და აღჭურვილობაა.

ცნობილია, რომ რუსეთის სარდლობა განსაკუთრებულად არ ზრუნავს საკუთარი სამხედროების სიცოცხლეზე, მაგრამ დამკვირვებლებისთვის, ასე თუ ისე, ჩნდება კითხვა, რამდენად მოტივირებულია ასეთი დანაკარგები საკმაოდ მოკრძალებულ მიღწევებთან მიმართებით. ავდიივკაში წარმატება ნაკლებად სავარაუდოა, რომ მნიშვნელოვნად დააახლოებს რუსებს დონეცკის რეგიონის საზღვრამდე მისვლის მიზანთან. ყოველივე ამის შემდეგ რუსეთის საოკუპაციო ძალებმა ვერ მიაღწიეს ღრმა გარღვევას უკრაინის თავდაცვაში, ხოლო უკრაინის თავდაცვის ძალებმა ავდიივკის მიმართულებით შეინარჩუნეს კონტროლი და საკმაოდ ორგანიზებულად შეძლეს მომზადებულ პოზიციებზე უკან დახევა.

რაც შეეხება უკრაინულ მხარეს, ჩვენ აღვნიშნავთ შემდეგ ასპექტებს ავდიივკის მიმართულებასთან დაკავშირებით: ჯერ ერთი, ავდიივკას დაცვის დროს უკრაინულმა ძალებმა მოახერხეს რუსეთის საოკუპაციო ძალების შეტევითი პოტენციალის გარკვეულწილად ამოწურვა, რადგან მიმდინარე წლის იანვარში რუსები იძულებული გახდნენ, ამ მიმართულებით ახალი ძალები გადაეყვანათ მათი თავდასხმის მოქმედებების მხარდასაჭერად. მიუხედავად იმისა, რომ რუსები კვლავ აგრძელებენ შეტევას ამ მიმართულებით, უნდა ველოდოთ რუსების შეტევითი მოქმედებების ინტენსივობის შემცირებას მარტში ამინდის ცვლილებასთან და უკრაინის თავდაცვის ძალების მიერ უფრო ხელსაყრელი პოზიციების დაკავებასთან დაკავშირებით. მეორეც: ავდიივკიდან უკრაინული ძალების გაყვანამ შესაძლებელი გახადა მათ მიერ დაკავებული თავდაცვის ხაზის შემცირება. ეს არის ძალიან მნიშვნელოვანი ნაბიჯი უკრაინის თავდაცვის ძალების მიერ ამჟამად არსებული შეზღუდული ძალებისა და საშუალებების გადარჩენის თვალსაზრისით. მესამე: მიუხედავად იმისა, რომ ავდიივკიდან გასვლა ნიშნავს უკრაინული ძალების გაყვანას დონეცკის გარეუბნებიდან, უკრაინის შეიარაღებულ ძალებს მაინც აქვთ საშუალება, საჭიროების შემთხვევაში, დაარტყან რუსეთის საოკუპაციო ძალების ობიექტებს, რომლებიც მდებარეობს ცენტრში, რეგიონსა და მის შემოგარენში.

_ როგორ შეიძლება განვითარდეს მოვლენები ზოგადად ფრონტზე და კონკრეტულად ავდიივკის მიმართულებით?

_ მოგეხსენებათ, 2023 წლის შემოდგომაზე უკრაინის სამხედრო სარდლობამ გამოაცხადა სტრატეგიულ თავდაცვაზე გადასვლა რუსეთ-უკრაინის ომის მთელ ფრონტზე 1000 კმ-ზე მეტი სიგრძით. შესაბამისად, მას შემდეგ მიღებულ იქნა ზომები თავდაცვითი ოპერაციის ჩატარების შესახებ, კერძოდ, რუსეთის პოტენციური შეტევის თვალსაზრისით ყველაზე სახიფათო რაიონებში ფორტიფიკაციის მშენებლობასთან, რუსეთის თავდასხმების მოგერიებასთან და კონტრშეტევებთან. პარალელურად, მიიღება ზომები რუსეთთან და ბელარუსთან საზღვრის უკრაინული ძალების კონტროლის ქვეშ მყოფი მონაკვეთების გასაძლიერებლად, რათა ამ მონაკვეთებზე დივერსიული ჯგუფების წინააღმდეგ საზღვრის კვეთის მცდელობები აღკვეთოს. გარდა ამისა, უკრაინული მხარე აგრძელებს ქმედებებს, რომლებიც მიზნად ისახავს რუსული ლოჯისტიკის, ინფრასტრუქტურისა და შორი დისტანციური იარაღის სისტემების დამარცხებას საომარი მოქმედებების თეატრთან უკანა მხარეს _ ამ შემთხვევაში საუბარია დონეცკის, ლუჰანსკის, ზაპორიჟიისა და ხერსონის ოკუპირებულ ნაწილებზე. ასევე ყირიმსა და სევასტოპოლში. გრძელდება ქმედებები რუსეთის შავი ზღვის ფლოტიდან უკრაინის ლოჯისტიკის საფრთხეების შესამცირებლად შავი ზღვის დასავლეთ ნაწილში.

მოსალოდნელია, რომ აღწერილი ზომებს უკრაინული მხარე კვლავ გაატარებს. რუსები, თავის მხრივ, დიდი ალბათობით, გააგრძელებენ თავდასხმებს ხარკოვის ოლქში კუპიანსკის მახლობლად, ბახმუტის გარეუბანში, ზაპოროჟიის რაიონში სოფელ რობოტინესთან, სადაც უკრაინული ძალების კონტრშეტევა განხორციელდა 2023 წლის ზაფხულში. ასევე უკრაინის ხიდის მიდამოში ხერსონის ოლქის მარცხენა სანაპიროზე. თუმცა როგორც მიმდინარე შემოდგომა-ზამთრის კამპანიის მსვლელობიდან ჩანს, რუსებს შეიძლება ჰქონდეთ გარკვეული ტაქტიკური წარმატებები, მაგრამ ეს არ გამოიწვევს უკრაინის თავდაცვის დეზორგანიზაციას ან, მით უმეტეს, მის გარღვევას. ამიტომ უკრაინის სარდლობის გადაწყვეტილება კამპანიის ამ ეტაპზე სტრატეგიულ თავდაცვაზე გადასვლის შესახებ სწორედ უნდა იყოს მიჩნეული.

_ რას შეიძლება ელოდოს მსოფლიო რუსეთში პუტინის ხელახალ არჩევასთან და სხვა მოვლენებთან დაკავშირებით? ერთგვარი სიურპრიზები ხომ არ იქნება კრემლიდან ან კრემლისთვის?

_ პუტინის წლევანდელი არჩევნები, რომელიც რუსეთის ფედერაციაში 2024 წლის 15-17 მარტს გაიმართება, შეიძლება შეფასდეს, როგორც რუსული პროპაგანდის მორიგი სპექტაკლი, რომელიც ერთდროულად რამდენიმე დონეზე მიმდინარეობს…

მეორეც, პუტინის არჩევის შემთხვევაში საქმე გვაქვს არჩევნებთან რეალური ოპოზიციური კანდიდატების გარეშე, რადგან კენჭისყრაში მონაწილეობის უფლების მქონე ყველა კანდიდატი წარმოადგენს უკვე არალეგიტიმურ პარტიებს (რადგან ისინი ნაწილობრივ აირჩიეს უკრაინის ოკუპირებულ ტერიტორიებზე).

მეტიც: ამ კანდიდატებს შორის დებატები უფრო ჰგავს კონკურენციას, ვინ უფრო მეტად უჭერს მხარს პუტინს, ვიდრე კანდიდატების საარჩევნო პროგრამებისა თუ შეხედულებების ნორმალური კონკურენციის წარმოჩენას.

მესამე: დაგეგმილი კენჭისყრის ფონზე, პუტინმა აჩვენა, რომ მზად არის, რუსეთში კიდევ უფრო გაამკაცროს პოლიტიკა ოპოზიციონერი კანდიდატების მიმართ. ეს ეხება როგორც რუსი ოპოზიციონერ ნავალნის ციხეში ბოლო დროს სიკვდილს, ასევე სავარაუდო ოპოზიციურ კანდიდატ ნადეჟდინის არჩევნებში მონაწილეობის აკრძალვას.

ასე რომ, როგორც ვხედავთ, პუტინი არ არის მზად საარჩევნო სპექტაკლში მონაწილეობის მისაღებად, თუნდაც „მხიარული ოპოზიციით“, რომლის როლი 2018 წელს ქსენია სობჩაკმა შეასრულა, წელს კი რუსული პროპაგანდისტული სატელევიზიო შოუს ერთ-ერთი ვარსკვლავია ბორის ნადეჟდინი.

რა თქმა უნდა, უკრაინასაც და საქართველოსაც ბევრი კითხვა აქვს ნავალნისთან და სხვა ხსენებულ პერსონაჟებთან და მათ განცხადებებთან დაკავშირებით. მაგრამ ის ფაქტი, რომ პუტინმა არ დაუშვა საარჩევნო სპექტაკლზე ასეთი „ბიჭების (და გოგოების) აქტიურობა“, მიუთითებს იმაზე, რომ რუსულ რეჟიმს აღარ რცხვენია თავისი ანტიდემოკრატიული ბუნების ჩვენების, რაც, სხვათა შორის, სიგნალი უნდა იყოს დასავლეთისთვის, რომელიც უკრაინაში რუსეთის ორწლიანი სასტიკი ფართომასშტაბიანი შეჭრის მიუხედავად, აგრძელებს „კარგი რუსების“ ძიებას და „რაციონალური გადაწყვეტილებების“ გამოვლინებებს ვლადიმირ პუტინში.