წინა ნომრის გამოსვლის დღეს, ზუსტად გასულ სამშაბათს, როდესაც სტატია აქციზის გაზრდილ გადასახადს მივუძღვენით და საზოგადოება დავაიმედეთ, რომ დანარჩენი მსგავსი ტიპის გადასახადების გაზრდა კონსტიტუციის 94-ე მუხლის მიხედვით საყოველთაო-სახალხო რეფერენდუმის გარეშე ვერ მოხერხდებოდა, ასპარეზზე გამოვიდნენ უმრავლესობაში შემავალი ფრაქცია „ქართული ოცნება _ სოციალ-დემოკრატები“, რომლებმაც საქართველოს კონსტიტუციიდან იმ მუხლის ამოღების ინიციატივით სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისიას მიმართეს, რომლის მიხედვითაც ახალი სახის საერთო-სახელმწიფოებრივი გადასახადის შემოღება, ან არსებული გადასახადის განაკვეთის ზრდა მთავრობის მიერ დანიშნული რეფენდუმით არის შესაძლებელი.

მათივე აზრით, შესაბამისი ცვლილებები „ეკონომიკური თავისუფლების შესახებ“ კანონშიც უნდა განხორციელდეს.

რა თქმა უნდა არაერთგვაროვანი იყო საზოგადოების რეაქცია აღნიშნულ საკითხთან მიმართებით, რადგან აქციზის გადასახადის გაზრდის შემდეგ ერთადერთი ბერკეტი, რითაც ხალხს შეეძლო, თავი დაემშვიდებინა, რომ მათ დაუკითხავად გადასახადებს მთავრობა ვერ გაზრდიდა, თითქმის გამოეცალა.

თუმცა იყვნენ ისეთებიც, რომლებმაც „სოციალ-დემოკრატების“ პოზიცია გაიზიარეს და ცალსახად აღნიშნეს, რომ მთავრობის პასუხისმგებლობა თავისთავად გაიზრდებოდა აღნიშნული კანონის კორექტირებითა და კონსტიტუციიდან 94-ე მუხლის მე-4 და მე-5 პუნქტების ამოღებით.

შეგახსენებთ: 2011 წელს საქართველოს პარლამენტმა მიიღო ეკონომიკური თავისუფლების შესახებ კანონი, რომლის ძირითადი პრინციპების ინიციატორი საქართველოს იმჟამინდელი პრეზიდენტი, მიხეილ სააკაშვილი იყო.

მაშინ დაანონსდა, რომ ეკონომიკური თავისუფლების შესაქმნელად აღნიშნული კანონი სწორედ რომ შესაბამისი და დროული იქნებოდა ქართული რეალობისთვის. თუმცა კანონი მისი გამოცხადებიდან ორი წლის შემდეგ, ანუ 2013 წლის დეკემბრის ბოლოს შედიოდა ძალაში. დღეს უკვე ეს კანონი სამ წელიწადს ითვლის და მისი ყველაზე მნიშვნელოვანი პრინციპი არის ის, რომ ახალი საერთო-სახელმწიფოებრივი გადასახადების შემოღება შესაძლებელი იქნება მხოლოდ რეფერენდუმის გზით, რაც იმას ნიშნავს, რომ საერთო სახალხო გამოკითხვისა და მოქალაქეების საკანონმდებლო საქმიანობაში ჩარევის გარეშე აღმასრულებელი ორგანო ვერ მიიღებს ერთპიროვნულად გადაწყვეტილებას, გაიზრდება თუ არა გადასახადები.

„ინვესტორი, რომელიც დღეს საქართველოში აბანდებს თანხას, ის უყურებს არა მხოლოდ დღევანდელ საგადასახადო ჩარჩოს, არამედ მას უნდა ჰქონდეს მყარი გარანტია იმისა, რომ ის რეფორმები და ის დაბალი გადასახადები, რომელიც დღეს ქვეყანაში არსებობს, მომავალში არ შეიცვლება. აქ განსაკუთრებით საუბარია ისეთ ინვესტორებზე, რომლებიც თანხებს აბანდებენ არა ერთი და ორი წლით, არამედ ათი და ოცი წლით. სწორედ ამიტომ მომზადდა ეკონომიკური თავისუფლების შესახებ კანონი, რომელსაც ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს ბიზნესსექტორის განვითარების კუთხით“, _ ამბობდა იმდროინდელი ფინანსთა მინისტრი, დიმიტრი გვინდაძე.

2013 წლის დეკემბრის ბოლოს კი კონსტიტუციაში შედის აღნიშნული მუხლი თავისი პუნქტებით, რომლის მიხედვითაც:

მუხლი 94

1. სავალდებულოა გადასახადებისა და მოსაკრებლების გადახდა კანონით დადგენილი ოდენობითა და წესით.
2. გადასახადებისა და მოსაკრებლების სტრუქტურას, შემოღების წესს ადგენს მხოლოდ კანონი.
3. გადასახადებისგან განთავისუფლება დასაშვებია მხოლოდ კანონით (15.10.2010. #3710 ამოქმედდეს 2011 წლის 1-ლი იანვრიდან.
4. საერთო-სახელმწიფოებრივი გადასახადის ახალი სახის შემოღება, გარდა აქციზისა, ან საერთო-სახელმწიფოებრივი გადასახადის სახის მიხედვით არსებული განაკვეთის ზედა ზღვრის გაზრდა შესაძლებელია მხოლოდ რეფერენდუმის გზით, გარდა ორგანული კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა. რეფერენდუმის დანიშვნის ინიციირების უფლება აქვს მხოლოდ საქართველოს მთავრობას (15.12.2010. #4033 ამოქმედდეს 2013 წლის ოქტომბრის მორიგი საპრეზიდენტო არჩევნების შედეგად არჩეული პრეზიდენტის მიერ ფიცის დადების წუთიდან).
5. საერთო-სახელმწიფოებრივი გადასახადის ახალი სახის შემოღებად, ან ზღვრული განაკვეთის გაზრდად არ ჩაითვლება გადასახადის შემოღება, ან ცვლილება, რომელიც არსებული გადასახადის ალტერნატივაა, ან ანაცვლებს მას და ამავე დროს არ ზრდის საგადასახადო ტვირთს. საერთო-სახელმწიფოებრივი გადასახადის ახალი სახის შემოღებად, ან ზღვრული განაკვეთის გაზრდად არ ჩაითვლება, აგრეთვე, გადასახადის სახის მიხედვით არსებული ზღვრული განაკვეთის ფარგლებში გადასახადის განაკვეთის ცვლილება (15.12.2010. #4033 ამოქმედდეს 2013 წლის ოქტომბრის მორიგი საპრეზიდენტო არჩევნების შედეგად არჩეული პრეზიდენტის მიერ ფიცის დადების წუთიდან).

თუმცა, როგორც ზემოთ აღვნიშნე, მიმდინარე წლის იანვრის ბოლო დღეს უმრავლესობაში შემავალი ფრაქცია „ქართული ოცნება _ სოციალ-დემოკრატები“ საქართველოს კონსტიტუციიდან ხსენებული მუხლის ამოღების ინიციატივით გამოდის.

რის საფუძველზე უნდა ამოიღონ ეს მუხლი კონსტიტუციიდან და რა გახდა ხსენებული ინიცირების მიზეზი, ამასთან დაკავშირებით „ქრონიკა+“-მა ფრაქციის თავმჯდომარე გია ჟორჟოლიანთან ისაუბრა:

_ ბატონო გია, რის საფუძველზე მიმართეთ შესაბამისი წინადადებით სახელმწიფო საკონსტიტუციო კომისიას? რა პრობლემას ხედავთ შესაბამის მუხლში?

_ იმის საფუძველზე, რომ დედამიწაზე ასეთი ქვეყანა არ არსებობს, სადაც პარლამენტს არ აქვს უფლება, შეიმუშაოს პოლიტიკა და უზრუნველყოს ის შესაბამისი ინსტრუმენტებით. ეს ევროპის რომელიმე ქვეყნის პარლამენტის, ან ამერიკის კონგრესის წევრებს რომ უთხრათ, გეტყვიან, იმ პარლამენტში მე რა მინდა, რომელიც გადაწყვეტილებებს ვერ იღებსო. ყველა გადაწყვეტილების უკან დგას საფინანსო ინსტრუმენტი, ანუ ყველა კანონსა თუ პროექტს ახლავს იგი, რომელიც ხარჯებს აკლებს, ან უმატებს და თუ პარლამენტს ამ გადაწყვეტილების მიღება არ შეუძლია, ის პარლამენტი კი არა,  უპასუხისმგებლო წარმომადგენლობითი ორგანოა, რომელიც პასუხს არ აგებს იმაზე, რაც ხდება. საქართველოს გარდა მსგავსი სხვა ქვეყანა არ არის. თუ გვინდა, რომ განვითარებაზე ვიყოთ ორიენტირებული, მაშინ პასუხისმგებლიანი სახელმწიფოა საჭირო, რომელიც ქვეყანას განვითარებისკენ წარმართავს.

ახლა გადარჩენის პოლიტიკა გვიჭირავს და ასე იქნება, თუ სახელმწიფომ პასუხისმგებლობა არ აიღო და რადიკალური ცვლილებები არ დაიწყო ეკონომიკის სტრუქტურული ტრანსფორმაციის მიმართულებით…

_ თუ ამ მუხლს კონსტიტუციიდან ამოიღებენ, ამ შემთხვევაში როგორ მოხდება ეკონომიკური ზრდა?

_ ეკონომიკას არ შველის 2%-იანი ზრდა. საქმეს შველის ის, რომ უნდა დაიწყოს ეკონომიკის სტრუქტურის რეფორმა, ეს ნიშნავს, რომ უნდა გაჩნდეს წარმოება, საიმპორტო საქონელი, სავალუტო ბალანსი უნდა შევცვალოთ, ქვეყანაში უნდა იწარმოებოდეს კონკურენტული პროდუქცია და მხოლოდ ამ შემთხვევაში მივაღწევთ იმ ტენდენციას, რომელიც სასურველია და გვინდა.

2,8 თუ 3%-იანი ეკონომიკური ზრდა ამ საკითხს არ შველის.

_ ეს ცვლილება იქნება გამოსავალი და ეკონომიკური ზრდის გარანტი?

_ არა, რა თქმა უნდა, ეს ცვლილება არ არის პანაცეა, ეს ცვლილება სახელმწიფოს ამ შესაძლებლობას მისცემს, მაგრამ შემდეგში სახელმწიფომ უნდა აიღოს ეს საკუთარ თავზე. სწრაფ განვითარებას რომ ვამბობთ, ისეთი ქვეყნებია, სადაც მიზანმიმართულ პოლიტიკას ატარებენ. სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნებში, ან მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ დანგრეულ ევროპაში განვითარების მთავარი წარმმართველი იყო სახელმწიფო და არა ის, რომ ვიღაც ბიზნესმენები, უცხოელები შემოვლენ და ისინი გააკეთებენ. რა თქმა უნდა, ეს უნდა მოიზიდოს სახელმწიფომ, მაგრამ მანვე უნდა განსაზღვროს პრიორიტეტები, შეიმუშაოს, შეარჩიოს და ხედვა ჰქონდეს და ამ ხედვის განხორციელების შესაძლებლობა უნდა ჰქონდეს. ამისთვის საჭიროა ინსტრუმენტები და ასეთი  ინსტრუმენტი არის ფისკალური პოლიტიკა.

_ თქვენ როგორ მოიქცეოდით, ამ მუხლს თუ ამოიღებდით, გადასახადის გაზრდაზე იფიქრებდით?

_ ამ წუთში გადასახადებს არ გავზრდიდი, მაგრამ თანხების იმ მიმართულებით მობილიზებას მოვახდენდი, რომ ძალიან ეფექტიანი ნაბიჯები გატარდეს ინდუსტრიისა და წარმოების თვალსაზრისით. მობილიზებას და ხარჯების ოპტიმიზებას, გამოთვლებისა და კვლევების სექტორს გავაძლიერებდი, ჩვენ აქ ისეთი მდგომარეობა გვაქვს, რომელიც გამორიცხავს სერიოზული ინვესტიციების მოზიდვას, რომელიც ქვეყანაში ტექნოლოგიურ განვითარებას, ან კონკურენტულ პროდუქტს წარმოშობს, ადამიანური რესურსის კომპეტენცია და ტექნოლოგიური ინფრასტრუქტურა ჩვენთან დაბალია და ეს უნდა ამაღლდეს. ამ მიმართულებით სახელმწიფომ ქმედითი ნაბიჯები უნდა გადადგას, პრიორიტეტები დასახოს, დაგეგმოს და იმის მიხედვით არჩეულ პრიორიტეტებს დაუჭიროს მხარი. ზოგან, შეიძლება, შეამციროს ის გადასახადები და ზოგან _ გაზარდოს.

საგადასახადო სისტემას რაც შეეხება:  ჩვენ ვარ ევროპული წესრიგის მომხრე. სახელი კი არ ჰქვია ჩვენს პარტიას ევროპული, ჩვენ ვართ ნამდვილად ევროპული წესრიგის მომხრე, რადგან მიგვაჩნია, რომ ეს ქართულ კულტურასთან მჭიდროდაა დაკავშირებული.

ევროპაში ქვეყნების უდიდეს უმრავლესობაში პროგრესული გადასახადებია, ანუ ვისაც მეტი აქვს შემოსავლები, მეტს იხდის. ეს არის სოლიდარობა, სოციალური შენატანები, სპეციალური გადასახადებია, განსაზღვრულია, რა მიდის განათლებაზე, ჯანდაცვაზე და ამ სისტემაში ვიღაცა რომ პრემიებს დაინიშნავს, ეგ არის სისულელე: თუ ნორმალურ საგადასახადო სისტემას შექმნი, ვერავინ დაინიშნავს ვერც პრემიებს და ვერც დანამატებს.

ახლა ვიზალიბერალიზაცია მოგვცეს, წავა ეს ხალხი ევროპაში და ნახავს იქ. ჰკითხეთ, რამდენს იხდიან, იქ მეტი შედის ინვესტიცია თუ ჩვენთან? მაღალ გადასახადს იხდიან, მაგრამ იმიტომ, რომ შემოსავალი მაღალია.

ჩვენთან პროგრესულ გადასახადებს შეიძლება არ ჰქონდეს აზრი, რადგან ძალიან დიდია უმუშევრობა, დიდია თვითდასაქმებულების რიცხვი, რომლებიც, პრაქტიკულად, არ იხდიან საშემოსავლოს და ძალიან ცოტაა მაღალშემოსავლიანი მოქალაქე, დაახლოებით, 20 000-მდეა მათი რიცხვი, რომელსაც 40 000-ზე ცოტა მეტი აქვს შემოსავალი თვეში, აქ პროგრესული გადასახადების შემოღება ეკონომიკურ ეფექტს არ მოიტანს, სოლიდარობის ეფექტს მოიტანს, მაგრამ ეს არის პერპექტივა და მთავარია, სახელმწიფომ აიღოს ეს ფუნქცია თავის თავზე. უპასუხისმგებლო სახელმწიფოდან პასუხისმგებლიან სახელმწიფომდე _ ეს არის ჩვენი მიზანი.

_ ამ მიმართულებით მუშაობას გააგრძელებთ?

_ შეხედულებას არ შევიცვლით, შეიძლება, რაღაც კომპრომისულ გადაწყვეტილებებამდე მივიდეთ, მაგრამ ჩვენი შეხედულება და პრინციპები მყარია.

ექსპერტები ცალსახად აღნიშნავენ, რომ ამ მუხლის არსებობა უმნიშვნელოვანესია და მისი ამოღება უაღრესად უარყოფითი იქნება ქვეყნისთვის, როგორც ბიზნესის, ისე რიგითი მოქალაქისთვის.

აკაკი ჩარგეიშვილი _ ბიზნეს-სამართლის სპეციალისტი:

_ აქ მნიშვნელოვანია ის, რომ ცვლილებები, რომელიც, თავის დროზე, კონსტიტუციაში გაკეთდა და კანონი ეკონომიკური თავისუფლების შესახებ დღევანდლამდე იყო და იმედია, დარჩება. ეს სერიოზული ღერძია ჩვენი ეკონომიკის განვითარებისა, რადგან ნებისმიერი ბიზნესი, რომელიც ოპერირებას და საქმიანობას იწყებს ჩვენს ქვეყანაში, იქნება ეს ადგილობრივი თუ უცხოური, მას სტაბილური გარანტია აქვს იმისა, რომ თავისი ბიზნესის კეთების დროს, ვთქვათ, შუა წლის განმავლობაში არ შეუცვლიან გდასახადს და, შესაბამისად, ის არ გაკოტრდება გაზრდილი გადასახადის გამო.

ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს სტაბილურობის თვალსაზრისით იმას, რომ იცოდე, სად აკეთებ ბიზნესს. შეიძლება, კონკრეტული ბიზნესის შემთხვევაში ბიზნესი, რომელსაც აინტერესებს, საქართველოში ეკონომიკური აქტივობა განახორციელოს, ქვეყნის საინვესტიციო და ეკონომიკური კლიმატის მოკვლევას იწყებს _ იცის მისი ზომიერება, პროცენტული ოდენობა და აღმოჩნდება, რომ საქართველოში ჩამოვა, თურმე, გადასახადი გაუზრდიათ, ანუ რაც ჰქონდა დაგეგმილი, არსებითად გაუძვირდა.

თავისთავად ცხადია, აქ შემოსვლაზე ეკონომიკურად, სტაბილურად აქ მუშაობაზე, აქ საქმის კეთებაზე უარს იტყვის და იძულებული გახდება, უფრო იაფი ქვეყანა მოძებნოს, სადაც იაფი დაუჯდება ბიზნესის კეთება, იმიტომ, რომ ძვირის წარმოება კიდევ უფრო აძვირებს პროდუქციას, მომსახურებას და ძვირი მოხმარების პროდუქტს არ ჰყავს ბევრი მოხმარებელი, აქედან გამომდინარე, ცდილობს, ბაზარზე მაქსიმალურად დაბალი ფასით და მომსახურებით იყოს წარმოდგენილი. მნიშვნელოვანია, რომ მუხლები, რომელიც გათვალისწინებულია საქართველოს კანონით თავისუფლების აქტის მუხლებით, შენარჩუნდეს და სტაბილურობის მაღალი განცდა გვქონდეს.

_ რა იგულისხმება ეკონომიკის სწრაფ ზრდაში ამ მუხლის ამოღების შემდეგ?

_ სავარაუდოდ, არასწორი დამოკიდებულება, რადგან ეკონომიკაში გადასახადების ზრდას არ აქვს ამ შემთხვევაში ბიზნესის განვითარებასთან პირდაპირი პროპორცია, ბიზნესისა და ეკონომიკური ზრდის ერთნიშნადან ორნიშნა მაჩვენებლამდე მიყვანა არ იქნება შესაძლებელი. ყველაზე დიდი მნიშვნელობა აქვს სტაბილური გარემოს ქონას. უნდა იყოს ბიზნესზე ხელმისაწვდომობა. გაზრდილი გადასახადი არ არის არც ბიზნესი და არც მისთვის საჭირო გარემო.

რაც უფრო მეტად სტაბილურია კანონმდებლობა, მით მეტად სტაბილურად ვითარდება ბიზნესი და რაც მეტად არასტაბილურია, ბიზნესი ამას ვერ უძლებს.

_ რა იყო ამ ინიციატივის მიზეზი?

_ ხელისუფლებამ ან რომელიმე კონკრეტულმა ჩინოვნიკმა იფიქრეს, რომ ბიუჯეტს ვერ ავსებდნენ, ამიტომ მოინდომეს, ვთქვათ, გაეზარდათ გადასახადი. ერთადერთი, რაც შეძლეს, გაზარდეს და აქციზი გაიზარდა. როგორც ჩანს, რაღაც კერძო ინტერესმა იმძლავრა, უფრო კერძო ინიციატივა იყო, ვიდრე სახელმწიფოებრივი.

პაატა შეშელიძე _ ეკონომიკის ექსპერტი:

_ ეს მუხლი ეხება შემდეგ გადასახადებს: მოგების გადასახადს, დამატებითი ღირებულების გადასახადს, საშემოსავლო გადასახადს, შესაბამისად, როგორც მოქალაქეებს, ისე ბიზნესერთეულებსაც, ნებისმიერ ინვესტორს ეხება. მაინცდამაინც მოგების გადასახადს არ მივარდებიან, ახლახან შეცვალეს, მაგრამ დღგ-ს გაზრდა შეუძლიათ, რადგან ეს ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი გადასახადია დღეს. აშკარაა, რომ მთავრობას არ ჰყოფნის რესურსები, ვალდებულებები, აქედან გამომდინარე, გადასახადებზე ზემოქმედებენ, ახლა ფიქრობენ, ალბათ, რომ აქციზისგან საკმარისი რაოდენობის თანხა არ შევიდა, არ ჰყოფნით, რაც შევიდა. ამ ცვლილების განხორციელება თუ მოხდა, ეს არაკეთილსინდისიერების მწვერვალია!

მართალია, ფინანსთა სამინისტროსა და მთავრობის ადმინისტრაციის ოფიციალური განცხადებით გადასახადებთან დაკავშირებით რაიმე სახის ცვლილების ინიცირება არ იგეგმება, მაგრამ ყველაფერი მოსალოდნელია.

„მთავრობა არ უჭერს მხარს ამ ინიციატივას, რადგან ფიქრობს, რომ ამან, გარკვეულწილად, შეიძლება, ინვესტორებზე იმოქმედოს და დააფრთხოს ისინი, მაგრამ ვფიქრობ, რომ დღეს თუ არა ხვალ ეგ უნდა მოხდეს და ჩვენ ამაზე დავიწყეთ ლაპარაკი, საკონსტიტუციო კომისიაშიც ამას განვიხილავთ, რადგან თუ გვინდა, რომ ქვეყანა ქვეყანას დაემსგავსოს და პასუხისმგებლიანი პარლამენტი, მთავრობა და პასუხისმგებელი სახელმწიფო გვქონდეს, მაშინ ამ გზით უნდა წავიდეთ“, – აღნიშნა „ქრონიკა+“-თან საუბრისას ჟორჟოლიანმა.

ჯერჯერობით, გაზრდილი აქციზის გადასახადის ფონზე, ბიზნესისა და მოქალაქეების ბერკეტი საქართველოს კონსტიტუციის 94-ე მუხლია, რომელიც მე-4 და მე-5 პუნქტებით მყარდება.

რაც უნდა მოხდეს, როგორი პასუხისმგებლიანი ან უპასუხისმგებლო პარლამენტისა და მთავრობისგან მართულ ქვეყანაშიც უნდა ვცხოვრობდეთ, ყველაზე მთავარია, რომ ვიცოდეთ კანონი, რომელიც ყოველ მოქალაქეს მოსალოდნელი თუ მოულოდნელი გაზრდილი გადასახადებისგან იცავს.

ნინო ტაბაღუა